(■' '*
:^
^r^'
^^^
0M
■
B
f
^
V
-~9
i^
jSto^^
pr 1 iiiiiiiiiiiiiiiii
PI^OO^^CA^
pjstiaN^
JiITR£5
^i:i^Tc5
^^^^52^^
||wwvi ^B^/^:^^ ^:^''^^'^ I BBONWViSI
''"''"''■''"""1"" rl
Pfalm.yy.verfs,
Aperiam.inparabolis os meum : loquaj
snigmata ab initio,
QuaE audivimiis , & cognovimus ea, &
patres noftri narraverunt nobis: \
Vt non occultentur a filiiseorumin gc
neratioiiealtera.
GEOB
GEORGIVS ACACIVS
ENENKELIVS,BARO H O-
HENECeruS,SUO lOHAN.
ni Valentino Andrcx ralutem.
P. C. Mythologhm Tuam
Chriftiaiiam five Apologos»
quGsad me nuper,dod:ipme
Vommcloh. Valentinc ^mifi-
^fitjegi, & magna cum ammi
mei Voluptate Ugt, Navt etfi res maxime
ferioi agant .contineantque , inventionis ta^
rnen novitas. & traciationis clegamia, quic^
qmd in hisajperum autmoleftu.morihusnO'
'flris lemre , imogratum infapcracceptum^
efficere , &fic utile dtiict mifcentes , emne
pHndumtuliffe videntur. Itaque quodtne-.
cum illos commmiicare volutfii.gratiasqui -
dm ago permagnas ; majores vero midio ha-
beho,fi>quod 'jtiredebes, ommbus hoc, &pu^
hiice tmpertiri voiueris, Ouod ut non rogo
tantum.fedhortor quoque, &yfe licetyim-
peroy ita invidid offenfionisque quamfuh ve^
rer: vtderis yfecurum effe juhco. Nec enim
video^qnod in bisfit, quod honos &fapientes
A 1 offen-
Hk
Epi^stola.
^fenderepopt, qtit velad fenon fertlnm
.qu£ dictmturyvelji p.erthietit.grate acciptp
,da inteWtgent. Nam M nullm ftbi erroris
peccative confcmn effe.frima perfedion
Uiis efl : ita^rrorcs fuosagnofcere, oftender
temque iJlos henigne audire, pnoxima illi,C
prdctpue.homine dignavtrtusefl. Quodfi qt
aliterergahdsc comparatiaffe^ive erut ^ hi
rum tupart£nhadfi tandemveritate.cogen
te reverfam , prmihus acc^Jfuram , reliqui
fusquedeque habendos , tanti certe nonfi
tciendosyUtin illoru grmam tanto bonoren
publicam privarevelis,!putMo, inter prim
€nimy qUA ingenus humanum utiliter conf
funtur ierrorum vitiorumque eiusya quibt
jomnis mbismalieft miferiA origo , dete^i
atque increpatto eft,A quibus ut liberari Vi
snaxime expedityita noffeillayaif-jquampen
tiftme f^ditatem perniciemque iUorumci
gnitam habere neceffarium eft. Ouod qtii
fernos ipfos prdftare.in diffutit.efty cumi<
faciei noftr£mACulasftn.ejp.eculo &monit(!
re^fic animimvosfin£ tndtjce liberoexa^oc
tion percipiamm , operapretium eftthaberi,
qui nobisfubtndetUa ingerantt&vel blandi
wel,fir(spoftHkt,aJ^€riHf,mor4^(iHS!ltie£x
r
Ep rsTotA.
prohrenty id' qiiod ema invereratos maxime
errores maxime necejfarium e[i : imprimisfp
fublicifmt^& radices altm egerunt\ cjuos
tanto fortim , lihrtmiue ^ggredi opor->
tet , quant(r au^oritatis & excufattonis
flus habent. Aduiattoni equtdem facile
pAteintis , & qui nos bonos dtcit^ qu,i erro^
res& vitia naflra defendit, aut etiaju pro>
vlrtutibus commendat, pronis auribusandi^
mus. Scdhi omnes ipfis penevttris amplttts
nobis noc£nt^nec alrud agunt ^ quam firp en^
. tem impellas, aut febri ^fiuante tpfaiiue yr^
fcera torrente , laborayiti Vinum & fimiiia
p orrigas. Vtileitaque efi, hahere quam piw--
rinws , qat nosinprdceps^ruenteis rettneanr^
qtnknaxiis deh<yrfentur\. qifiadverjmvitfar,
eworesquenofiros omm cmn impctu^toti^.W"
ribus , idque-variis arttbus &armupugnenir^
&,finihtlaliud, moram imictant, &adp<C''
nitendum jpaciiim Uxamentum^^ minifiret.
Oupd cum Tu his Apologis ,fummoab in^
geuo &mente, meotudiciOy^profe^is,egre'^
gie prafiare pofis :non piito fore,quinon uti^
lipma^ & veripma h£c itidrcaturus, & gra^
4pproindeanimo fufcepturusfit, Etiam tgi-
fur teatque etuin rogo^obveftor, obfecroytit
^ 3 tfia^
E P I S T O L A. r
ypri-r
i(lA,&ipupr&terea. hum generis hiihes,pri\
mo qtiog^ tefnpore in publicu emittas)nthi
ventus vel vulgiiudicia,velimproborutnca-
lumnias. llU enimyqui eft ipfa veritasy yeri
tatis prdconem tuebitur : & quantum ill
frement, tantum boni tefublevabunt, Nihi
quippein his ejfe puto.quodiurequisquamre
■prehenderepopt : nifi qui ingeniifui perver
fitatem palam ia^arey& errores tam fuos
quam aliorum perfummafn impudentiam
^r^ improbitatem defendere audebit. Ouo
floccifaciamiis.&Chriftum ducemmhii re
JpeStantes aut trepidantes,fecutt,non cure
mus , qmdfaciat nobis homo, Tu igitur > vi
pptime,
QuibusYale, & nietui amantemporro aritA
£x Goldeccio meofcriptum^die iS. O^ok
Anno I 6 1 8.
lUu
Illujiri & GeneroJo*vtro y
B.GEORGIO ACACIO 'ENEN-^
KELIO.LIBERO BA^ONIHO'
H E NLCC lO, GOLDECCll
DomtnOi^c. Domtno Juoomm
obfir^antta colendo ,
SP. C. Vt elegantidimajitapr.Tclara
.& cordata funt, IlliTlUis Bai-o,Dv-
inine generofe, qu^ ad me perfcripfi-
fti. Nam qusemajor hoc recondito fe- ■
culojingenuitas e(le poteft,quam faten,
rebus noftns plurima deelle ? quod ma-
jUsmeritunr»,qjiam5Cuiiddatum,monc-
re polfe errantes, aut liberius etiam, il o-
pus {itsftnnulare ? Hoc tamen anum do-
leojibs iemihijOommesCuivixdenega-
realiquidbcet,eam provinciamjnoniu-
pra animum, fed longe fupra ingenium,
tottlLiridisveibis imponbut qiiodaba-
liis expedandum miiii erat .in alios id
ipfe auderem j quin imo Te ludicrum
hoccemeumjquodinpaucorum amico-
rum privatam voiuptatemmihi excidit,
inpublicumtot judiciorum confiiclum
A 4 pro»
propellere Nam dum mccuni hinc jil
-diciaiT^Taum yfcclquodriimis liberak
iiiecuo;illinc malevoloru {upercilium
quodacquoilliberaIius,rufpicor, Confli
Aantui":? & literarum apud me inopia ac
cedit 5 non defunt fane :, quae retardare &
diftrahere vel debeant.vel poiIint.Pare(
tamen, ne in pietatem , integritatem 5<
eruditionemTuam fim injuriusi non au
temiine literisTuis, politiflimis juxts
& Chriftianis, ut tum argumentaTu,
diihcilibusopponamjtum meumobfe
c^uiam apquioribus excufem. Irado ita«
(Qae hancTibi,GenerofeDomine,My-
thologiam meam , quam ficut Tu tanta
Jaudis virjferena 8c candida menteex
£epilli,ita ego ab omni livore, onmiqud
3fiigrofa4eahenim eire> cum Deo teftor,
Tibifiplaceat,fique hidosfaciat,quoc
per hifum (Px: fuccifiva mea depropera-
tum eO:,fapra fpem fuam beatum eritj
& tiiorofum Le(fi:orem tamdevicatumj
quamnon offenfum volucrit. Chriftusi
nos regatyUtvelferio, vehfnd nemofe-
xu^ lacris ladicrisipfum exprimamus:
inii-
{
DEDrCATIO. '
iniTnuemirsquehominibus tale quicf nr-
hil cogitantibus :quem T. G. porro prO'-
pitium exoro. Vale in eodem ^ G. Baroj,
6c per iniima Chriftianorum' enitere^.
Vaihinga?> i Januari Anno i ^ i ^ «.
r. G. T.
Eumiitter coUnsy
ioh»Vaieatiims Andreae;.
A / SAL-
t
SALVE, C HRISTIANE
L E C T O R.
Vtcun^ue res humanas auftfunt ^el
examtriarey^^ef emendtire^nA tUtho^
mme altqmdmajs*« ^tdeturaggrep\
J?. Numut fUudnon eji.ntjt ntgemt
per infintta rertim KierjTtttj ^ ^ert-
tati« figactt(«t€it?Ads^2 ^4'*'"' 3 ttit hoc antmum
^t«lt non ad clarnores tantunt tumultuanos obtu-
ratum tjed miKos ettam , tmo CAdcs ohl?inatum,
QuAtqwdem fors mortaltum tantoeji trfelictor,
e^uanto nos duritti exerc entpuilicierroreSy<fui£>iM
dum cuncforum (^ tng€n:a f^^tres defr^^turztf
nthtl tam potfrf audacu'um(^ temeranum ex-
cogitart.,qua treaut of^lcjr^t ad^erftm. Nec entm
^f/Han-efis uUa tn^aluitt ^««/Tyrannis excre-
^tt^aut Ba.vba.vies eyr^erjtt., sfuin Utides (ho^ cum
tnnocentijitrnorum aut tnfamtayautfrage tn^s^e^
nertt. Wnc mtrari hn udraro conttngttjt-nde tUa
£enercforifi antmt \)elutt ^to/entta efet,<jfua h^ud
pauc/ tn rr.edtt'^ pertculorum extrcit:h<s ■, ^erttm
honumcf^ prfften , (^ exprohrare aierrHnttbti^
cActtatem yfmulacpro^vcc^^re hgfit^tntcs ad mC'
hora attderent. Nam f tdV\\i\o£o )h'\X trthtta'
nit^^-'uit{s lumtne adexa^^ioyemrerum^ morum"
(^ue t7Tfpx.3.'onem admit^amur ., ojtaderpquecotif'
tempia/tonerr/ altos aficere^ahos con^^tncerepojje
faetleconfdamtff ;f*imen ^mdea nos fnfummit
rerHtn
i
n
A D L £ C T O Jl E M.
rerumfafitgtU definr^tt.nec fane ab humAnu JH-
bulis in^umata rzon efi , nuno[uam hanc laudern
cum dtgnttate tuetur. rnde ad Chriiiiauam Re-
ligioncm /act/e de^ol^tmur ^ ut hoc tnufiTAtum
robur et gratum referamM.cuju^ Vrtnceps lefus
Chriftus, omni^- Ferttatn -^ Bonttatis Cor^artu*
fuos , memhra ^ arttculos tta agat,regat^ue , ne
unejuam tn hts yanttatum^.pr<tfiigtaruni<juetene-
hris facra Ecclefi£Comp,tges obdorm tfc utf^el tm-
mor tatur.lt a entm Euangeltum Chrtfit omnes ho-
tntnum ordtnes^fiudia, mores, laboresque tncla-
mat^ut Tyrannos pungatthAreticos turl>et,E^icu~
reos rodittySopht/iai f>udefactat, Vanos rtdeat.dif
folutos corrtpiat,omnes tnttme tangaty c^utce^ufd
unt^erft*f fjt mundtn opponat. Euang!- Iti cjuip-
pe ea efi SapienttA aciestOiuA acumen rattonu hu-
*rnan<t non hef^etet tantum tfed plane diffecet : ts
Fortitud:n}4 chalyhsy^ui^jud Matw-a habet ada^
' manttna ^faetle perfitngat , ut omntno cruic^^utd
in^i^a Orbis nofier unt^erfiis habet.et unt afcn-
hamiu.Cdi.ter'i*77i tn eo ^altde reluclatur Mundus,
■ejuod Vires tr/ibectllttati , Hypocrtfn ptetatt.faL
lactas fimp'c:tattf^erba cpert ^confue: udtnes le-
gtbm^ gicfki yerho Det oppontti qutbu4cum fuos
tnfide ^el fr^ttute pottt«s rettnetjtum relu^.m-
tes ^artit tmpofiurtscohercet^ utmtrart denuc It-
heai,o[ut u>iquam Verttatt h/scere/tcuertt. Ouot
entm fidtltum tefitumpriortbtts^fed C^ recentto-
rtbsa ficults myrtades tn hac boatt cuufji, pu^na
nccubuerinttreftrre qutdopu* efi.cum Dux tpfifi-
^ 6 ^ejw
A D L E C T O R E M F
^e fapremu* Imferator lefu s honi fuli Itcf nomrn^ ^
tr:tt:r€77iptutjlt / «^/^»/*^ tt id^ glortoferefufcttA' '
ttt* fuciHmienda ^tctt ^factie hoc paradoxum no .k y
ifuexplicii^ify^jut ijpftendfj (^puttend<tChr/Jtta-% k
Kt orrtncm loi^ju-f ferrd fthtrlttafem , tmportttM/tU t
fatemc^Jint ^ili^uando J^upertttitrt. Hac taitu c&^
gttiifttt, cum multit ab hitu annti tnterjwvent/ei
anfmtAjfu^ at<^(te errore^t/incula mfhthumana-
rum Coiifuetudinum ojuattdtegra^fora eJfe-iatofHt
mox fordtre inctperenty non deftftt qutdem relt*'
^andt fubtnde conjtttiypdjpes ahjtctend* tantft
molis^ tdenttdemdejiftutt, ejucd(^ tngengummi
bt (^ ^tres Detts negajjet iK^je^ut eodemmecutn
tarcere d€/*nehantur,piane acquieferent. Acce
debat ViOVt{\vi\%C\s.n^\2^mrt^trenttai quo omnttt
nojtra dt Itiia oh^^U^untury. tum beatt nojiri fecu-
it fam^i c^uarehciuUcunilis anteferfttr-^ denK^tie
smmtnenttj ludtctt expeffattcadtjuodomnta no-
^ra tntrfrata mertto defertmus. SuJJ>icahar, Rc-
li2Xofi\^fnceritar€m humani^ ratfontbta dtlutf
at cohtbebaf AntiJittumConftentia : Politiafr^-
iltfudtnem mmta <^uorundam Itcenttacui-^arti
at dtjfuadtbat Regentittm humanit as\ Erudirio-
Strs complexum ejfe fama ar^icrem \at occurre-
4>a»t ^olun^tnum Jirues . Morum conjitetudinef
Kimi um excufitiu-^at rettnebat tot Atatum htjio"
tta Jtaa^ue non poteramnonfmcenfre mihtjcuf
(um Naturammiti coK^entret , ^ reri* ^olupta^
tem tpfe miht inepta <^uadam amarttudtne pey-
3fft/fc€remi ViSierem p»ttfti ndeai regulas, ^uai U"
I» A r
/m diufurn$*t $am apprchajfet , ^ ojum dili^efr^
ftJStma humam cerebrr tndagatta pofi fot expert^
, i^enfa nobUQ^ tuft^tmadt^factUrnas reltoiutJZ
Jet. Interea tfitne» ut me prttts i>.udtremi ^ pro-
derem , detn ^e[ mthf 'pjt , Sjel prudenttorrsm
eorrigendum traderem , quAdam tnternarum rf-
gftattonum tn chnrtas ccnjtcere ^t/um , ^ cum
ftauctJStmw admodum ex famtitartim canferre.
[i, quod tngenuorum efi , altqua fmproha.runtr
nonnuUa probarunt > relte^ua altU dtjudicanda^
I relitjuerunt -yjed jut haudfuert eadem tngentt 4-
auitate. Quidentm Deuvtimmortalem^ contra
f haud dtcam expe&aftonem , /ed mentem ^ ani -
• ntum meum nonefi efjufux^ry uft f «<« apttd me ^et
< iignota, ^el duhta erant/nultorum imptetoij im-
■■ prohifof y ^ tmperifta^ tam m:ht ftane ac cum
( /fupore meo ccnfifermt ? cum altt ad Luthert^i-
V rt San^iJ^imty injurtam referrent .ficfuu ret^ui"
:• reret '^trum bonum , ^ argutiarum tmpatten-
.( tem : Alii , turbari Rempublicam y clamarenttj^
t' ^ermana integritas re^&cetur : Alif, exptUi Itte'
() ras , nugarentur.Ji mtnut ejfet Itferonum : Altit
tfia calumniarenfur , comjutjitif ad td odtojif-
^mie fitulis. Hi^e^uidemtn mentem ^eneretcf
^orfij^tmi A.hleftt , ejuof nthtl pofitts Jitmula-
VI f , ojuam reiit conjcta mens ^ confra tam tm^
iudentet ^ tmpartunos tmpofores , efut nun-
\uam credunfur »c4<ju€ adeo perntctoji in Rem^
^ubltcam antmtyntji W^tculum ^uid tn ipjif re"
^ihendafur. Tttm pUne tmpofentes tfa effer"
-rf 7 Sgefcunfp
'
Ad Lectorem.
%ejcunt , ut factfe , quod reliquum eji > 'tmj>te
tittis myfienum prodiint. Videoi eos pro c<s,re
fnonm j rttu , Jyllaba non altter , quavn pro a
rts ^ focis dtmtcarjtesy donec paul^ttm denu\
dati j rtfn^ ^ fui?uU ijufgt fiant . Id ^ero^cfuar.
foffunt-, ca^ent leontnts peUibtu tndutt , ne pau\
ctores haheant , quos rudttta terreat . Ego ta
men , qi*od nunq-^am Itterarfum iheatrum d\
mmo arrtderet , factle »ie fum paffm fiena t
ttct , pojhaquam cum So.r^te ^rffophanis nt>
^es coram conflanter f^e^a^i , 'uef , 5-«!?^ «:j
magis decet , cum Chnf^o meo ad tot puttd\
mendacta obmutui^ Eant illt , ac Deo f ^fut
^ue confctenttis purgeytt . Eant , ^ fuasm\
cjuereloi reforlteant. Ea»t , ^ tot fpeciatoruA
tot auditorum ocufot , auresjue obturent. Mt,
'Vero exi_^uum ftt , k^l>u/ff; tratos , quos nuii
con^iatos habeo , no^a quod ad meas nugas quti
^uam mortaftum fU ex tmtnandta , qtt^ nec i|
rudtiionem , mc rerum ufum ufio modo retk
dent , fed quod non ea , qux reprehendt fact\
poffunt , ftilus , mechodus , invenHo , &ii
Vtrum Chnft' exemplar , vox , atque Civl
contumeftofe afj tts habtta fitnt , ^ txdtfat
qtfA tamen mtr<* ioquacttate omntbtis faf>u
fuis obducunt. Exinde decretum erat , of?ttt^
fcere , ^ abolere meas antmad\}erfones , qu
^ immaturA ntmts effnt , ^ mintfe eiaboy
ta y tafesjue omntno , qu^t etjam lonts corcoL \ "*
tts^e naufeam facere poffent , Qui entm dJk '*'
muii "'^^
Ad Lectorem.
mulem meam rerum omntum tgnDrantiayi^ , cutn
)fn hoc fGrmofijitmo Dt^/n^machin^amph/thea-
l^fo-m noytienclataroi rerum poji/deam , cum mei
ignartic oberrem , cum '^tx t/tules tot hom/nt con-
cejfarum /c/enf/arttm /njpexer/m ? Sed exc/de"
runttamen abqua^ nefc/o an^ig/iant/, an /iJm'
niantt yUteJi taltum met^ negleflt€i , ac , <^uod
mtrerii , repertt funt , ojut exteir/foranea^ cum
Mundo ^elttattones tntuerentur ^ homines na-
"! taltum fplendore ,fun-9-tonum amplttudtne^ Itte^
'l raruvt excellentta , morum tntegrttate plan/f^i^
me tUuJlreSi cjuorum A<ju/iat/y omnt It^ore amoto,
"j bentgne me audtre , candide tnterpretart , ^ efji-
' ^ cac/Js/me conjblar/-, eji S>ffum. Numerare poJJem
n Vrcceres generoJiJ^/mos.Theologos rel/gtoj/f/mos,
' \ Voltffcos ccn/c/entfJ?/mos j Erudttos acuf/J^/mojy
'"^ «lUiytii ioAcChrtfft tmttatto dgna ^ifa f/?, qux
" multorum pe^ortbtu tmpr/meretur , ntfi mihtu-
■ '', ntce tlte Arrhetjptis^ChrtJjtu^adpudefactendos ir^
'^ rtfores fufficeret^ Laudandtt4tameneJ}Detf4,cu*
'[' jtt« Sptrtttti ^ertt4 contra mendac/tj certtm contra
^\ Sfert/gtnis^ fol/dtes contra luhrtc/tatis Sptr/tum
•"' ferpetuo d/m/cat.^ has Jihtjedes el/g/t-, jua et/a
;"', tn^/d/&Mund/ oppon/ poji/nt Eos nob/s ut fer^^ety
'*' Mugeate^^^orandud de^ote ej}i nedumfalftm nobt-
''"^ Ittatem admtramur yftftam reltgtonem re^erc
f'^ mury tnhuman/tPol/t/A /er^/mttSi^ ^an/J?/mit
"'* Itteratura /mhu/mur , eos perdam/46, qut j^erum
i ^fftmarum taudatfji/maruma[ue dtgn/tatem
^T 4it<fue decus nobf^ Jirta confer^ant. Namut t»
"•^^■niHltu a^eterttm ^trtute *ta4 nojira defci^tt,
ita
m
.^ifa hoe nomine dtjjiciltor (fl^ tfuod mire flyi pL\ \
*£t , kS tUuflrta majort^m tn^enta quam infs
Jioj^tme ArnuUtur.. Vnde multa nobu ^ mul
jos fA!9ta obtrudtt , cjut > f appendantur , ato
^mos pojiit Democrttt dtcere itam parum ad pon
dera prt/ct Ai^t factunt, ^t^ut jurare illos at4\
dtasynthtlfe efe^el faniittttfhel aqutits , ^eltn
geniojittf, St cerebrt monumenta tntueari*, md\
iem habsnt congefld , ftd emerfua terrA : Si mel
res j multum t^btque tttulorum CT cdremontM
rttm , cordu nthtl ; St reltgtonem , ^erbis nihA
fan^iiu , opere nthtl ^<jue prophanum j cjuale.
ad ^t^um depinxtt Vir dt^tno z.eloy ^ pia fi
Itdajue Itteratura Re^erendus , lohann. Arn
dK«ifd ob^ id hauddignejCiutn imo Mundocon
dtgne habittu j quales oltm exercuit D. lacobu
Andre^ , ^ir fua ^tate in^i^tj^imtes > fed perit,
de a.b hoflibut ^ fiatribui tniqutfime habtttti
^uaUs lUt Sanffuf Heros ^ Lutheru* , efl expet
tM* , omntttm monflrorum domitor , Jed tn k
maxime anheUnr. Hdc enim demum luHa mti
^ttme Herculea eftf cum opttmay fmpltciJStm<
reHttJ^tmaque ab iit 3 ubi mtntme expeilabasyd
torquentur : ut vir pifUx hitretictf* i ^/V* probu^
rebelli* : ^tr eruditiu , barbarnt y ^tr candidu
fatuiu audtatj (^f hif nomtnum terricuUmei
tis 'Kiulga imponatur y quo i* incompoflto cUmi
re ^ Jirepttu feje opponat. Qui integrit ment
dolor nifl a Deo ipfo Spiritus fortiori* ajfUi
Umatur, ^ paHcorttm alijuotf/ed folide bi
mrm
^ Ad Lectorem.
Vffrum Applajtjiyit4 ^' hortamtn$hu4efue mttige.^
tur , arm* abjicere , fugam capejere , Jpecm
I eltgere, homtnthtue^ue pUne trajli multu per-
y Jitajtty ^ fortsffnmos ciuoi^ue fenta^^tt. Vscjue
^ adeo mtfirum efl , Mundum medtcare ; cuitu fi
\ tof morhi effent-, tfuot hffmines^ toCerahfle tdjo-
ji rett nec certa dejperationis : at tn eodem homt-
\ ne tot fymptOTt^ata. «[t^otidte antmad^ertere , ut
. nefctMi jufd ttlrtf ne dumfratri credere poJSity
id^ero efl fertodeplorandum. Kam c^ua fer^en-
\ ftf?ima /itnt , faciie tepefcunt ; cjua candtdifit-
ma , obfufcantur i cfu^ limptdtj^tma, turhantun
r efuit fimpltcif^ima , permifcentur Mundt con'
tagtone , ejutt nuUo ettam nofiro fenjit tnjjctt y
^, ^ fetnftnuat. Exempto nobis effe poffunt D.E"
,^rafrnu4 , ^ Phtltp. Melanchthon , dfuina utt-
^ue ^ iUuflrta t/igenta ifed mintf4 ad Mundi
tilus \jhflinatA\ cum tTifenm D. Luthert*t ., ^
'Mi^an».BrenSitU' cmnta ptrflmgerent. Itahodie
\-fuu^utf de Mundo tene /perat, ejutsejuis Utttm
wnguem cedtt , jamfuj partem prodtdtf. Nec e-
; ntm ^ulntss uUum peStoit fucrato tnfligere po-
' * tefl i nifl UanditiM S}el promtf^iontbtu : minA
'' ^tagizjue omnes , ^elut tn foltdo , refl/tunt. Prti»
' , 9at autem ^uosdam hnbtre pugna forios , ne^
' ' tum ^iret nobis fubtnde deflciunt > (^ fudor
"^ ^ttrnis Sfnrttut robur extcnuat y aiii atc^ue altk
""" ! ^edintegrareeam poflint. (^o certe confllto Oeus
^'^ pftimtts flngulit feculis altquot flmul Athletas^
i;V %citaS?ft y aut fftccentfiriare fpft tn^tcem pojZ
5 ^*
Ad Lectorem.
ftnt : ^Uiniam uni$*« hcmfnii nec ejfe ^ult , ne
decet ultrd humanafActnora prAfiare , ut mem
bra nos perpetuum , nunquam capita agnofca
*nu4 , eosdemque in ^ana^ terrd pLtgas dtfper
Jic , ut undf^jue Verttas Cf profiare pofiit , ^
eundem 'ipirttu.m admtrabtlt con/en/u probare
Nei^tte emrrr uUiu efi terrA angulttt , ubt Deu
non'Jptret\ ne^ -nundta uncjuam tam ertt fj>t
fti4 aut denftt4 1 cjuem trayfpirareC&Ucu^ afjL
ttis non pcji(t. Htnc ^fdea^ tnrer medtos jirep
rTs , filentes j tnter duros mites ; tnter fuperbo.
humtles ; tnter ebrtos fobrtos; tnter Itbtdtnofo.
cafios ■-, iK}ter_ a^aros , liberales j pem dsxerii
sn lupanartbtes pndfcos , tn adytis lenones in
terdum reperirt , tn cauponis jejunta , tn f
ft» Bncchanaita habert j orare prcph.tnos , bL
fphemare Sacros : tssque ad,eo Chrtfius ubtcj
bontt4 efi y Mundu4 ftUfius ubfciuc ; ut diffid\
re Deo num^uam , fidere Mundo nuncjuam /[
ceat . Hac apud te prdtftrt Itbuft , Chiiftia
Lecflor , ut audires , i^uibus gradtbus ad h
inufitatum fribendt gentu per^enerim:' Exc
ta^tt nemp^ duhitatto , edocutt expertentt,
confirmafjtt bonorum confnfus ; fd mox €xc\
ptt maU\io!entta , trrita^tt tmpudentta , fe
litt rerum h^manarit contemptttt i tterum e
cavttgenerofiss candor y cjui tnter medtos Mi
dt turbtnes hinc inde difperftss inclama^it :
ut parerem , hac Mimtca , pd tnnoxta %
frodi
\ Ad Lectorem.
' J^fodit i ut rifum f>ottus caferatis illis mo^e^
" rem , c^uam l>/lem. Volut autem ^elut per lu'
fum hormntl/us ojievdere , ^uomodo D$^intta4,
• Ji^e/ummum tUud ^erum (2f bonum per omnttt
^\ humanx /e d.jfuderit j quomodo homo ex hoc
• Juo carcere ad tUud contendat ^ eluiletur ,
* Nam htc Religio , Jt^ie mutuum tnter Deum
* ^ homtnes pa^um u^getur : htc Probitas ,y?-
'* ^e hsmtnum tnter Je itgamentum extgttur : htc-
'f Eruditio , Ji^^e animA noJirA exceUentta com -
M mendatur, His trtbus , '^elutt fdibus , ^to-
'1 lum meum confiat : tn hit per tot ^ ^artas
'* compojitiones oberro , <^uas , Ji ret Chrtjitan^
expedtret , tn tnjinit^s nuUo lahore conttnua-
^ertm : usque adeo factle est , nos debttt nojfri
'^ multtpltctter admonere. Dho tamen homtnum
^'fenera admodum exttmejco , ntmtos Rhetori-
cos y (^ ntmtos Diale^icoS j quorum tUt mt-
ht perfHafum ^olunt , qutcqutd •voiunt j ht ex
'^ me fadum '^olMnt , cjutcquid iiolunt . Nam
um tUt inter credulos jam emerfertnt > C^ ob-
ftnuertnt , n/hil erubcfunt jam m/hi pcrjita-
iere , Lupos Jibi tndtxtjft jejunsa > Fulpes
rum anferthus reconctltatas , graculos in luft-
tias transmutatos , (^ qutd non ? f/gere /-
*nem , urere glactem , dealbare carbones , e^-
^ujcare cretAm j omnta (i/o loco , fito ordi^
te , Jita perfecitone ejje : cju/bus Ji eculos , au-
"A^fs i n(*ff*mc^ue oppono , tndgnantur , audere
Y^ quetf"
A D L E C T O R E \f. ^
^en<fuam olfiojui , aut^e religiofi(Trm&, pro^.
Batinimo , ingeniofiflimoque feculo con^ue-
fp. Ht ^ero adhuc tntejuiores funt x Nam non
fatit eJfr^f^tttiftmU SyUogismis mthi cornua af.,
fngtre ^fed perduellem^ etiam , (!S h^rettcum^ f
facere mht/tale ad^ertentem pojp^nt. Stcentm.
^gumentantuT : Gradus noafu-nrindignis cotx-i
ferendi ; Ergo poftiiaG omnes Ordines comv
mifcebimus. Studiofi funcm linguis eru-dieri'^^^
di : Ergo ad Garamantas ablegabimus. Sum-|jg„
ptus non funt prodigeudi : Erga non- nifi fuj„|
tores porthac habcbimus. Tirulorum cate-J|^;
nx funt barbara^» Ergo , Carolftadiani in poM/^
ilerum erimus. ^mpi/m : Homines non fun
pccudum inftar habendi : Ergo nemo herui
-oltra erir. - Corpus non cft fagina;,dum: Erl
go DO.^met fuffocabimus. Pio?:imus eft dM^
iiger>dus : E.rgo Fratcrnii^tc: alfquam^ ordieB^
-liiur, Libcrtas eft appetenda : Ergo ommn
muros peifiingemus. ^^mpliiM. Noli bMph
mare : Ergo /.nabaotifta es . NoH femp
epulari : E'go Papifta es^ N&h machari
Ergo Enthufiafta es. Noli nugari : Er^
Svv^encfcldia-nus es. Noli idola colere: E
go Galvinianus es. Quo me ^ertam ? On\
ma ero y /t hn. Cbnclufiones non tam fu
fa'fti t^uam tUi ^erifimas juranty ^erif^m
in puibcum emtttunt. .4s e^o tales ctttttf
Tnines mh/ls , ^ Retpubltca pefitlentes Vt\
€t»dati& tt^m^erjuajer/m, tt^m cQnclufertm, q.
nth
Ad Liectoimm.
^lhtl eruheJcuKt 9 contra fuAm ^ tottui AuM^
torit £on/c$entiaw , homfnis eunderri Deum £i3^
lentist ejutdtm Chrtfit chara^eres ferent$s,eun»
dem Sptrttum JJftrttntis , eandem Reltgtoner»
frojjttntis , e^t^/dem ieges agnofcentis , eidem /><«-
trtd Jlr^ientis , idem Coelum JJ>er^ntti , inno«
^! ccntiam nondum auditam ^jttroabtt* ^jf ^tru"
•\ lentts conjeiiuris , ^onclu^ontbm , i^ condem'
^^nattontbus imj>etere j ntjt me tnfamttt eorum
'•| mtjereret , c^ua jam tam a^ud Chrtjitanos om-
H nes , ob prophanum factnus iaborant. Ht nem'
^^fefru&usfunt temerarti judicit , ad quad Sa^
^\ tana tnjiinliu , carntsque nofru Jitj^erbtt fra-
^^iudtcto properamus y cfuo a. Chrtjio nojiro abi--
^Smus remottJStme , Nam ^utc^utd infjictmus^
'^jaut degujiamus i atst obiter percurrtmus ,jm9
^^,^uod ab uUis acctpsmus > JLenique .cuius inter-
'^^'Uium nthtl omntno nec ^tdtmus , nec audi^i"
AmuSiid maxtma ^truientta dijudicamus , ^ oi
*^^ unum alterJtm^e ^ocjibuium Jintjire tnteiie^um
'r ttd orcum detictmus .,, ^elfane , quantum pir
'"'nw licet , tn ^tfum reddtrrtus : cum paulo fofl
'f*ppareat , quam turptter deceptt ,jtbrefti ,prQ'
^' Httutt etiam nofra Jiuita dtvinatione Jtmus ,
^f^uamfadt tn altena tntegrttatem coeco impet/t
fmiurtt. [taquejicfsntio :ntsn<fuam nos tniquiO"
'"^res, quam cum conjctentiis domtnarii nunquam
* **' infeltctoreSi quam cum liberas itnguas cohtberei
^'^. nunquam inepttores , qu,wt cum cordts penetrjt-
' ^!^^ JcrHMri i nunquam ma^tf tm^rarios ejje^
<^tMm
Le gtorem.
:
^uafn cum t^nota nohs (^ inexpiorata iudica.
re ^olamus. Nihtl entm A!^ue pronum ejf^^uam
a piJSimo decjpt , (fj tU cptnmo <j»otjue male fu
Jptcari Maiumnam^ue fcrui^ttlojliis AmuUtur
bcnum , quam Ijnum mali J^mtlttudinem e^i'
tat ♦ Htnc candor j ^erttds , Itbertas j rebel-
Itont proxima ^tJentur : Hjpocr,tJis » tmpojlu-
ra , aduUtto , ohidtenttam fi^tnmam referunt,
De me id atOypLdere , Cf "-ideye , ^uod de ullo
homtne unc^uam tudicu''sertm , cum nejctamy an
rem alnjuando tetigertm , certe pleruna^ue lon-
ge aherrajfe Jciam . Id puto altti ettam e^ent'
re pojfe , e^tu uttnam O* agnofcerent pertcu
lum , ^ tmpofierum e^itarent . Qhs. contrtt
me t^fum diiia ^ conclufa funt , nunt^uam ?ve
^el procul tetigere : oiui mtnti* errores ^^ert fue-
runt , latttarunt , Outdjt tn aiiis tdem Jrat,
^ Det«6 ^eitt nohis ita iilujum y ut ^ <^ua
propatul-o Junt , non '^tdeamta ; de abfcondtt
^ero rtdicule nugemur t ^memtt^ pottttt , ^u
una res dona nofira ampltfiTat , -ajSgos exte
nuat y Jecrera ehctt , (^ munffj}is dele^atur
nam dum odtiyju^ , nec bonts proxtmi uttmur
nec mala etus e^^ttamm , nec arcana ajje^jui^
mur , nfcfue patula dextrg oh tnternum no
Jfrum mjrifHm iudicamti* . Sed dejino , Chri
ftane Ledor , O* me ttbt commendo , qud
fpero nan fore ex in j <j[ut ^ertjitma negare
certi,
Pi^
V
Ai> Lectorem,
frttj^tma dtfputare , tmjfudentxj^ima commtt'
ere , ^ tnfirdtdij^tmis triumphare non eru-
•e/cunt , cjucrumque '^ox una atc^ue j/erpetua
h\ Crede , tace , da , tene , fequere , ma-
le , fer , patere , ^ qu* funt alta tjrannt-
' \ Its ^el reltgtc/k 's^el profhan<A ^erba'. Jed ^ut a-
'\itmo candtdo , ^ necjuaquam It^^^re occt^pa"
' 1 5 , quod tn hts men lu^entle , cajiiges i tne/e-'
^\ans poltas \ dub/u/.^ f'h^as j erroneum corr$-
^ ios ; durum mtttges\ \:rum prolies-, bonumfa-
'\tai i mancum Jnppfcas ; ^ , ojutd me pojihac
'elts, moneat ■■> qui Auguiimi' ConfcfTioni in
loncordise Formula rcpe^ita^ ^ddidinimus ,
UM EA OMNIA MEA CONSEN-
XRE VOLO,ET DISSENTIEN-
lA REPROBOi ^utijue tam fum ami-
e adrnonttionts , ^ fraternd. Co>re^fonis
stidtj^tmt€4 , qutm atroctftmarum Calum^
'* tarum contendo ejje pattenttj^tmtt^ , Oro t^
•^ 'O^ue per Chr/fium nojirum y ut Ji (^ucm in
'■' M conceptjft amorts candortsque purtorem af-
'^' ^3Hm , eum ad emendandum me , dtngen-
^" wn , fiimuLtndumque tn Domtnt ^ta ad-
'*''■ tiere ^elts , ut per hac tyroctnta mea , Ve co-
^i'tite , te ettam manuduiiore , ad- mtfu^
'!• iChristi nofirs exercitia ajcendere ,
^'S.^d^terjas mundo fortes , qua ore , qua.
Jitlo,
Ad Lectorem.
jmajftlo ^ ^ua cpere , tuert , denique interfi
deles Crucifixi feritos , numerart alfafuand^
queetm. VaIc tn Chrtfio , Chrifliam Le-
&Qr , O* "«fw'/^/^ pra"
Jfce,
APC
APOLOGORVM
Christiantorum Ma-
nipulus primus.
Sencca.
I Itt eodem prato homoTlorem qimit , hos htr^
! Mm 3 canif leforem i^iconU lacertum.
LAlQJi.
i ApOLO€ORUM
I. AI.OVILIBRIVM,
OlentHominis Pfssimo
iriorc j fi quem amant , omnia ejus,
ctiamnugamenta,acimiran ; fiquc
exofurahabenr, omnia^etiamlaa-
dabiiia..abijccre. Huicreiticdiumallatura Phi- 1
lofophia,Morumregina,bilancem fufpendi iii
rationis atrio juflit , homimsquc hinc bona , il-
linc malalihrare , ut, quac pars alteram dcprimc-
rct,hommi vel laudi, vel vituperio forcc ,' prarfe-
citquebilanci Archimedem, Stariccs pericifli-
mum, ncuUaparteiniquiusjudiciumvulgi in-
valereponir>& innoccntem onerare. Sed parumai
profecit Philofophia:folicitudo, necperfuaderi!!
hominibuspotuit , utlaudarent, quosculpan- j
dos ; aut reprehenderent, quos fufpiciendos fih '
fumpferant^ UnieryerioribusChriftianisfaci j
le aflenferunt,cum bonaquasque S.Spiritos mu
nerahonorarcnt i malaquacque , velut Satana
j nfidias , commiferarentur , ac inter h^c fratrcn
five proximum fuurh, qualiscunque is eflet, pa
tientcrferrent,& prudenter cmendarent. Incer-
rosati,quipoflinthoc carnis paradoxu iibi imH^'^
perarcrefponderuntr/^^f^/m-^rf^*»/» cu»S*
homtnef yenefices^ bonssamahtles , males notaht
(esf amtcoscom$tes, sntmscos praceptoret, f
a^ertos con^t^as yfucatos
^tgtles^
2. ALCH-^^
Manipulus I. 3
2. ALCHTMIA.
AR s illa diTinitatis ajmula, quae tarda Natu-
rseincrementacorrigens , ingeniumqj Solis
knto & vitalicaloreimitans , Mercurium , me-
tallorumomniuEmbryonein,pera1tioresfph^-
ras ad fublime aurifaftigium agit , cum profun-
' , dum patrimonij alueum exhaufiifet^fordere ce-
"i pitfimul&efurire. Uadeamodcftioribus irri-
^i hi;petulantioribus,maledidispetita; feverifli-
'■ misjpaenas merira judicata eft. Accedebat aduU
"' teratsE moneta?,impofturarum , aliarumq; frau-
J' dumfufpicio quas deco<5loresfrequenter comi-
"' tarifolet» Interiogata tamen , qui fehciffimus
*'; puluispertotartes, tantamque folcrtiam natus
■"1 tamjejunepafceret? Illafu(^irans,& Philofo-
'^; phorum mvolucra , & vitream vafculorum fra-
^J* gihtatem, & cocli tardiorem concentum, & ter-
^^ rasimpurioresmixturasaccufavit. Quajfita,qui
''^' malcdicxplebiscontumeliasferret? refponditj
^^' Kudafpc&curiofianimivoluptate. Interro-
•'^. |;ata, anne doleret fumptus perditos ? Subjecit :
zt^' Gratis mNatursfecrcta nemini pervadendum;
^'F*'! Quasfita,quid nunc argerrimc ferat ? refpondit:
i'*"qu6dceffantibus opibus faceriguisquoqueca-
)i ^'' dat Intenogata , quid tandem rcliqui haberct?
kfl^icfpondit ,Medicinam, quaf^mas -, mendicita-
5'^'' tcm,quafamicoiifultura} fed 6c meuda-
'"' cmm,quofimpiicioribusfumum
Tenditura fit.
c»f- «. » ». J»
1 4 Atoxogouum
3. ANTIPATHIA,
U Abet Natura fuas debitas laudes,tum obfa-
-'-'iutaria rebus creatis indita,tumjnaxime etia
ob Alexicaca venenatis & peftiferisoppofita.
Eas vero merito exoivitbomo , creaturarum ii-
ve princeps five interpies : unde , laudattilimo
inftituto , anniverfarium gratijs Natura; agen-
(£is indidum eft.Ibi pr^terjalia acceptum ferim'
Katurx conditori>qu6dTyranis oppofuerit tra-
gicos cafus,qui fuperius in alicujusjudicij revc-
icntiam incutiant j & Athcis miracula , Satana:- j
queaemulationemyquaeDeumelfeevincant} & J
Abfconditis confcientiam , qua internerodan- 1 F
tur; & ScioIisl^aturaeabyfro's,quarumignora-l J"^'"-
tionepudefiantj &Yoluptuarijsmorbos, undei ™
xn medio tmpctu coherceantur j & Avaris fortu-1 J''^''^
uam, cujus malignitatc inopinato evertanturjilFff'
& Ambitiofis rifum , cumalijsJiaudpaulofianc {
habeanturque minotes i & Superciliofisliberta-
tem,cujusinvi<5toroborinulIuminfamefilenti-
um > nulla tutpis adulatio , nulla ftulta creduli-
tas , nullumfcelcratum feruitium imperari pof-
4it : De-niqueSatanas potentiac Cruccm,qua ar,
matus Chrrftianusyvcluti Hercules, clava, Qm*j|v''^!iit^
jjia infernalia monftra debellarc valcac, ^^kn.
4. ARABICA ZINGVA.
■qT arciumintcr fc, ita & linguarumpcrpetu;,
*^eft & implacabilis iuTidia atque jemuIatioL
Nam,quia Logica auram popularem obtincJiii'^
Ph/rica<S:Matheri5fp£««riDguntur. 'Sic quiitoftptjjj .
Laci~*
Ma NiFnr iTs r. f
Latinra lingua ubique iafolenter fe eiFerr j Grx-
€iy Hebraica, Arabica , &alia2 haudpauio anti-
ouitate nobiliores,rui contcmptum iniquidim^
i, teruDt.Nuper fancinapertum coDflid:um,clan-
j deitinum odium erupir. Nam cum Arabica^li n«
li gua alic^uat tyrowum , acintcr eoslaudatjnimi-
alicujus {enis, inilirurioncm tribus tanrum mc-
fibusabfoivifret , idque publica" fide rclbrernr,
Bonp oruirabftinere, quin Latin<e linguaj, ma-
levolarfua:, cumfocordiam, tummalamfidcnt
cxprob-raret,qna: juventutem immenfo fumpta.
perdecennium& amplius diftiQeist, nec pofl:
infamem illam moram opcia: & impenfarunT.
prcrium,nifi ratrilimcjoftendcrct : Ir.fuper nifa
rocabulis & formuris ad tumoremufquerngc-
' ftisnulla rcrumelegantioium, rariorumq;, £.&-
gjQitione , nili pautosadimpleret, ^compJao
prajter coaxare , faperenihil, autfcrurarri Mus-
dum ed^^oceret Qu^ ut audivit Latina litig.KiB,
niliilcommotueffuscrifrr.&c. 6 rnifera,ruc^g-ii?»
5uam fruftra nugads ! Nam ego m;hi jam duir
um hominesita devinxi , ut fr feculuni pkraia-
bus meis impcndendum fit , breviufculumici.
Grammaticis videatur : quoniam idjam ufu re-
' ccpnim,utquifqivelbalbutiatlatiiic, cx publi-
coalatur.
S* AKND VS:
^'f TOh». Arndus vir Chriflianar juflitise" exa<5hi$.
Jcuflos, cum;'ittprovinciafuabGnorumope-
^ rumtributa diligentius exigeret , accufatores
ij fuosrepcnt- Naiitcum.qucu:undam Prasfiduin
II E 3 coimi-
6 Apologorum J
conniuentia leges virtutum laxarentur, & iCra-
lij charitatis inopia in carnis fteiilitatem conij-
eeretur , permultis ea Yivecdi ratio allubuir>
quociratiseirctjfeFidelemfubciitumprouncia-
ie,decaeterofuomodo vivcrc, nihilqjinpubli-
cumconferie Itaque Arndus , quod antiquifli-
majura,conftitutiones,legesquequa{ierueret,
erofas perpoliret,eas^ue omnino fervandas gra-
"viterimperaret , jamintolerabiliscreditus, So»
phiftx, HypociitsE, &. EpicuricalumnijSpcti-
tus, caufamdicerccoadiuseft. Actumpatuit>
quam Dco cur^e integitas,vita;queredicudo ef- ;
ier. Ita enim fubito bonorum pafHra omnium a-
jvimi ad Arndum converfi fuut,ut probato undi-
que difciplinas fer vand^ inftituto,nihil pronun» w
ciareneceffefueriti fed publico confenfuobla-i
trare huic homiuj facinus <Si opprobrium fit ere-!;
^itum.
€. ASTROIOGIA.
A Strologia^qua^acriiterrscmari, eorundemqj
•^incolisfeveiiffimislegib' imperare folebat,
ac humano inprimis generi dura atque inexora-.
bilis credebQtur,cumnuperChriftianorumgre-i-
gi nefcio quid tributi imponeret , turpiter ex-|
plofa eft. Eft autem hoc hominum genusjam_ ab'
antiquiflimislfraelitis nontamcontra augiiiM;
arufpiciaqi & per fimilcs forres , fcd & ipfa .dii.
contumax,& imperij abfoluti impatiens ; Undci
ad paganos etiam vicinoscontagioneferpent<
nonnuUiseordatioiibus defedioncmperluafiti
IdaegeirimctulitAftrologia, cum«^uetrigono!
fuos,quadratoSjfextiles, oppofitionesjcudosq'
afpc<flu
Manipulus 1. 7
afpedus exarma(ret,& Caftrorum fchema A>/^-
i(^fioi^t, CkriflianisadverrumlocafTcc, bellt^m
palam indixit , imbribusquc , grandinibus , £ul-
minibus , & meteoris alijs limites valtavit. Sed
Chriflus , convocatisinFideipropugoacuium
fuis , fecuros cfCc ac bono animo juffic. Nam &
maxime pereat, quicquid eitra muros ; hanc la-
menarceminvidami led &annonamadhuius
yit^periodumrufficientemefrc : Hacfeconti-
nerent,qua ii egrederentur , non per fe ultra ll:a-
re,ne a Marce,vei Sacurno,vei Venere,7el Mci-
curio iAterimantur»
7. bermannVs.
T Aarentius Bermannus , vir non minus litera-
^rum,quamreimetallica;peritinimus,cumer
profundiflimis puteis & fubterraneis regnis ad
fuperiores enixus elfct, vifurus, quid Martyium
Ruffiniatqi Albinioiribus>taminfanolaborev^
reludantibus D^monibus,per rot machinas ef-
foiTisextradiscjMehonorisfiereti rebus expiU'
ratis,plurimum confufus eft. Nam cum v idci er,
Taric eos, prout in homines inciderenc j puta Lu,-
pcrftuiosc,prodige,impie,foruidc,impuic, nu-
gaciter,ferviliter;rar61iberahter«S: decorcircli-
.i) giose quam ranllimc; haberi , obftupuit tanta
!i, pcriculajfacores,& Sifyphia veiuti fupplicia,
:.i — — A^/,£)//tf'C'//3,
VaUtdiMfoJfor recUt ~ eruto(}j
CcncoLor auro :
l;[, Obidunumfuftineri,neunqua malefaciedi ir-
30$; iitamentadelintj& vjtanoftrafabiicandis Lethi
i5£[i; iaftriunentis atteraiur : itaq:- fc jam pofthac nec
■iJ B 4 Mari
8 Apolo^orum'
Marifuccenfere, quodtemerarioshomincs Je-
glutiat 5 nec Berchtoldo Nigro j Bombardarum- ;
invcntoripeiniciorifnmo,cumresinnoxiac,ac
fua natura perutiles> homin-um malitiain mera'
tormeata, venena^onera, & infericitatis cundas
fpeciesjuon Chymica arte, fed Midx ftoliditate
convettantur„
8. ^ESOIDVS.
•^ Hriftoferus Befoldus , ^ui nihil nefcire crc-=
^dituseft,poftquamI>iYinahuraanaquepro-
pemodiim omnia evolvilfet, inopinatoaufu o-
xnnem feientiam ejuravit. Id varie acceptum,
ab a^quifTimis modefti^ aflcriptum cft & collau-
^atnm. Atillc feri6 id amovit , fafTusqueeft ite-
iumiit^ueicerum,fenihilfcire. Nam inill^ va:«i
^itate rerum humaaarum ne titulos quidem in-
finitarum fp ecierum pciIegiflV , tantum abcflVj
«tnsfuras earum penetrarir. Satms itaque e^ct
fid Chrifti incunabula & pr^fepe cum fimplicif-
fimis paftoribusproperare, quam hac nodis ca-
ligine, & aeris intemperie ,interoviumbaIatus,
«& canum latratus , luporumque infidias , focto-
xisquegraveolentiamjad caulas vigilare, horre-
re & frigere. Jjtetit fententia: at non ubique ob-
tinuif. Kiferuntenimfacrificuli : blateraiunl
VocabularijrincrcparuntPoliEicirmnrmuraruni
rabulas: pcrftrinxerunt pinguiculi: dijudicarun
fupini. Cumque publica elfet fabula, ille n hi
commotus, nih'lquemutatus ; pra:fciebam,in'
quit, quidonerismihi cum Chrifio impofuc'
MifNIFUEUl L ^
5>. CALFMISIIA.
j |^Arumnia,triceps, mordaciilimabeftia, dnm
^iibi,proximo, & aufcultatori nocerefata^itr
; ^emcunque officij fui iter facientem contpi-
cit,magnaferocitatcinvadit- Ejus vero ha^ceft
natura,ut minus acuminatos dentes habeat . mi-
nusqueridum ftringatiundcfiquis corpore Co-
Iidior,dcntesparum imprimat. Sedcaudam ha-
hct produ£tam,qiiam per impura trahen^^&ob-
fcocnis inquiaans,ijs infligere folet,quos Ixdcic
non potcft , atqj ^el vultum ipfum, vel fanc ve-
ftcsmaculare. Novit aurem has fordes apudt
plebcmnoiam efle, & invifam reddi ipfamctii
innocentiam , neque facile detergi pode hanc
fpurcitiem , maiime fi occipiti afpergatur , cumi
nemo vel fpongiam fuppeditat , vel abluendi o-
peram fuam addicat. Accidit,utin reregrinumj
terrae , fivc hofpitcmincideret , ac nequicquar»»
tentatisdentibus,more folito h^erefeosrrebeHi-
pnis, curiofitatis , diiiagationis,maledid:iGnis>
diffolutioms,ignoranticimpofl:uratum,fingu-
laritatis,&c. ftcrcorc contaminaretrquoda^gr^
ferens homo candoris, nitoTisqj Chriftiani Itu-
diofiilimusy cum hofpitahtatis human.-e jusai
lavimufque furdrsinclamaret, patienriain jufti
ham verfa jflagellum ex vcroHberoque conror-
tumapprehendit , beftiamqucacaudaadaure»
Bfqueegregie diverberavit. QjUa» uhilaji-s Sc A-
€heronta moven-s, cum ubique rideictur : Eheu»,
, inquit:, quam durum eft , poft aUena false cjan-
culum traduda^mea verepublicata exaudircl.
B f 10. C^M:-
^O A P O L O G O R U l^
10. CAMPANELLA.
•y Hom:is Campanella, infignis arrifex, Archi*
-*■ nieQea.'mAch!na:a:mulatione, automamo-
narchicumFabricavit) qnomotus SolisabOc-
cidente bnentis ingeniosc rcpra;leataretur: ico t
Thtlippo 2. H$lj>ano->^c.cunci-urumgentium]^iO
farentt, txtertetin* Orbn rr/onarchoi potentij^i"
wOyNumtne Det eleffo adjpar/k imperta ccngre-
^anda,^c dedicavir» Jucundumutique fpecla-
culum, cumGalliar, Germaniajjltalise, AngU^,
& periimilcs rorulx fefe mutuo infigni artiticio
exciperent, & Punicum.ilkidSolare corpus fu-
pra hori^onrem elevarent. Idopuslndico auro
iulgidiim, &Morphei penicillo varic pidum.,
•c-um adMagnUm Mundi Monarcham Albani o<.
fimiliiialiquotminifteriodefcrretur, cum im-
portunummare Anglicum Yixevafiiict, 'neicio
quoinfe!icicafurheda,qua vehtbarurjinmedioJlTl
B£lgijcorruit,opusv]ueinaitin:iabiIispret3jpeE-B^i
freg^it. Quaminiilicrumncgligenriviilipiam
dum irruarus rhiiip-pus, cum frtiitra Occid
OrbisartTficesimp]ora{ler,iuftoco]ori,decenti;'
que pudori alicjuandiu indulgens, tandem ic
■fummi arti£cis,D £ ijfapientiflimamachinaac-
quievit.
17. Cy}RI>7NJL£^.
•-r Hcmas^"oKcus, Carolus Lotharingus
•^ Antonins Perenotus , crbis Chriftiani tur-j
batoresCaTdinales, &malorum Triumviri,
Orco in renas emiflijUtpacem publicam Pluto
ei" caatopcre aoxiam difturbarenc , ut primun
iucclE
I Manipulus I, II
I laccm afpexerunt , mcignacrcpidationeadfup-
I pliciattia retro propeiariint. NamfeculiLuem
, intuiri,uridetotPoiicicoruineiamina,legiones-
,. t q.aet'acundoincubituproducuntur, cum om-
., niumetiamimpuberum oizragtondtjiato per-
. ' fonaret,religio,integiit:as,fort:tudo, &c.forde-
;, fcerent , fibi mtvir toc fcorpiones mctuentes, ni-
,. hilfuv4pixfcncia , nihil confilijs aut novaculis
,. opus , omnla univerfvilem alique interitum mi-
,, nari,confl:ateraiTevercitunt. Namdecrcpirohoc
j &deliro feculojamnonampliusinfernalespor-
g cas dic^cArdtnes vercii fcd deie<ftas Politicorum
.. tmprejffi diducriffimo rid:u immenfamturbam
^ intromittere. Idaudiens Pluto : Yalide,mquit>
j adminiftrismjjsobftringor. N.amut Cardina-
j^ \ libus debeo Carboaes i ita il^bellis hifce Politi •
^i cisflammas.
i»! II. CEREBRVU.
:o 'T" Homas Gar2onus,celebris & p€rdo(5lus Mi-
■<\.\ ^ mus,cumludosederet,voluit&theatrilfua
(y.; 4ngenioextruclu,&fpedatores no nififuoarbi-
ai 1^10 admiiros.Itaqi necRomani Curionis verfa-
> tile,necZ-v':r»,^:efipor:atileplacuic jferiplumeu
B yolatiletheaLrumallubuit. Eiaffixitvariainge-
ic- nia,bona mixtim malacpchinc quieta,bellic0-
fa,lxta, faceta, arguta, aftuta, vivacia, fubtilia,
iotelligentiajvirtuofaiillinc vanaj volubilia,
L curioU,iracunda,violenta,otiofa, ftupida, hifi-
,, pida , timida,obcu(a, obliviofa, inepta , £mpii-
" ■ <ia , vacua 5 alibi mordacia, icholaftica,
iciola, gloriofa i alibi mafcula , conflan-
<ia , libera , refoluu , fagacia, univeifalia,
L -' fi 6 gravia.
It APOIOGORUlVf
gravia,cabaliftica j alibi fparca,ignoratitia, mar
Rciofajadulatoria, «iitioluta, intemperantia > vi*
tiofa j alibi Phantaftica,litigiofa,perveira, dura,
inelanchoiica,Alchymiftrca, Aftro-logica; alibi
evagantiajfuriofajtcrribilia, obftinata,defpera'
«a,a:quC;Ut fintmtandemfaciam ,aliaplura, iiK
.cialles iidesque fuas ordine diftiibuta : quas o-
snDiafpe^iarefabulaSj^quasffcilfcr, & dijudica-
re volwit. AtiUitam opinionibus,quamcapiti-
biisnumeroli,diuei{ic]ue, tumultuexorto , mu-
xua laniena lcfe,&:Theatrum;& Choragumpe^
jiitu^ abfumpferuut^
13. CHRJSriANh
BEIigio Chriftiana cum. hofiium frcqueotes
'•minas&atlultu& foimidabiles t^uotidie au-
^iret,fuisrebuspix>fpe<fl:ura , luftrareciYes , 6i
aimaeorum cxplorarc decrevit. Ac tum fuprafr
«leminftiuclilfimaomniareperit. Nam &in'
genseratarmitorumexercitusr & corpora ro»-
b©risminarum<^ueplcna,&arma,quibusexpc
^itiflimeutcbuntur, omniaradiantia^ Sedcum
|;ropius accederet Religio , pariim abfuic , quin
txaaimata conciderit. Quod enJm ferrum cha-
lybsve crcdebatUT,ouga; crant 5 gladij ex vcrba-
lum plumbo, thoraccs exfyndonc VoluptatiSi
galea cx cera vacitatis criftatac,fcutaex opinio
Bi:iTvpapyro, haitas cxcodje<^uiaruni arundiot-
bus , v^xillaexaranearum telis Philofopbici!
cocfeda j tum tGrmentaCanuajlndrca?erarir;
julvia femen papaverum, pil«E vitrea; ; qua? onof-
mia, veaditi&cnbujaojumfocoxdiaYeris aimi$:
kre^fc-
M A N T F U L U S r. If
ffrepferanr, acecomra antiqui etiamnuffl robo-
ris fidei, airn:..Eura:qae militesridiculos fecerar.
CumicaaueR£li£;ioamarebn)entaretar, uni-
:»erla coccioboaoaDimoeilc judic : ie cnim ad
rupremumha-icumtidcmprobaturam. Atilla r
Quid mihi ficles,mcjuir,vcftra prodent, cum o- -
perainutiiia erunt? Juroenrm vobis,cum olim
audos <& inermes in aciem prodacerem, unam
martyrem vel excoriatum prajftiriile centum
JTobis inauracis, argentatisi^ue loricis ohdn^ii-
£mis,
14, CHRISTIANVS HT^
/^ Hriftianus 5. Dania^Rex ChriftianiflTmus,
^quod peccata fua Conconatoris genibus
advolutus,cor.feCvis, neque ullo honoris titulo'
abfolvifcpafius cllet,fuperftitionis ab Evageli-
cis notatus cft» Quid enim,aiebant, fi ad prio-
rcmillamuoftri abietftioncm, cjuam Papa nc-
-quitcrimpetravir, relabamur 2 quid fi facrorum
miniftrisnovaresferiendi cornaaimponamus r
quid (i Rex nihiia plebeio differat ? At ille heros
param turbatus , hunc fe honorem Deo dcbercr
libcnrerquedarcjingenae eft confcfius : nece-
xim fcRegcm procumbcre,fcdpeccatoreminec
ahomineabfoIvJ,fedaDeo. Difcerentautcm>
quiEvangeliumjadlitant, nosneqnearevcren-
tia Dei,nequc ab ornatu facrorum,ncque a fub-
fidio paaperum>neque a jcjunijs carnis , nequc a
devotione corporis, ncque a caftitafc matrimo-
*iij,neqaeabexercrtijs virtotum , fedatyran-
.weiaocuEnPondiicialibeiatos ciTe : Quife-
& 7 cus
14 ApOtOGORUM
cusfaxint,exuifrequidem Anti-Chriftilorai ac \
induiiTe Sacanse compedes. I.
1 J. CIRC E. \
TTOllandorumnavigationibus novaterra dc- i
■^ tedaeft, vafbilim^latitudinis, &qu«mi-
rnm didu 9188000. miliaiia compieditur. Ncc
ab hominibus,ni(i rarifHmis, ied infinitis beiiiis
inhabitatiirj quastamenaliquandorationc ha-
buiile^&a Circcmarna Reginajtranfmutatos,
has libi larvas fumpiiUe aiunt. lilis mira abfur-
daque vivendi ratio , nec aHa voluptas & a^fti-
rtiatio, quamfordidiirimarurerum* Undequic-
quid coclum demittit , abhorrent , nec nifi terie-
nis vefci voluntjijfq; inquinatis.Lucem omncm
avcrfantur, & impingere in tenebnsaccollidi
geftiunt. Sono,fumo.umbris,rpeclris,& limili-
bus unice dclcdantur, ncc patiuntur a reb^ ipfis
tangi,deeipi amant,<& deceptores colunt,verum
hooeftumqjpenitusprorcribunt. HoscumTo-
bias Adamj, Orhis feliciflimusperagrator, effet
intuitus:Veriffimc,inquit,Oshabent,nequelo-
quunturjioculpshabent, nequevidenti aures
habent, nec audiunt j rares habent , ntc olfaci-
unt -y manus habent, neque tangunt j pedes ha-
bent,ncc ambulant ; nihi!o[j fuo gutturc fonant,
16. DESIDERIVS.
T_T Abent exempla magnam vim,bonas mentes
■'^ad virtutem excitanditunde Religio perf^^^
foletSandorii viras juvcntuti explicareA' oflc-
tare in vidum roburj fed c^^ imar:inib.confcrvare
memoriam. HincSacrariumLatmumpIeniicfi:
jcpraefentatiojiclaudatiffimaiuma<fbio«iii , qui-
bns
Mani?ulus r. I/
busbeatiDei amici inhacopeiumpalxftrafor-
titerfeexercuillent, & donoromDeilucecoru-
fcalTent. Habetauce illudcerta$tuasciiIlind:io-«
nes,quib' vita: Iiumanie gradus eiprimuntur,ac
inporticuquidejUtaliquosrecenfcam, oftendic
Libcrium,VitalejHi]ariu,Fdicc,Fortunatu,Be-
nedidu.5iingrediaris,appareutAlban',Germa-
uusjCandidus^ Incerius vifuntur Severinus,Ju-
(^inus,Conftanti^,Maxim'.Propcadytareperi-
unturPrudcntius, Vigili', Seivatius.Ipfa adyta
c\jftodiuntVincentius,VaIentin',Vidor,Pote-
tianus. Sed in medituUio cffiilgcc Bonifaci', Bc-
nignus,Manfuetus,Modeft^Clemcns,Pius.C<j-
terum his omnib. pr«cft Sandlus Defiderius, ut
juventusChriftianamoneatur,Deiamicitiam,
>&carnis viifloriam virtutumquegloriam, non
4iifi precJb^jlacrymis oc fufpiiijs poileimpcuari.
17. D O S.
./^ Vm Matrimonium permultis grauibu^q; ac-
^cufationib.laboraret, & dicaciffim.usquifqj
Philofophoru mealingua acuereciiludrxami-
-natisapudfecundisqucrehsanimadvcjtitvDo-
tis,miniftra: fusjinfolctia plurimos oftendi. Na
cuicuq; femina^ favcretipla>fubit6 fumptuofas,
difficilesjdehcatas.acomninointolerabilesfieri
..Itaqj ablegata hac intradabili ancil]a,Pictate ex
yirtutufamihaconduxit, r5tu,hocmodofatis-
lieri homin ■bus,& tranquiilitatem reddi a=dibu5
pofTe. At ionge falfum elt Nam «tut Pietas cm-
nesbenignc cvplacidcadvocaretjrcmqjdomc-
fticaprocuraretdexterrimc i tamc, utprimia eft:
animadverfum.abefleillafeftivtatujvoluptatu,
-^aiiitatumqi adminiftram, fobriepofthac, fru-
i^ AfOIO GORVM
gahter & ffne ftrepitii vivendum , laborauJum-
Gue,nondc{ijtmurmiirare & tumultuari , quara:
Dos officio fuo reftituta effer. Ab eo tcm^inre
clatior reddita , omnem Matrimonij Oecono
miam (ibi vindicavit > adminiftravitque impo
tcntifTim^.
l^. ENENKELIVS,
r^ Eorgius Acacius Enenkelms, Libcr Barfl
^ Hohcneccius, qui juvenrs fupra fenes fapie
bat, jam virfadius, incivilior Mundocreditus
eft. NamcumhicfolennefuumVanitatis epu-
lum daret,atqueillc interheroas vocaretur, mi-
nus, quamprofama, MagiftroCa^remoniarurr
fatisfecit. Necenim veftibusambitionisnite-
bar,nec ferculaavariti5cguftabat,nec mero eru-
ditionis inebriebatur , nec colloquia impierati!
mifcebat , nec Symphoniacis hmx deieitaba-
tor,ncc chorcas inanitatum ducebat, ncque uU;
parteconvivarummoribusftreperis fe aptabat
Id cum neutiquam affediatum videri poflet,eiu!
mifertusMundus, clamMedicum,Ph. Mornas
umimmifit,quimorbilatebrasindagaret,adde
rctque falubre lemedium. Is vcro cum rationiS:
fanitatisque plena omnia reperiret , exadius vi
rarinfoIita;caufasexpIorans, palam deprchen
dit , facrofpiritusmotunobilcm animamregi;
palamque vrl invitiflimis Epulonibus eft pro-
ieflTus^nihil effeglorrofms humilitatc,nihil opu-
lentius liberalitate » nihildodlius filentio , nihf
ingeniofius fimpncitate , nihil fapidius abfti
uentia, nihilagilius qurctc,nihil fortius patien-
.tiajHihil denique libeiius fervicio Dei.
19. ER
J Manipulus I. 17
tt 15?. BRRARE.
* p St in ExperimentoTum Collegio perampla:
'] ^contignatio ijs aflignata, «juimafculisaufi-
'1 Dus fpeaue fua-eicidiflent^habitata frequentifti-
nficaMachematicis, quos Circuli Quaciratura
cefellit j Chymicis,quiDUS Azoth evolavit; Me-
• £hanicis,quorumpcrennismotusquicvit; alijs-
'•' quc ingeniofis ubi induftria cum labore (um-
'^ pcuofo perijt. Eam fortc fpediator tranfienS; Mi-
'' crologus . fuavit#r ridere cepit >• & nefcio quam
'• cemeritatem cogitabundis exprobrare. Ecquis
^ crro geniushosjullit ( inquiebat) tritaminveu-
E' corum (emitam relinquerc, ut in curiofitatis de-
H vias aberrarent? Nwn tulit fcommatis iniuriam
i'! Hieronymus Cardanus.Naturse foiforibus pr^-
»;j Fedui :Et hoc pecus,ait,errarc noa potu!t>N imis
'^l anguftares eft, noaerrare, Eftenim nobiiius.
"•( ^tiiderrare & haltucinari , maiorisque conami-
'''! rtis indicium, quim quod in humilem ac per lu-
5'| tum tradbam animam cadar. Nobis tentare^pla-
cer,tibi relioqacre necefleeft : nobis interroga-
rclicectibi credereinjundum : nobis dub'taie
conceffamjtibi pareredebitiim : nobis cxplora-
te liberam,tibi imponere mandatum. Itaqj me-
mineris neminem pra^ftantiorcm artificem,
quaraquierroresfuos dodus antequod cavc-
tct,quam quod faceret,viderit.Nam qui per ec-
nerofos lapfus omnia foluto impetu pervadit,
hic & homincm cfre fe cadendo dicet, &qma ni-
hil mediocre coacupifcic , proximus tenenti
fttmmaeft»
xf Apologorum I
20. E X V L.
X7 Ertumnusciimterrasobatnbulans, nunc fj
Chiifti fidelem teftem , nuac paciix Itrenuir
Athletam , nunc Mufarum pervigile alumnumjH ^'
nunc Naturaj fagacem indagatoie, nunc a^rdiunj}
fidele cuftocle,nuc officinar in^cfeflum adminij
ftru mira linguse volubilicate mctirctur, ob idcj
fortunxladibrium,Satan^oduim,Mandivein'
gratitudincm,atc|Ue omnino dira durae]; perpel
(um coaqaeretctur,fraudt infuper bonorum tc
ftmionio,& obiignatisliteris fidemfacerer.ma
gnaargenti vi (implice condolentiam jiiuld:a
T?it. Sedjutmendaciiiparumruimemoreftjcun
alia atque alia effutiretj in Sagaciratem, nafutif
fimam feminam,incidens improviiis cafTibus ir
retitus eft. Unde examinatus6c fidiculistortus
ciimfabularuminfigaf.mnumerum^&credalo
rum immanemturbam proderetj res rifu, quan
ira dignior reperta eft. Nam ututhinc miferia
iimulatio, iiiinccondoletisehumanitasfefemu
tuocertatimprovocabant j tamen quodexigu,
veritatisfpecie, autrationis umbra lot afFedat
lamentaniterentur, credibilefuitT permagnan
dolo a fimpiicitate anfam traditam. Itaque mi
rata hominum errores Sagacitas : Credideiim
inquitjhaac lacvam mentemhominibus meriti
fuo immilfam , ut , quod dignis probis vc nega
tur^avareque impenditur , otiofi cmulgc-
ant , vel impoftorcs emun-
gaflc i
21. Fl
M i4 K I P Q L U S I. 15
21. F I D E S.
0'Atliariis>Puntanus,& Lutheranus cumfortc
^ conveaiirent,& rcligionis fuselimpiditatem
)ro fe quifque vel nominis indicio extolleret,ac
injSiiecus quidem Tlieologiae fua» fubtilitatem,
iiilomanusamplitudinem> Germauusfoliditatc
lo|iepr^dicar£tiille ingeniofiirimc,aIter fumptuo-
i:.Sflimc,tertiusteoaciflime,DeumcoleregIoria-
ef.,:entur ; ille rationes,aIter vires, tertius paticuti-
ic.imjaditarent j iilenobiiitatem, alterfenium,
la. :citius liberaiitatem efFerrent i illc revelationes,
t3.i4ltcrmiracula, tertius obfequium oftcntarenr,
jmiliuabfquearbitrislispepenclit, nec, qui judiciu
if. ibifumeret,facilereperit. Itaque contuita: Aca-
ir.lemias.cum illefcicntiam fuam,altcr opera,ter-
15,1 ius fidcm exhiberentjjieque confilia intcr fe c6-
ij. renirent,novisobortisamb3guitatibus,negoti-
lu^imomnefufpenfumeft. Interea primnsnuea-
jjt^atur , alter fuperbiebar,tertius laborabat , cum
iB.i juidam ex Chriftianis fimplicibus intervenies,
jjilbidubium lioc audivit , nihilpr^emeditatus:
iti[;^ish2fitet,inquit,Grecorumnelubriciias,an
univ^Qmanoiu ambitio,an Germanafidcspr^llet?
tti-' 22. FLORIDA,
up S T in riorida infula auguftifilmumtemplu,
iio'-' cujus pidlure intus ingeniofifiimc diftribut^,
Ji-:crumhumanarum fcicntias & aclionesomncs
;legantifiime referunt, & fpedtatores nulla mo-
cftia, Yoluptateveroinfinita brevifiimoieporc
^eliciiis , qua omnia Academiaru volumina eru-
fMiunt,Eas,fi racecaIiquaodo,aut nofic ingratu,
depia-
lo Afoiocorum
depingerelubet- Niincporticum ohitcTdcCc:
berevifumeft. Is vtrimque dirpofitas tabe! •
cum ftatuis affabrc Fadis, & in fuperiora paul-
tim afcendentibus habet. In dextri larens im
Grammatica fe fiftit, habctqj amicatjduas Di
Ie<Qicam &RheroricaTn;rupra camapparet Ph
fica,cui Medicina& Chymia fociata: {"unrjpo.
ca Mathefis confpicitur cum Arirhmetica
Geometria fuis familiaribus : denique in }•
ftigioTheologiarcfulget^curyceuRGginasdi,
reliqua: omnes ancillantur. Alreiius l.ueris baj
Agri-caFturamexhiber, cim Pa{i:oritia6c Pifc-
toria j inde Mechanrcam,cuiMeta]Iica & Nii
ticafidasmanusporrigunt j max ctiam Hdt
riam,quam Chronologia & Geogranhia hon
rannpoihemaPolitiamjqua: unam Thcolo^
amfuperioremagnorcit, csteras inferiores j
^icar. SupraportaBarcum uomcn J e s u vcu
rabilerefucety verum &bonum{ibivindicar
fibrquedevinciens : infranomen tabellaoblo
ga,cum-infcriptione : ^/^-/.y/yrtjadtabularu.
bafes, duoquadratila^psdes, cumtitulis ,un(
Su^ieiendodejp^tcto', altero: Defpictendofufp
cio , in quorum medio caput vultus triplici
cum fymbolis : dtjce,a^e,crede^
l^. FREIDANCK.
r^ Hriftiana Rehgio ur eiercrtatiores habt
^ fclopetarios , eos rnterdum ludicro c^rtai
Be,pr<Emioquepropo{itocommittit.Idcumnj
per admc«luminffi£uiirct,multicomparuerui
quibus %e j eratad fcopum coUimandi. IjSj
Manipulus L ii
™ cspKefcc^i Auguftinus & Epiphanius, dati^uc
"'■^niiicesFlaccius &Wigandus,tum Notariusad-
Hibitus Chemaitius. Cumaliquotdiebusjacu-
^4ircntur, rari circacentrum, pleriquein margi-
^^ibusifcopus inta<5lus repertus. Etexcufatio-
'^Liim'Gmnia plena,quibus ventus,fclopeta, pul-
■"'' is, & quid non?accufabantur.Circumibat fclo-
^ jctariosludto , cui Fieidanck nomeo, quicum
^ '^rcpitaculOj&ridicuUs rhy thmis enormitet p.e.c-
"^antesdedolarct. Isciimvidcretfimplices, atqi
-'^deopucrosquamproxime accederej deniquc
'•^a£intemfcopumattigiire , ^ruditos ,-ingenio-
^^■^M j^celcbres, potcnteSyartifices,& quofcunque
'•'^irgidos alios immane quantum aberrare , non
'^'[ontinuitfcommata, & in vertigincmSopho-
^'imTelSophiftarumiiberejocatus , haudob-
•i'^:are invidiam fibi peperit. Id animadvertens,
'i^^lhil mutatusjfedfcmperliberior : Quidirafci-
*'^'iini,inquit?jam.cnim nonquidpoffidcatis vcl
'^'fimcatis , quid fcripfcritis vcl legcritis , quido-
■"^incmini vclargucemini, fcdquampropc Cljji-
"^iiim fcopum tctigeririsjquxftio eft.
iflj^ 24. GLAVIATORES,
'7 VII. Calend.Maij ,quidiesFordicidijsolim
*-facer,infeftisanimiscrucntoque Marte con-
urfum eft,nec ob lanam quidcm caprinam 5 fed
'^^em omnium maximam, Grammaricam. Nam
^- [uia Academia* penultimum jugum alij produ-
t^^ crcnt,alij anguftarcnti nifi fanguinc,res dirimi
J' lon potuit. Horribile cft recitarc , quam rocda
^^^^s appaiucric >vcum acbulo»|UD , fcclcra-
^ "^ " toruj%
il Apglogorvm
torum, facnlegorum , plagiariorum, fycopha
taru,phantaiticoru,fanat!forum,mon(horui
fairarioru beanorum, ropiuflammarmij roftj
ungulsc , & cadaverumalia,'pyrtes rrneperlori
figura,Qumero<&ca{u,multaranie Afoctorea
ominabiliahumum operirct Idturpituclinisi
tuitusTranquiliusquapfivitjQuoj^^iJ^^aualic
tia homines han^. immanitate perpctiaient?Ri
fponfumcjjtulitjLicereliteratisjobquamcunj
lev5caufam fefe inhuncmodumfadiflimcc-
laniare» Na quod Ccrdoniin Cerdont,& li£l.i
inli(5^oremmiaimepcrmiitatur, ob artis inl-
miamjid liberalium artium cHe priuilegium , t
illiberaliterfefcmutuoLiadent* Abnuit Tra-
quillus , & confuetumiIlu(i Kon finit ejft fe\f
fubin<ieingemJnans,tandemfonclu{it:Non-' >
derifpirituChiiftiagi, quiobaccentumvelfj ,
labam Chriftianjc charitatis & manfuetudij
obliti, hocunumagantjUtmaledicendo, m( i
dendoj & latrando Caninam yidona obtine
ObiasHcfluSjvir mults/ed varia; famse,! '^
folito& omai medicin*e incurabili mor \
exagitatus,tandeadDe\^mredijt Coavenere
ad cadaver experie ntiffimi Anatomici, Vefalit -
Plat€ruS;Bauhinus,Fabricius,alij,uttotmalc :
fedes fcrutarentur. SedtoapetLoq; corpore,C :
repertumcftfanum,& cruotc Chrifti purpur» 1
pcricardij tamen humior ertraduceinfedus -
periebatur.pulmonesfacerfpirit* permeaver; ;
ulccratamen Academicajfcicntiac aniamdve \
fuac. Hepax Cbxifli^ii Tixtucet i^ corpus ui >
T
M A N I p n L u s r. i^
«t^vcrfumelegantiffimasfiiffiidit, nififorteexco-
.gjragione vitiu acceflit.Lien dilcflionis fangujne
jdjbptimu cofecit , ni(i quaclo chyli malignitate eft
gjJecepiu ReucS5alioq[uincafl:ii'hn:os,.atfcioqu5
..impuraadcps copiose cucumFudit , quxprzeicr
^jjiaaturamnofovere calorcj tcdlanguefacere vifa
jjji:fl.fcili5 veficulanufpiaapparuit; nec. n.Teiho-
.•|itibus irafci potuit.Stom.^chu.sperfc: lliirime co-
.jjjjroclionisdeprehenfus qui calumuiaruferramc-
.j^aeciaabfumht. Cerebrum plauc perfectu>quod
,^jj:urio(itatis excremerta bcnc cvacuarat. Sed &
^d:aBteraomniafana.Tum obilupefcens Veiahus:
2 i>IiliDcus,inquit,hunchominem>Mundomori,
|-^icabcod«m intcrima ^iiiiiifet, immortahsfutu-
A^uscrar , quemNDturacontraomncsmalevo-
/jj^entiar morbos in vidum tcddiderac.
^ Z6. HOSPITALE,
^iiiitf trbet pietas,ut quib» Natura iniquior fuit, ra-
joiltiohumanacondolcnsfubTcniat Itaquefalu-
jcjti confiho ingentibusqi fumptibus Hofpitale
's cxtrudiu eft,quibu$cunq} vel cerebri nimium
j^clminus,veldihirioahqua contigiffetjlonga-
;,^^V(Ucreriediftindacoaclavia , qusETariae fortis
.' aalefanosfulciperent. Ei prxtedi Erafmus&
rvjjCaircrlfccrgius, additusque , qui vices fuppleat,
_;Jijjh:andius. Cuainuperrccenferentalumnos,rc-
^^ Q 'crcruat phrcneticos, melanchoiicos , fomno-
"' yitos,ebrios,obhviofos,flupidos, cralTos, fim-
;^j'j,lices,liipinos,fatuos,Titiofos,indignabundos,
..idiculos,glofiofos,fimulatos,lunaticos,aman-
|;,ji-5S»defperatos,heterochtos,parafitos,jocuIarcs,
^iaofos,bcftiales,vertunos,obflmatos,elufos,
J^jjjgft^cSjCxtraYaganteSifurcifeio^, &c.cnjn o vis
iiai
14 ApOtOGORUM
& puUis.floribus arque feminibus , qufbus dtUtx
i".Rabelafius,Me<iicusordinarius, pharmaca i
embammata applicat, & capita lixivio lavat
quicquid vapulet , & oleumoperamque perdat
tamen decretum eft , indienis , invitis , & relu
ftantibusl^enefacere, ^uippefmiferisat^uejni
Xcrabilibus.
27. HOSPITALIVS.
"KM Ichacl Hofpitalius,moderatorum c^nfih'c
"^^^^ rum Princcps , & rcformandorum morui
ftudiofirtimuSjMoryillerij vehementia , & pjia:
fra<5la vitiorum tenacitate cxagitatus , honor*'
tammiflionemefflagitavit» SedAulafolitofu
ingrata , utcoloreaUquoiniquitatcmillinire
deiirijhominem accufavit , & cadaverofumf
nemfmeuUalaborummcmoriaabcgit. Idai
diens Annas Monmorantius, lcntae&xaut
prudentiae,fcdiiigentisanimidux , vocatum i
leHofpitalium multis ac bemgniffimis verb
cft confoiatus. Sicenim ferrc noftrarecula, 1
prudentia deHrium,pietas fuperftitio, paticnt
vilitas , parfimonialordes, temperantiaruftic
tas , juftitia fatigatio habeantur , neque que:
quam faciUus emcr^ere,quamturpi abiectaqi:
in aho fedentis vanitatis fequcla. Id crgo ag
mus, integerrimeHofpitaH,inquitMomora
dus, mortenoftra ac languineteftemur del
aoftrifidem, dumiUi infami transfngio
iapientias fuae levitatem pro-
4aat.
a8. Ul
11
»f
Manipulus. IJ
;5 - 28. ILLITERATL
yHirHancifcusPetrarcha, virnuiiquam fatis Jaa-
hs}^^' datiis , ciini iiiter Ikerarum proceres magno
ctnjronfenfu ati|ne appUufu^miTime vero Roberti,
jiiiiRegis^Siculi erudicifrimi, commendatione eilec
j:eceptus,ron caruicinvidia. Etii enimijQRem-
SDublicam merita ipfiusjampubliceextarent, ra'-
' "nen quod venationi Aiiflotelics, autpifcario-
lio43iSophifticae,rmtaucupio Logod^dalo ininiis
riiflfiptus videretur , retiariis nonnaillis rifui fuit..
pflt.ConVeneruntitaquequatuor , quorum primus
OB. iteras nuUas fciebat,fecundus paucas , tertius
)fii{ionmultas,quarrasnonpaucasquidemifed pcr-
,iKC)lexas adeo, tamque incompofitas, tantainfu-
jiff^jer levitate &iadanda,utfortalTemelius fuerit/
ijuiiuilasnoire. ii collatis interfefententiis, bre-
jjjj^ em detiniTivatntulere feuteutiaTn: Petrarcham
^^^ne Ii/erisy^irum bonum. Id ubiinnocuit , res
,j[l)ijtibiicis vindiciis,ac mprimis acerbo ftilo , quo
jjahilofophaftrorum fupercilium tetunderetur,
jQtJ. igna judicata cft. At Petrarcha cum audivif-
!]i£i,;wtrolito hibrior: O-utinamhocuuum veredi-
j;;gi(eriDtJ-6'ith2ec,alme Jefu,meaportio, ut bonus
'.0_ m. Namex liceris nihil aliud quajiivi, quam ut:
,j£jjOnuslierem;qu6d frliteriEacceiriirent, non pro
jjjjj ibuiflemriiunc ciim fmeiis aut extra eas boui -
|jjjj}isconcedatur,^quidemm!hi&^uii(5lisingno-
,jg intibusdecompeodio^ratulor.. <
..> Arthol. Chaffanazus , magni nominisL C.
'^*' quod in murium Heduenfem Prsefeduraia
C vaftan-
3 (■? A P O I O G O R U M
vaftantiumcausaperviciirccjam intncatifllmrs
iebuspaicredicus,Romam,ut Johanni Odavo
ablatum hiftoricorum ^arrulitace virilem le-
xum reiiicueret , evocatus efl:. Non placui'
C2uracircuinrpe(5Vohom'ni , qu6clmammill*e&
aliareticendafecjuioremfexum clamarcnt: Vc
rum tentandumaliquid profacrafederatus^cun
in forum venit, nihil rationis attulic j fedfaemi
cam eiFe id vero conftancifTime pcrnegavit
Monicus aucem,quem veri colorem adferrccre
Ipondit. Nonerfe, curatam fublimi dienitatJ :
faftigio racio ulla requiratur, cuius veroa fiv |
affirrhancia-, live negantia rationes iinr. Icerur '
m©nitus, Deumiplum fuorum operumhomi
cibusfidem facere, atque velut dare ratione<
prolixc, quam alitcrferanc ma£;natum ratione
diireruic, quoruminterfit, nivematram,& caj
bones candidos,ignem frigidum & giaciem feij
vidam pronunciare , neque demonftratioi
neccflitatem unquamfubirerProinde crederei
VirumnunquamfuiireJoHannam^fc^roiaamjJ
hannem tiUQquam fuillej necpeperiiTe vicuj
B«cgenuiirefa!minam,fed Phccnicis morc Jl
haauemjohannam, Johannamjohannemm)
tuis vicibus produxilfe , idque rehquiifemori
libusdubii* Tum .iftans quidam; Credamii
inquit:quoniam affirmando negando^ue omj
iai(^uitatis myfteriumabfolvitur.
30. KABAIA,
C Glet Kabala apud Sophiftasmaleaudirc,'
'-'iutaircdac^ obicuntatis & fupcrftitiofaij
^ioiif
ManipuiusI, 17
^ iofitatismagiftraiobidetiamraagis.quod Ra-
>inis&: Paganis, quam Cliriftisnis familiarior.
;j.f ed illa,impuroru focictate remoia,cumi Theo-
Jpgisfe probaffet, iam famx tecurior > illuderc
.j^-nperitiscepic>&; ftuporem garrulorum dedi-
'j.^nati- Quinetiam in publico benefica fua ja-
,[5!Uvit,quiDus omnes hominumordines cumu-
jji^ucafficerct. Ame,inquiebar, habet Antichri-
.iji.usanathematumfuorumterrorem, & Princi-
Jesabfoluram faciendipote(latem,& Sophifta?
atir^ ig oranria? \elamen,& Hypocrita^fui in-
jj^j^-rni Athcifm.i voluptatem , & Monachi fuam
jjjipulcaiirtimam puuperiem, & Jtfiiitaefuasfcfc
jjlifinuancli rimas.& mulieres fuum fervile impe-
jjj5Jum,& Poiiticifu-im. Chryfopceiam.Nam fiar-
ijjf5iS,quibustalia perficiuntur,fcriptx extarent,
J:mohomii:um,idutferretcrederGtve adduce-
,{jjltur. Nunc dum per Kabalam de mauu acj
■jjujjanum , abaurein aurem traduntur , & multis
' j'jeroglyphicis3enigmaribus,fymbolis , aliifque
' l^yltciiis peraguntur , fit , ut hominum oculi
'■.uuper obvelontunaures obtutentur , nares op-
.^:antur,cra trenentur,manus vinciancui , tibise
' 'j mpediantui.corpora om.nium mifertimOitur"
j^uefvrvitio mancipentur.
^^^, 31. LOrOLA,
, jnatiusLoyoia .maximis meritis in papyra
jaiDi Cocliim fublatus, cum peromnes ihuio-
sclaudicaiet,necf''ie,namvirrutibustedemrc-
tirct.miultum ncgotii ik difputacioaisrcliquis
K'| iftificatis excitayit, Roburmilitarcjtenarum
■'^i C % pera-
28 A r o L o c o R u M
peragratio jliterarum cultusjtnoruin modeflia
caftitatis (3ecor,opum,affluentia, & quxreliqu;
in eo notanda erant , mag:.um ahquodl dccu
promereiijudicabantur. C^eterum id dubiujCf
reftabatjlndianejan Amerira, an vero Hurop
tutela: iplius concrederetur. Verum inter ha
controverfias Loyola naturam paulatim dett
git,& dum curiofius omnes ordmes circumi
infidiarum.furti, delationum, aflafTinatus, pl;
gii,proditionis,rodomia:, & aliorum etiam £
cinorumreusfit. Qi^odvix creditum,necnj
multis t£ftibus-& indicibus perfuafumjCumMi.
gnatibus formidabilis fieret ficarius, popu!;;
intolerabilisprxdo,totiustandemorbisconfejj"
fu^pr^ofandofacerrimus & deteftabilis pronuif>
<iatus,nectamCalo^uamliumauauniveifm»
xeexpulfusfft.
^i. MACVL AE,_
"P Xlphormio ille,qui ex alteroMundo varias i
^-'manxfabulcelconesattuleratjcunoftrosl -
minesad unguereferret,fraudisin{imulatus <:.
Itaquejamnonamicc, fed rigide interrogar j
quis Callion,<juisFibaIlius, quisPereas .ali c ,
morionumcucullisdeformati, Jovem lapidnl
iuravit , e Platonicis Idaris iub Lunse coaac |
depofuiscoemp.ta,&.ad nos ufque translata c?. !
Neque mirandum fi nobis aflimilentur cum ll
na,velutilpeculum, noftras formas recipiatfc
exindehasterrenisparallelasimagines fabrint»
EaresadMathematicos delata, exarainata*e
imprimis ab iis, qui fupcrioruci Corporum *
li
Manifuius- 157
cuTas inimirabili diligentia obfervant , murtum^
iliiJ- flegotiifecit. Nam Fabricius ejurquejApelles^
ioDa tum Metius, Stevinusy Origanus^tcdmaxime
eoii Gallil^us, & Keplerus, diviiia omnes ingenia,
niJ cuminterfedifliderecneCTelefcopiisfatisfidei
lopi cfTet, notatis in terrx, religionis, poliiia?, litera-
y tur^Ejhumanitatifque variis maculis , & cum fu-
ittci perioribus collatis,cumnuUarefra(Sionis analo-
ifflitj giaapparereti®ulasnullas admitterenLEu-
p!ai phormio tamen in fententia perftaret , nec alios
]ifi} aftrorum incolas , quam noftriin lucidiirimis
cnij corporibus r^^prajfentationcm oculatus teitis
■^i afieveraretjtandem Simplicius aliquis-.Nugaris,
jpulii tnquit: nam fi noftrse maculq omnes aftris expra
ttleiil mend^eeffent , jamdudumSolnobisprceiisap;'
paiuifler,
T^IIndinis Cofmopolitanis magnus folet^i
•^^eos effe accurfus, quiNatursErariora & moMsa
ffrofaetiam venum vei vifumexpoaunt Vicf^r-
'ik leitaquelicetvaftifirmo^; gigantes,d' pumilTcr-
osli] Desbreviflimos, homip.es mntatifexus, horQii-
CJH B€saliquotfeculoium;hominesinvidi roboii3>
?afli hominesabincubis prognatos,homin€sabani-
ilii^ malibus enutiitos , hommes longo tempore vell
j^i^K jsiunantes.veldormientes , hominesunopa tui
!flCi< numerose progenitos, & perfimiles alios , quos
:idl fupra fidem hiftoricorum fides nobis exhibet;^
mU Eos ciim panTmi admirarentur fpedatores ,&:
pijt»t -obftupefceient, Chnftianorum aliquis aftansr
'i^i Sintiane^inquitjhvT^c infoiita, fintm ra : egota-
iiiaif meafuptacunttatalia. adiEiiabilemirum novi».
^0 C' 3, Inter.-
3® Apologorum
Interrogatus.quodnam illud tot Mundi circul;
tonbusmcognitum? Refpondit, Peccatoren
MirumenimelTejauderehominemirritare D'
umb£neficum& potentiflimtim, pofle credc:
Satanas mendaciorumpatri, vellc oblivilci mo
tis imminentis & intvitabilis , prx-terea obedi ;
CarnijturpiiTimo macipioifuoabuti ratione ur
ca hominis prasrogativai admirari Mundii flo
diflimum,occupari nugis periculofis & labori <
fi/hmis,diniq; dedignari Coclum,unicaiii & y '
ramb^atiffimamquc animarumpatriam.
34. MORS.
<\A Ors,TheoIogix' Compendiu,Philofoph i
•^^^ fumma,Politi^frenum, & humani gene.l
inexplicabilebcneficium,ci!mlu.udaficie, cf-
um^q; crepitu cundis prope e/iCt formidjnili;
iinteis Chrifh, qua?in fepulcro refuigens ic-
querat,involuta,amice Chnfhanos cucumiv,
docuitque blandirtime , non ufa uilia, iogicis j»
C|Ueis,fed{inguloruminternoteftimonio.No.
ne Deus pater cfl? inquiebat: ergo nobiliflivi
eflis,er£:;o divina tutela fecurijergo fuperna ch
ritatecoiinexi. Quidgenusfordibusmaculatij
quidferasii :duitis:quidderre(5latisDeiimper:i
quid libcrtatem. proditis? cuid fraternitatem f i
vitis?qu!dcommodatisinh^retis?quidmortcj
jmmortales abhoiretis? Scd hxc furdis narrat
turj&utquifqi corpoiis fcrvitioaddidusalic
crat, ita mortisnegligcns inid unicc incumti
bat.Uiide irritataMors ciim veiba evancfccre
^acula depromfit; trausfixifqihincinde morta
bi
M ANiiPLiiu s T. 31
bus>cum magnam ftragem ed^difTcr.- Hem 3 in-
quit,jamtan.Hcmdocebo M?gn,ites humilijri,
& Sophiftas taceie,tX^ curioros tsrminari,& ava-
iosfatiari,&iratosreconciliari,&feroceslangue
rcj&voluptuarios dolere,&obrtinatos remure-
re!Atbeatosjampaupercs.'quiaditabur.rurjhu-
milcslquia evchcntUTj triftes ! quia ccnfolabun-
lurj fimplices ! quia erudientur j patientes ! quia
vindicabuntur ; atqucomninoomnes, quibus
Chiiftus Yitafuit,Morslucrum erit 1
^/. NEANDER.
XJ Eanderjibertatebeatusj cum Aulia? cupi^o
•^^ inccffiiret, hujufqi filiam Duliamdeperirer,
ratus.fe ingenti fortunaru dote cumulandu,rcli-
ftaPatrigeamatre,&JchabenignifIimanutrice,
fpretoqjomniufcientiaru pra^ceptorclfichio^mi
njftrou quadrigamalfumpfitjPimeu,PhjlotJrriii
Tolmum, & Phiiopragmonem,atq:: fic icfinicis
variationii,fiudibus fe comifit.Cumqjdiu mul-
taq,- tcmcrarie ac fiuftra tentaffet,tandciubAre-
.t«Eimorummagjf{;rimoderaminecautius& crc-
derec^ agere edocT;us,ficfatis perplexumjubri-
cumquenegotiumpeitradavit. SedDosaberar,
quamTychejOibisThefauraria,rigidenegabac
necblanditiisminifvc adduci vel conciliari ro-
terat.Obftabantct. Phtonus& Gongifmusjduo
malevoli,quorum impoitunitateNeander mife^
rc exagitatusjcum intervcntu EIpidii,& Ancchl
aliquandiu 2egre vitam traxiilet, falute defpera-
ta,& errore agnito, rctro veftigialegit , :um6 j a
fuisreceptus, <& vanitatis cxcrcita^ admonitas,
domi faperc & acquicfcere didicit.
C 4 16. OPOR
5Z ApotOGORaM:
5^. OFORTJET,
T Mper/onarfumConYtXiX.\x, f}^tmlnterefi indi-
■* dixicjcum Efi.referf^decet, dele^af^ju^at ipxi
7ittet.]>tget^pudet,ts,d£ty mtfirety acc/d/ti e^enit
tcnt/ngit, ^acat , prdfiat, refiat, l/hety Itcetj con\
IPatifuff^/c/tiexpeditiCBnduc/t^ifilet, ^ potefi de
bitccomparuilleDtjresprimuniasq^uiLis agi coc
ptaeft. NammiHus voluntatis interpres, /'/.*<
r^-rjCiimreipra^fentis Hatum explicatiet,irei
fententiam fuam parres moniiit. At illi yarie rin
gij&poileritatiscuram^tamanteceirorumreve
rentiam,atq; negotiiipfius diSieuItatem quar
diligenriflime & anxie ob oculos ponere. Se
frullra. Nam(ubll:itutu.salius>cui O/for/et no
men,cumrigidiflimam fententiam pronuntial
leCjfacileomne deliberandi , decernendi<^ue ar
ijietium abfcidit, Itaque Velle,quod Opottebai
Jiicipientes > cum gemitu fuccubuere^ Deur:.
fiecati, n: ob Oportet apud Nepotesali^uandj''
iafamiasdedecusportare Oportcat.
37. ORBIS REGIMElsr.
rs EpertaAufl^rali plaga , quar veteribus olrrr
•*^^incognitafuit.cumreligioimpura,;usinhu
inanum,mores baiban,difcipliiia^ fordidiffima»
cundaq^uein iisterris aborainanda nunciareii
tur, humanioris orbis incol^ infelicitatis illcii
rummifertivariacicurandi^poIiendiqueinflrLj"'
menta,liberalifhmetranrmirerunt:qua: ijbi aci
Tenerunt, adapwtaqjfeledioribus Populi fun]
Wiipiane ^uamarmarint,c^uam^ueferbces fec<'
lii
M A X I p u I u s 5/
[ rinreos, qiios pniis fubjedi experti eranr tra-
I ^tabiles. Namrerviendum , credeDclum,dan-
i dum, jc)unandum, diicendum, moriendum erar
1 plane eorum arbirrio, ac vir fupererant-vireSj
ij quasformidabilibus inflrumentis opponerentj
, donectamenrefumtis animis jugumiiocinfue-
. tumabieccre, Er,utgraciam reterrentj Ardois
. nilnifipidamtabulam rniftrjnr,qusElupiimo-
. vesregcntem,& vulpcm anferibus concionan-
^ tem & Ciconiamranaspafcentem,&fcrempiu-
. res di:imenrem,& canem lepoves defendentem»
, & fimiam pedicuLos erudientem- repraefentabat,.
nf cum infcriptione: Ctcurare l/ariarte»?, Qi^a^ ubt
I imponuna plebis curio(itare in propatulum im-
^ petrataeft, cum murmura, nefcio quxspaulo»
;, portexaudircntur^nafutiorumtempefHvocoa-
^ filio.inadytarecIuIaj&perpetu.istenebrisinYO-
* 3S,. VAmNTlA,
I r^ QnYen;eranta)iquandoOrbiscenfores,pri-^
j .• V* musquidem Do/^^x, cui res hominum merit
' eruciatus ik fup^pUcia videbanturi alcer Infute-
/w^, quifefe undiquepenculis malifq^; oppone-
' bar, & cum rerum quafr naiura dimicabat; ter-
'* tiusK/<flftf;zj-,quemiuanitarum,confu{io-.um,m-
;* eptiarumqj Chori, veluci delectabant:hi , quodi
* faspe folent,inrer fe de malorum rermediis con-
I* ferebanr. Sed quo minus aliquid decernerenrj.
f Gpinionum collifionesconrraclicfbioneique cuu»
fabantur.TandemSocrates& Epi<ftet:usincon-
' fili«iii;admiffi;Pacicntiami:iominabant,qu?me«.-
\ . ■' . C 5. dendisv
54 ApOL060RnM
<iendis,vel certe lcniendis rebus unica apta \id
rctur:Eam nempe in Deo tranquillamjhomin
busmodcratecondolentem, a maiiscautc ali
nam, <& a vanitate lefe rubducentem , hoc ubi
impetrare,ut terta credamus, bona agamus
na negligamus,facata eiadamus,potentia decl
«emuspcastera fcramus.
3P. RETROGRADVS.
TT St omninoFelicicatisregia invifibilis, neq
^ deloco inter mortales convenit,aut itinera
dimodo:unde qui a^lienas opinionis traraicc
fequuntur,utplurimumpoft lon*os errores
laborisfatigationcm fpc omni iruftratos fe 1
ftuofiflime reperiant. Platofic opinaturXurfu
afcendendum, & mirafnbtilitate animaiii ext
naandam. Ariftotclesveroambiticfiorin g
xumferri jubet , & moitalitatis ratiocinatior
cun6laspertentandas. Socrares tranfverfim
fuadct,& malorum hinc declinatione, illinc
tientia virtutis vias vefbigare. At Epicurus t(j
lamfodicarecenfet, acinimo voluptatis epu
deguftare Democritns & Heraclitus defpe
lunrr unde aker curam negligit >alter ringit
Sed Chriftianus.qui pafhm inter Philofophj
fatuus&deIirusaudicbat,dum>utfciolisa?grc
ceret,perludibriumietroit, & coccum ©cci
ducemlucemqj fequitur, fc. omnem human
fap;ctiam,fcientiam,fortitodinem, voluptates,
nfum,& dolorcmdedifc-it, felici ineptiain k
citatem ipfamfeliciterincidit , eaque a:tcrni
fdiciiHine peifxttitai:. J
M ANIPULUS f, jf
40. SAXO^
T Oh.Saxo Noribergenfis , qui GermaDse Mufac
* maritatus.pulcherrima piole patriam auxerat»
cumfoIenniMemoriajfeftOitemplumbonxfa-
mieiDgredi Yellet,a ftipatoie PocdagogOj obtu-
fidimo homine,a<iitu prohibitus eft: Procul
hinc, ajebatj procul efle Germani. Saxocon-
jugis fuas nobiliiTima: imperium allcgabat,cu-
|usrM>mine& voluntateipfe adefTetvalioquiaia
futrina permanfuius. Cum flolidu.s ille niU>
lominus perftaret,adjurgia,ad injuriaSjdcniqt^^J
TerberavcDtumeft. Exprobrabat Saxo homini
rerum humanarumignorantiam , invcntionu!*!
Iteriiitatcm, slocutionisbalbutiem, voc.ibulo-
ruminanitai:em,a;iimi ,ingeniic[Ue (lupovcrjii
& , pignore depofito , in limam , quovis velieL-
loco,quibus velletarmis, animose provocabar.
Intervenerunt forte altercationi Theodorus
Zvingerus , Memorias Canceliarius , Johaa«.
Fifchardus, Germanica; Nationia libeUis, ac
Nicolans Hermannusjrelieiofiffimus Cancor,
qui Saxonf.n , vetercm congeironem,cum for-
didohomine litigare indignati, manu inje^a
inatriuminduxeruntjconverfufqueadfequerh-
■ tesPifchardus: Hoc agant, inquit, illapecorsi,
ciim ad fores ipfa perpetuo condemnata finr-,
quibusinventio&elocutio fciendi ageudi-
c^ue vera arque bona,fores refera-
runt, bonas faoia» aditu
arceant.
C 6 4J. SCA
i^ A?0L0GORtIM
41 SCALIGEB,
j ' I Uliiis Caefar Scaliger^vis: illuftriillmusr poiJ ^
" 'miHam Veroaa,aVericatehorpitio exceptU'
acpaulopoft^unaDimi voTO,"7eraj Erudition
Frincepsele(fluseil:.quoimperioovaus j faci
aviti regni obUvianeirt induxit. Nam cum i
]inguasperniultas>Poe(in,Piiyiicam,Machem;
ticam, Medicinam,Politicam, Chionologiar
Hi{i:oiiam,ac Naturam pro-pc omoem Didtati
ramgererer, nolaitea cum,;Hifpanicis Cordn
€ommutata,quarcapuctantum>premerenr»nih
animum formarent,fatiarentve» Pacem , p
bellum cum H. CardanO' Sopho reliciter g|}
ftum.fatisllabiiemcoluit, & fueceflionem
incomparabiU, Jofeplio.firmavit. Uuus turbi
torexOrcoprorepfitGarperScioppius Priapc
tis,Vefpillo,hominis monftrum , qui facrum c
putviolareaufuspugioneheroam,fedintervel!'^
tente Nobiliilimo Heiniio ,abliquato iclu pP''
liit. Unde conrra publicum parricidam concl|
matum^ipfe comprehenfus &: tOTmentis fubjl
€luscft Ac tumrepertus ludex clariifimorul
<k Principum virorum , quos confodiendos fil ^"^
ctiamnumin animum fumpferat.Itaqi millefil "^
liciameritus,primumpublici odii acubus.c^cBj^''
xus,deiaSatyricorumforc!pibuslaniatus, tJ^^
^em infamia; rogo impoiitus, confcientiicB ^
propriac fiammis vivus exuftus; & ad
gehenr.amdemijf-
fttseflr,
42-
t
M A>Ti piir. iis- 57
41 SECTA.
CE£la,atunaorum impotens&rigidlfTima ma-'
^giflrajUtomnino fedatorcs fuosab humano
rationabilium costu abalienaret, notis quibus»
dam (ive fignaturis diftinguendasjudicavit.lla-
denonnullisinjunxit,neoiantesgenufiederet;
aliis.utMuficamDeohominiburquegratamde-
dignarentUL-jaliiSjUtacibislapidisablioirerent,
aliis.utdocentesalios neutrquam feirent3 aliis
aiia, acplerunquetalia, qua:; converfationi ine- ^
ptoSjvellocietatihumai ajinvifosredderent. Id
varie acceptum, ciim multi profundius exami-
.narent,acnefcio quid occultae philofophias fu- "
fpicarentur, quodftridifTime (ingula afuis or'
dinibus obfervari vejlet, ac in his nugis , diftin-
dionibufque falusvciuti omnis verteretur, diit
inter myfleriadclituit .• donec tandem Augufti-
nus , homorecouditasfcientias, patefecit,id ef-
feScdariDgcnium/u quajcunque capiti incide-^
letineptia, eamlingeret & perpohret,ac indc
credulisverutfacrofan<f]:umobtruderer,quibus
jam non ludicrum, Ccd ferium ; nec rubido , fei
articulu.s credercturrnonfecusac Mediciincau-
tis imponunt, dum,quibus Ubentcr vefcuntur
^duliis & deliciiSimedicatas efTe & corpori falu-
berrimas per Hippocratem & Galenum jurant
&, evincunc.
4J. SEMITA VITAE.
iTvTillaaraa & fakbrosafemita , quaf adangu-
*Ita Vita? poicam. ducic >mira eft & inufiratafors.
C 7 peregji^
jS Al»OtO«ORUM
percgrlnantium, Nam,nonnuUi candida f!ola
con{piciii, dum pallus meciuntur,& numeratit,
vertigine fubitooccupante in minuffTimos la-
pillos impingunt > & gravi lapfu cormentes ve-
ftemfpeciofillimam maculant. Alii veronullo
ami£lu .ordidati, dum flagellisquibusdam im-
pelluotur,per immanes fcopulos tranrilicntcS;
viam,nuIIo ad vertiginc otio datoj deproperat.
Aliquiacutinimo vifunotabilesdiiprofpiciunt
circumfpiciuntrerrofpiciunt,mcras nedl;unta(
fcfcimpediat) dii aUiretrogradi velutaliud age-
tcs promovent. Aliqui fdliinantes dum fudant
anhelantque.fpiritus deliquium patiuntur ;ali: ioii;
otiofi quafi5& quicfcences provehuntur. Aliqu;_
perpetua abftinetia macerati> dumexpeditieil^ i;:
volunt, membris vircs omncs fubdiicunt. Ali
cibonatursE deguftato, ad divinaalacrioresaf
furgunc:Ut omninofacendumfit,nihil rerrenj
Apodcmica , humanisvc regulis in hac peregri
natione profici , omnia ut apud Creatorem Mi-
{ericordiajfuprema;, i:aapud Creaturamelfeitt.
fimajfimplicitatis.
. 44. SlMPllX ET RECTVM.
A Ntiquitas , fimplici/Iimi cul^us fa^mina, cun
** in Pofteritatem , nepcem fuam , procacem «S
volubilcm puellam,inridiifet, mirata vefliu lU' ,,",
xum , coiporisque riobilitatcrm, Mon abftinuit
quinmurmu^arit Arhaec haud elingueanimal
cum diu avia; fi:jporem,ruil:icicaremviue exagi
taflet,an'ftiil'ui,oiis,manuum,pc-uu.m , &couu
corporis cultu,a^'htatcm55JaditaYit. Cumaui
M A N I P U I u? T. 15?
vlitand^m pe;ruaderetur.quetandem illafubli'
m!a,{ingularia.exqui(uac|;rorer.t, quibus Anti-
quicascaruilTet^cxpiicaret inclcio Quid toitum,
c..rvam,in:ricatum,invoIutum,uncqi Terbo :u.
catum protulit.cui vix ncmen, ne dumclogium,
ullum re rerit.Id mtuita o: afpernata gravi vultu
Antiqui:as:^'ah proftjb ulum \ i; quit: Haeccine
ieculi telicitas eitrhic fabtiiitans progretTus?
quaii me haec latuerint: At ego jurare aui:m,cen-
tic.> miliclve talia ameeicogitatajfedrroxret u
diaca:millies teDtara,(ed moxvana GepreheDfa:
m:llies admilTajfed mox expulfa , donec randcm
longouOjj^rccertillimiseiperimcntisdidicijS/;»
///c/ ^ r^^c nihil certius,be2r}US;fol:dius, con-
ftantius,jucundius,opuIerit:useire;atq^iadillam
altcram vitameipeditias,
4J. SVT^EESVS.
c UiFenu?,qui ucu> haclenus onr.nia poteraC; o-
^mniaqjfciebat .& iui obreiYantcm Munaum
universu voiuerat.cum infebrim incidiifetjpla-
niflim.econfternatuse(t Itaci Aftroiogis impe-
iatum,inCalumutinquirerent:cS: PnvCcis in-
jonctum,ut:e;ram omncm,quid fbi id veller,
fcrutarentur.- qui una voce rcf-onderur.t, nihil
ii.foiiti, nihi^jnotabile Coclo tsrracij reperiri,
omnia debiro orcine ire: nurqu?. adduci potuit,
quin ailroium.emorabilemconfufionesautirfe
norum cfcaos fufpicarecur. Tacdem Medicos
accerfiiic,eoffiueeipo{ito, quod orbi inminc-
ttt.fuo difceliu periculo gravitcr Tro:ji:it,fi-
quldcm Rem.publicam fv.lvani velient .. mor-
bumquamocvfiiCQefelJerent. Atilii regligere
40 APOLOGOaUM'
iomiiTefxT,& lenteagere, denique morbo cede
re:quod ciim haud obfcure animadverteret cgr
tus, lugcreomnes juflit, &*elegiis cundiaperfc
nare;dein Memoriamadvocavir,cuifamam fv
am & ingenii ampliffimas opes committeret
Atilla vanitatehomnucionisirritata: Apage,ii
quic,has fordcs, O; rcnriffime vir:nec enim D<
usfivericutquein Coolumjuxta& terra ignon
vit vrvenccm.moLcuampofteritasinter orbis c
cojianuincrare fictis elogiis perfuafa cogatqih»
46" STMBOLA.
ryJ^i Poefis jam ante, ac etiamnum in orl
•'■ Chriitiano benigne', & ob argutiem collai
data, cumin Scythiam ahquando exiifietjT
abfqueinfignipericulofuit. Nam cumhoch(
minum genusinfuififhme vivar,illa vero mult<
ac candidiHimo faie vefcatur, facileindiguati(
nem Sc furorem ba; barorum contra (e incitav:
Sive enim Solis eclip(iu, five Luna^ labores , v
flelLu-um nubila,.aur,uttumuhuarie effundan
Leones edentulos>urfos pigros, tauros lafTos,
quos claudos, cervos macroSi lupos fcabiof(
"vulpes llupidas , canes elumbes , lepores repei
tes, aquilas implumcS', gallos raucos , pavon
decaudatosjteftudines alatasjferpeiues frigido
alasaccifasvcoronas ^ru^inofas^rofas emarc
das,pomaputrida,fcrrafIaccefcentia, lUia m?
Gulata,arboresaccifas trabescariofas,cruccs pi
rofas,turresruinofas,enfenshebetes,cornuadi
fifa.pocula pertufa,facesexti (^as,vexillalace
ffl3ilitesinermes,pilulasinfc(^as,panesmuci '
marfi
I
d<
MANiPuriis 41
wrfapia fenefirrata ,, aut quiccjuid tandem per
ifiim occurritjpingeret , omnia fufpicione , in^
idia,odio(^ue laborabant. Tum illa excande-
;ens:x:juambene profpe(^um efl: kumana^jin-
uirUbertacr,cumcogitarelicer,qua:necfacere^
ecdicere, nefiQgere.necpingere contra talii
ccora coixceirum eft l
47 TAISJTVNDEM.
TEneratin Reipublica*curamSoIicitus,& ra-
' tiones multisvigil is , intempeftivo<^5 vidui.
dminiftraracj ciim deficiente corporis crafi^
iultapituita,calculique cruciatibus exaguart
epit:llnde fcipioni innixus, & tremulo greflii
brepensjcumiterum atque iterum in confili-
mheravocarer,aDhelans, animamque trahens
omparuicForteMimus.fivefcurram malis di-
ere,hefternacrapulacerebro gravis folitos lu-
osReipublics negaverat. Cujus caimpatiens
veproceflionemjivefolenneminvihonemmi
iftris omnibus indixit,voluicque ex primis So-
.citumvoti,vel officii reum. Paruit mifer, Sc
um baculo moleftum iteremenfus, curn molli
'idulo ftertencem>& fcuiTih dicacitatecommi-
:rationi illudentem reperifrec, non concinuit
ichrymas , icdlaborcs fuos fexagennales dete-
btus,parumabfuit,qu!n languidum fpiritum .
jecerit. Suftinuic tamen amicus, Iridericus
CiiDjacauri infufurravit/Nonneo.lim tibi dixe-
am,Solicite,fiuflra affligi,cum eadem fir gratia
eotris onus in medium conclave deponcnti>
^uancaeverreati^
4& riKTA
42. ApologoruM
a;
48. VIETA.
X)rianus Romanus Bclga,ex funibus AI;
biicis nodum nexeiat Gorgonio iniricat
rem, eundemque torius Orbis Matthemati
difroivcndummagDohiatuproporuerat.Vcn
francilcus Vieta Gallus.ut vidit> ut folvit, 1
miuilque jactantiamfalsc rifit. Gloriofunr
Victarapudcrtrditosfuit, nihilquejam tanto
fenioirfolubiiecrcditum, ciim alius ecce
usoblaius, qucm Macchiavellusex ferreis
ccnftnuxerat, Prmcipemtpe noirjiuave
Erat is multis aciculis armatus>nec niii chi
thcxii coDtre<5lari porerac , tum interuo q
dain 'gne calefcebat& fila inter fenefcio quc
gamineco.iliierant :ponderefuo manus de
mc b.,r,&:fiii2,ojeo:uIoriim acic hebctabat.Ii
fudare Vieta; c^: artem oirmem omne Anal
fruftra advocare, tandem defperare. Undfi
iram conv.-rius, cum malleo tentarc veilct,r<
tillisvarie diflihentibus , paruma fummo p
culoabfuitjpatuitc]«e illasrricas, quibus po
lifubditi mtricantur,intrad:abiles eife. T
Vieta: Quicquid,inquit, arte componifur, 2
folvitur j atin hac iriegularitate, ubiviolen
fraus, doli, & fimilia his nedunr, nemo hoi
juum explicato,fed uni Deo leroivenda ren
tuutor.
45». VVERNERVS.
TTT/Einerusde Onshufeu, Clericorum pMl
V V yincialis, quotiefcun^ue fuos invifelP*-
iriil
Ma n ipulus I. 45
tribus qua^ftionibus triplicatis omne negoti-
amabfolvebat Interrogabatenim, Quomo-
Udofiatingrefli , an vigilantias fuperiorum dic,
Jvelfocordia: node , an meritoram pedibus, vel
jiintercefl'oramequis,anpcrvocationi?Januam,
!|vclMmoni2feneftras? Deinde qwomodohuc-
^|ufquevixerint,anfalaria comcdentes ,vel vme-
pisDomini colentes, an accommod atione I:n-
gentes,vclrepr^henfioneped:inantes, an vani-
:ate ludentes,vel confcientia plangentes ? Tcr-
j tio, quomodo egrcdi velirt , an diviiiis pin-
yues,vei cruce exucci, an otio molles , vel facra
irationecallofi ,anfama nitidi vel ingratitudi-
Jaitugofi? Ad quas cumpleriqu? Clericonjra
[ Dbmutuidcnt , admiratus Provincialis adole-
centum temerirarem,feri6 quse{ivir,quibu5 tan-
' lera perfnafionibus ad pcnculofiflimum pari-
er & laboriofifi mum Ordinem fint adadi?
lefponfum eft : ita vulgo ferri, nihil addifci
acilius,&alereexpedit(us,& tradari commo-
,iius,& tegcrcoccaltius,& tueri tenaciiis, & at-
:ollerefubiimius,quam facrorum minificrium..
\tille ingemnit &, O feculifelicitatem,inquir,
:iiro Ciucis Chriftiana: duriflimum & capitale
|ninifteiium , quod Pctrum Paulumque pere-
nit ,ia lucmm & voluptatem converlum elU
;o. ZlZANlA,
r>ElloGrammatJcaliinfeliciterconfe«fl:o,ciini
•^ (quod Andrea^Guarnx-credimus,) Anoma-
orum, Heteroclitorumque brachia, cruraque
«iiilcaa
44 APOtOGORlIM
^ifie«f!a,hincradedi(perfatrifti fpeaaculo cc
foicercntunfuitex vidore milite (^uidamj cui
wiperbttropharierigere Yifum::
Eft Z'izania-,funt Z/3z,ania plitra, ni.
IdiTtut vidis infiiltare creditum^ vidores j
menfufpendit,ne Grammaticulusaliquisexi
fidiis novas turbas cieret:undein concilium V
catis quotquot ex vocabuliSYivunr,res non fi
flrepituagitataeftrnecfinis fperari potuit,a;
misexrecentivel clade, vel forriina; varie afl
<Slis. Tandemexcorumiiumero aliquisjquit
JippiLudinem ufque grammata percolunt^my;
rium depieFiendit, dGCuir<qi;Cyron nifi accent
facelumenhis tenebris adfcrri pofTe. EiTeenij
Zizaniaexiis voculis, quasinfirrgulari penul
mamproducantjinpluralr coiripiant. Id cii
Poetceap^re sidirenr, ex gregc quidam fubi
e3s:or[us: Crediderimjinqmr, nampleraquc
IB. fingulari libere prodv!<5lrj, in pla-
rali rigide corripiua-
tUJE*
APC
4J
H P O L O G O R V M
IChristianorum Ma-
nipulus iecundus.
Seneca.
\icile el^ auditorem concitareKd cupidtta^
temrecli» Omnibusenim Naturaftmda'
menta dedtt,femen<^ virtutumiomnes ^d
omnia ifia natifum us, Cum irritator ac
£ept, tunc illa antjni hna, velutfoluUg
\ £xcitantur.
I.AMA'
44' Apologorum
I. A M A D I SV S.
RancifcusLanoYius.cuius integri
tas diverilflimis partib. piobata efl
haud ita dudum Amadifum Hifpa
no Gallum,famofum;mf oitoreDi
in vinculaconjecit. Namcumisii
aula, & apudotiofosjtum facmineumetiam fc
XU(T« graiiofusefretjmiiis ludibriis animGS iic
minuMi ad pertima quseque fafcinavit. Namfl
fcelefliilima Nccromantiam prodivinafapierj
«ia venditabat,& impuiislibidinibus virgineui:
& conjugalem thorum polUiebat, &: ferocitat
beftiahanimosgenerofosimbuebat, & religio
iiisl"gum(^ue vmcula diirolvcbat, & vanis fa
buhs pui.iorem mcntera occupabac. Unde ac
cedente Magnatum favoie,iucantarionibu$, le
HOC'jniis,ducllis,vo:is fiivolis, & flulta imagi
aationcomnia oppl-^^bantur Ubi innotuit re
perlculura, inrerceilcruntpro amico Triftanus
.Olivenus, Oclavianus, Biiribnetus, Gusman
Bus, DouQiiirote; &:jnaumeriahi imgivendi
rcd&RabeiaiiusacMcrhnusJitcratihiihione^
tum lafames fa:mina! ,Biaocefiora, Melufina
Magelona & coniimiks aha: j qaas ubi priraun
intuitus e(l Pr^tcr Lanoviusjom.ncs fcuticis p^
latio expellendos edixit: Saris a^mpcmquiens
igchnareiudiciumhurnjnumadexQifandaspc
il:jfcrasHUgas,necopuseiferotloq'uaculisintei
ceiForibus. ipfum veroAjnadifum^morum coi
rum
M A KIPU LUS ir. 47
^Tipendoram antefignanum , & cornuum ver-
ifnmumarciticem, cumuDiverfa-faniilia vi-
m comburi iufllr.
2. AFRA POPVLARIS.
^' Umfub Cruce obreperent fi!i Dei, efurircc,
«-' atquc laborarcnt, (mulam ten^ filius humi-
^iitefti & fimplicicatem dVdignarus alasfitv ap-
•'f'it,& aerapetiit, NecdefuitcoLi^tibusfoitu-
^*>& condenfata popuJan aura , afflanteque Fa-
'^ aio fublarus homo immcnfa Ipacia alarum re-
^gio ovansjuec line fafpicientiuni : nvidia per-
^Travit. Nihil jam credebatur felicifTimo ho-
^oiinacce(fum,cumfama,opes,vircs, fcientiae
^iuti fubjugatae famularencur, & ad nutuni o-
>|nafuccederent.Scdquiterrasfubjugarar,ccE-
•fiominari no pocuit. Unde cum venti cumul-
irentur, ac om;:ium violentiinme Aquiio in-
; ivercerct, ille maltum diuqi luclatus.tandem
>limioribusceiric,ratus auram infcrioitLquse
.us extuleracfuftencaturam. Itaque la eam fe
rans,heutenuiSim2mreperit,&miausquam
Une;Etclamambiciofacmolisfultinecem. lla-
i giavi ruina interramdelapfus, &anima tra-
jns.cumneccalumiiuueriauderet, necauras
ifitatem exprobraie iicefer,nec terram irnplo-
(:e liberecundique defettus, &fui impariens,
i[upetqi Coafcieatia" infultatione cxag latus,
i fperatoconfilioanimamejecit: /^/i«^»tf cum
I W//W fyi'^ tndi^nata fnb Hmbroi.
4i Al>OIOGORtIM
J. CAND2DVS.
/^Andidiis. quiiiauditapiidem rerumfuaru'
^ prndenter &: cordate fatagere videbatur,n'
^o animi morbo , nulio cafuum infortunio
inentisalienationefrincidit.Idajunthominia
cidiflecredulitacisconfoido. Nam cum ea p
mum fuc2tosamicos;ltreperosfophiftas,verf
-tiles artifices , lubricas miiiierculas conciliafli
tandem Chymicum adduxitjmaloriim omniu
lernam. lsnamque.ReligionumChaos , &;c
TiofitatisLabyrir.thos,& Cabal:Etricas,& Aft;
logix compedes,& Magias tenebxas^c^ revelat
Dum ludibria,& thefaurorum mendicitatem
fabularum portenra,& imaginationum fomni
Sc harmonis3:um ululatus, 6c Sifyphios labor(
& numm.orumcribra& vanitatis jadaatiara,
(luporis filentium , =& temeritatis pericuia,
"■diriftianifmidedignationemjaliaatquealia
tx tormenta fecum atulcrat. QUjibus in coMjij
tuberniumfuumfufceptisiam.nonCandidus
tra3 fed ateri nonredua j fed tortas i noa.ap
tus,fed tedus ; non verus,fedmen<iax ; oon r
teger, fed vanus-, non fagax , fcd tradus i n
iimplexjfed verlipellisj non liberalis,fedpro(
gusj no tranqui]Ius,fedhiansj non conftans,!
!ubricus3noniiber,fedfervus •, cumamicor
itupore&condoIentiaapparuit:NectamencJlij.j
rigi potuitjdoBec Paupertas a:des invafiti & d
pulfistamvoracibus pecudibus jefurii-e hon
jiem,fordere, & ferdrefiperecoegit.
4 Ch^
Manipulus ir. 4^
4. CLAVDICATIO.
Am olimgraviterpraeceperatDeus, nequid
cbudum mutilumve irrirr. oLiietur. At noftra
>'tas j qu£e turpiter claudicat , nec tamen a tem-
loDei vultabeflcvaliquotiesrevereadmonita,
ihii coriigitur. Tlndenovaquotidicm.aDdata
mittunrur i fcd qua: nemolubditusa^ftimat,
^emo Prxfetflus exequitur. Enfidem,en recen-
fl.ffimum , quofab gravipaenainjunguntur, ut
liuifquejubetjitapaicatiutdocet, itafaciat: uc
id;t,itacredat:utlegit,itaintelligat:utvidet,
ajudicet : utdifcit, itaproficiat: utamar, ita
4iccurrat:utfcit,itaoommunicet: uthaber,ita
tt: ut fcntitjitaproferat : ut fervit,ita fequatur»
:d hxc lex laluberrima tam fit nihili,quam ulla
ia.Atnequaciedaturcontumacia, {iceludr.nt
audicantes , fieri omaia ad eundemfinem , £
co )nfatisadpr5Efcripnim. Namefle, qci jube-
iji itj efre,qui pareanc :effe,qui doceanc: e(re,qui
;?{ ciant: atquehacadmirabili hcminumdiver-
ai atepluresofficiorumordiiies coftitui, quam
t; ;)crofailIa &. molefta combinatione. Ira Lex
I prifcapcrNovcUamhuraanam amiquata
s^ fc. Id ciimaudivifTet Auguftinus, caftigatifli-
U .» YitaeexcmpIar,doluit,& ad fuos rcfpiciens :
Bcneloqui, inquit, &malc vivere, aihil
aliud 6ft,<|uam fe fua voce dam*
u ' ~ ^ $' c(h
fo
A P 0 I O G O R U /«
S- CORONA.
■^ /f Agnacquidemeft Fortunx nequitia, cui
^^ ^ tamcaiiibiadciibcralcm fe Sc condolentei
fimulet. Qn.amenim illudathomiuibusjveliioc
argumento liquebic, quod Coronarum felloj
cum maxima elt advenarum frequentia, CandiJ
datis fuis,maximo xxq dato, admiflis, ubiin g^J
iiuaprocumbere,& dcofculari pedesjuilir, co|
ronas c vili metallo, fed auri fpecie ca-Iatas capij
tibus imponit, ac mox, cum lubitum fueritimal
^iio impecu deijcir. Huicfpedtaculocumfortj
intereiletAthletarumChriiiialiquis, ac oculjj
fuisvixcredens , latrones,opiliones, fpadonejj
fpurios,Monachos,P«dagogos,figulos, {art<
resjlixas, &cxfecehominum aHos coronatcj
intueretur,doIens humanam fortem, qua virtul
tibusfuccumbendumeilet, non antcrefpiraviij
quamdepofitos'&:conculcatos cam infaHiesrt
gesccrnens, Deogloriamdeberi agnovit. j
cumexfortuna^atriofefubducens : haud libc
iaquit> venefica, tuas coronasopcriii, Sc tant
I^vitatemtuamemere, ciim refervata mihi ir
juftitiaecorona, quammihiDominusreddecil
illadiejuftusjudex 5 ncqjfoliimmihijfedctiai
ommbus,quieiusadventumamaverint.
6. C R F X.
/^^ VmCrux Chrifli^Pxdagogianoftra, morl
^fuorum receaferct,(f?: inprofed;us tolcrantj
inquireret , alios quidem reperitadhumanj
prppcomnesfortesobcalluifre, alios uri,fccaij
Que,aiiosphlebotomias & fcarificationes fertj
alif
Mi4nipulus II. /r
alios yeio vix ruirma cute fliic^i pofle i futre
i& quibus coripfum abfque eiuiatu pcifodieba-
turjicdd alij , quileuiilimaspuiidurasnon pa-
tiebantur. Utigitur finguli examen crucis fufti-
aebant, ira alijs poft, vel anreponcbantur , gra-
Yitermoniti, ut carnes nunquam. remollefcere
finant , fedadcalamitatum Solemiiccare fedulo
pcrgaut. Idpraeceptummultosfuft^endit, quod.
■aibitrarentur Patientia^, incrementa ad veram
ufquefoliditatemafcendere, necimbecillitatem
delicatorum refi">iceie unquam poife. At magi-
ftra falli eos docuit , idque communiflim.um cf-
fejUtfoititudononnunquamlangueatrdebilitas
fubitoroboretur. Necenim. crucem ahbi faci-
litts,quam qua cutis tenu:fTima,puiic;erej inter-
dumtamenfinedolorefoepitum facere, idque
'culiiusfpeiftatorisoculis j fed patientis fenfui
liquere. Hiac m?gnam perfa're crucis trabem,
fed vacuatam levuer gerii conaa amari Iigni
ifiuftillum, fed folidum humeros graviter pie-
mete , qualemcunQi verc crucem a quovis ath-
iera velgiganreimefudore . finetremore, fine
lanheiitulufliuerineutiquam. pofTe»
7. DEV^ BEJ^EDICAT,
A Soriacum fuis congrcgalibus, Crapu^a . Li-
" bidine,Blafphcmia, Fuiore & ineptia cora-
meiTitura , Ecclefi^^flica etia adegit , qaf-pjtinis
&. cyarhisbenedictrer. Cumouemodcflaefleflf
combibonum initia, non repugnavit, qu^n a
Deo optima qutque Sc falubria prccaretur : at
pa^3l6 polt ubi^adarumbeftiarum vultus affu-
^ ^mereatur , & ficquenti ingurgitatione caput
D z nu£4-
Jl ApOLOGOHtlM
tiiuaiet , osfccterec, venterdiftenderetutjcor-
pusuniverfumtitubaret3 cumdiviniDihil^om^*
niaDiabolicacernerer, quifefubcluceret, vari^
tentavit. At illi cum impetuose inftarenc,ut per
Dcum voraginibus benediceret , & clevatis ca-
disbenedi(ftumYinum identidem inijcere pro-
perarent, Ecclefiiiftesfudans 8c tremens , cum
1> E I contumeliam & beftiarum importunita-
temhincindelibraret , tandem confcientiasfti-
niulisanimofioT.airurgens : Quid, inquic , aa
Deus benedicatebrietati , luxuri^e, convitijs,
iras , vanitati,'&Satanajaperti{rimo regnofer-
' viet : Non fadet : quin potias maledicat vobis
D£Usomnibus.Nondumdefierat,cumotbium
& poculorumimber in hominem irruit , qui ta-
men fobrius temulentosj cautus ftolidos faciU
cffugit»
B. lll DIES.
CHriftianorumlaudabilis confuetudo eft.Vi-ij
doris&Triumpliantis fui Chrifti folennis
annua celebraic. lis trcs omnino dics confecra
Ycre,quarum prima pulli omnes funt , ac gemc-
l)undi,<:ru<isque©nerofaereprajfenratione,atra-J
tii alteia die cmeritiam vcftemfiimunt,habent-l
oue diemfacris meditationibus quietamj&pro-|
fundifliino filentiotranquillam:iertia candidif*
£mis ftolis induuntur, ■& lasto |ubilo Regem
Regura comitaatur,iuPafrionis.Mortis,& Re-
fui:re(5lionisimagine, quam vefpeia , nodle, &
auroia confignant,univerfam viram triplici do-
cj^mcnto iafotmaatiUt ad cvftij jugmapatien-
M A N I m I U S II. /^
tianijad fpiritus filcntium coprrpofitionem, & a-
nimae libeitatem hymnos addircant. Namqui
DEUMnecferre,necaudire,neclanclarea{rucvit>
cumnecamari,necdoccri^neccoronariafupre»'
moNuminepar eft. XlndecumMundusfeftis
fuisdiebus,primabaccheturjalterainianofuro-
Ktumukuetnr , tertiadefperatione abfolvitur.:
Ut omnino confter> a minimis ad majora , a tri-
llibusadlajtaafcendijecontradefuftigijsadin-
fima , a tripudijs ad ejulatus & dentium ftrido-
rcmpraecipitari,
> i7. DVBITAJIO,
X^Viil pericuIofiQS eft , quam rebus fam Rrma-'
■*'^ tis validis^uc aliquid velledefiderare- Id
namque haud ita pridem Duyitatront pefnm^
cciTit Eftea&purajdevotionis, & ingenijfub-
adi,& caftUllmce vits^, acmorumodcfbiffimo-
tu puella,' fed in reb^,quas non fatis capic, x<^io
fortaflefcrupuIofior.ltaguecumTheologisco-
habitaret , nefcio quid ob aliquorum difcrafiaii
.ntans,fi:atim,utha;ret!ca&; prophar.a,exco-
i.anicataeft. Indead Politicosdivertens, vrx
9atu4arcana levicer examinavit, cumrebellis
ncrepaea , & profcripta eft. Unde ad Literaros
:ouverfa , & de ccrii terricqtic exactacognitio-
ic , mcntisque humana? organis nonnihil dubi-
ans,nonminusdiros, & lluporem exprcbran-
esreperit,ftiIisqueconfoiraeje<ftacft.Deniquc
'ulgi converfationem elegit , cuius & mores
ompofitiores volebat,& fenfus miniis hebetes:
. .tiiludfanaticampuellaranonferens, oranifo-
D » cie-
':
^"4 Apologorqm
cietatehumaaa interdixit > voluitOjUe in vincti-|
lis alieivatam , fua fapientia cum nullius mole-
ftiaperfrui. Itaundiq; d^i^cna, ciim necconrci-
entiam , nec integritatem , necingenium , net
corpus uUo modo vioIafTe furdis inclamaret, &
iuiquos omnes hominum ordinesexperiretur
adDeumredli confcia provocavit. Audijt ju-
/lusjudex, & perfpiculatoremfuum, Mortem
liberari puellam , actribunali fiig fiftere jufTit
ubi auditis accufationibus & refponfionibus
^uict^uidredlumj^quumqjeiit.-pronunciabitui
10. DVRERVS.
A LbertusDvircrus^Pidoru, &:OrfandusL^
-^ fus,MuficorumfaciIcprincipes, quodfupre
ma artium fuarum faftigiaafcendiffe uterq; crc
dereturjamoreinterfetraternocoaluerunt.Un
de mutuis colloquijs fele obledantes, cum La
fusDurerum percontaretur, quibus gradibas
caminvidendam penicilli^cccli^ftyli^penaaj, u
dij,cultelli4'bell^dexteritatemingeniumfuu
extuliHetjCumfinguIaintegroshominesdepc
fcant, nec pariahos fehcitate refpiciant: C
Diirerus, & quomodo,inquit, miLaffe , tibi
gravi£as,& fuavitas, & artificium , & lUi vivia
i"edtus,tibi,inquam, uniconceirafunt, qua:fii
gula vix alij attingunt. Refpondit LafTusJequ
demfe nefcire,& adDcum ingenuaconfcffioj
referre* Tum Diirerus : Idcm & mefacere, i
quit,par eft, qui nec raagifhis meis j nec fecul
neclaboribusiddcbco, ledNumini, cui pkc
donaria fua tiim fubito , tum cumulatc eitLin '
re;<ji
M A N I P 11 L 11 S II. /f
re,quxdumaliia!rrulari cituntur, &:fnirercfa-
tigantur , & ha?c> velutarchetypa, loBgo inrcr-
vallo anrc fe rnfpenraintiTcntur. PioiDder.iiiil
cxpeditius quam feDeo vclurimanum,rradere,
acanimi ferenitatc parere , quibusliilie uti vo-
,luerit,nilii-l jam fatigatione, nihil & magnis au-
j..fibussi' defiderijsopus j fedfacili nad:u omuia
v,influunt, ac dimidiato labore perpetrantun
; ;Nempe ubi Deus magifter eft , facilc difcitur,
c quoddocctur.
11. EPV L VM.
/^ Acoparadigmon, feculi noftri pefi:is , epa-
(. ' lum inftruxit Hermaphroditis,cui Chriftia-
{;no mafculo nemini accedere fasfuit. Exatau-
jf, tcm nec ferculorum , nec menfarum numerus ;
^ libet tamen aliqua recitare. Mappa huius Mun-
ji di fchema crat , cui panis Vitx eenerum impofi-
li tus. Adhibiti dem Luxus Dapifer , Cafus Stia-
• i ftor , V^crtigo pocillator. Primus milTus igno-
;frantia,indejusleeum , embammaraconfuetu-
[|(dinum. Secut^Eap^ctitumcarnes , velPoUtiae-
|,hxas , veltyraanideatia^.atquefpeciefuafcrin^s
ftviolentix, Aprugn^Eferociae , fuilia^lutukntia-,
,!,' bubulcC fcrvitutis , vervecina: ftuporis , hojdinae
;.: libidinis , vitulina; Hcentia; i oviilae nulla ratio
i habita. Interha^c Aviumappofita vauitas. pa-
:, vonis philautia , Mcleagndis vindicla , Te-
:, traonis phantafia* , anferis loquacitas,
, tum Capus etFocminatus , peidix ftu-
::pens, paiumbus vagaas , alauda metuens,
l: D 4 auas
Ja
f(y ApOLOCJORUM
anas uliginora,& qnse rafpatur gallina>q«3equc
^ nugatui ficcdulajunaneglecflacolumba Poue-
modum varia pifcium fequela , congri lubrici-
tas,barbonistenaGitas> lupivotacicas, percas
fnordacitas, falmonis prodigalitas , halecis a--
cerbitas,na{onis fagacitas : tum Carpio otij , A-i
felluscontufionis, funduli confufionis, cancri
dubitationum, teiludines oblivionis , oHrea ti*:
tillationis, oculata tcmeritatis. Necdcerani
>ulte5 commixtionis , minutalia extenuitatiS;
[ac credulitaris,butyrum opinionumjOva cogi«
tationum, farciraina avariria^, gelu torporis, fi-
iiapi curioficatis, lardum afilimationis i fcd &
quod inprimis recitandum erat > Sal literarum
Vina perfuafionum quoque fundebantur , fcili
cet Creticummendacij, MafficumSophifticcs
Talcrnumjadiantix, quin &mulluma:fluum
acCerevifiafurorisj (edaqua'lmipidiratisma
gnum odium. Deniquebellaria ex feculi moi^i
bus admota , Cafeus obflinationis , artocreati
politionis,tort^facilitatis,placenta;confenfus
Itriamcurvationis. poma fortuna^, pyra cogna
tionis, nucesfocictatis , ficcarum impoftur^
rum, quibus Cupediarumihuibusconviva^iii
.fardri, dum Chiifti pauperiem,jejunia, & forde
magno clcmore fhepiiuque exploduntj.iquea
riacocnaculifubitofolvantur , tccl-umt^ue
fuperincidensepulas fmul& epu-
lones contrivit.
12. ERRC
MANrputus IL §j
11. E R R O^
;P Rro,capitofum animal, ut valdc mi^erumfir»
■'^commireratioaem tamen neuci^uam fert*
Nam in quafcunque de vias iticidit/ive a Verbo
■DEi,{ive ab humana ratione, five a Datura^femi-
Osabducant^ucdilliin^ omnino afleverantur.Si
Ours fbrtemoneat Lideti fi periculum conmion-
ftretjOggannici li veriorisitineriscomitemin-
*yitetircludatar : fi manus etiam in!jciar> recal-
citrac: unus quippecoclum audir,&terrampe-
netraLmarisque fundumadit. Vaticinaturfmc
cvcutu,urbcs condit linecake.morbospeliitfi-
nepanace, philofophatur fine cerebro, offici-
namhabeciine organis : Uno verbo, ipfe fibi
fummum bonum> ipreMagnefiaeltj&ierumi
omniumGompendium, alijiludibiium : unyni
habec famulam , cui cohabitar , cui fe concrcdit»
^►. cujusetiamjudicium admittitatqueimperium,
"^Conjuetudtnem. Huic la;pe conqueritur, quo-
; tiesfalfusfic. quotiesimpegcrit t atillabiand^
;■ folatur, &pergereJubetadperfedionisfafl:igi-
um, Itamireiinpr^cipitia & fcopulos delatus,
qui'vates,rex, medicus ,fopbus ^artifex,terre-
„ numquenumen aliquod eife cogitaverat , ia
■■ Biendaciorum.fcrvitutis, morborum,ignoran-
tix ftuporisque fterquilinia dccidens cum
crrotum focia, confuetudine,egens
&pudens compuuefcit.
D ^ 15. £7^^.
)S Afologorvm
15. ERVDITIO,
* Vdi-verunt Grammatici Erudicionis arcerr
"^ vertici moncis fupcrinipolltam ; ergo , ubi
cunque xdcs coliibus inftrudas cGnfpexerunt
eocumftrepituapproperant, & intromitti pc
tunrrredfalluntur. Namquxattol!it,veviorfe'
mitaalijsarqueaiijsvelutidiverforijs diftinct
non niii per fubordinatas portas intromitti
Nempe paulo fupra crepidinem montis prim
dom-us, magiftram alit, qnx bubulas ju ventuti
linguas tiifariam findit, inde in alteras xde
afcendcre ubet , ubi & poliantUT(S: acuentu:
Poftcalublimiorarxfuccedir, ubi corpus un-i
verlum , acfinguli articuli anatomia quadai
fagaci examinantur, &ligamencarcddunturj
gilia. lndeclevati&raliamenfuram,pondus i
iiumerumCan-did;iris affignat, & rebus omni
bustacithabiies Moxaliud Caflrumadrera
ad enemadmJttitj & humanis OrdinibuspiJa
ficu. donec tandcm ipfum. Eruditionis palatiui
coslo pLme coniJgaumfufcipiar,& tamcixcun
iacenrtm in piofundo terram conrempian
(qintm vicinara carlorum harmoniamexaudu]
' pur'oicque mente Divina converlaticne pei
fruiiinat A quo fanc fafligio immane q'iai|3-.
tumabfunt,quiadnelcioC|uasfpeculas^iaixiBi-
nikil nifi arboiym cacuminacon-
templaiitur.
M A N I i> U L U S 11, pj
14. EXVLLS,
A Nti-Chriftus ciim poft diuturna machina-
f^ menta Ecclefiam expugnafTet , utplsraque
. nclementer egit, ita in eos, quorum fortitudme
•j,mpeditus hadienus erat , maxime excanduit»
i-LIndeetfiprincipum urbis vit^e bonorumc^; in-
^.rolumitatempadus ellet, tamen nequidievita-
j.,:is intermitteret, in vincula conijccre , & mor-
i:Cm interminari non eft vcritus. Erant autem
Krides,Pudor,|aftita, & Veritas : quibusexutis,
[Stk turpiter habitis , poft longam vexationis mo-
ci"am,veluti maTimq ckmenti^e loco,perpetuum
ai-:ftexi'ium iadi<t>um. Abieruntitaqnemajftif-
iimjEVirtutes, &civibusru!s vale fupremocum
ii|acrymisdii5lo , ad Olymoicas fedcsfuntrever-
Ix.lndc, tanquamiemotisarbuiis,cum Super-
i:litio,lmpudcntia, Iniquita^, & mendacium in
t-rivium corpora graiTarentur, nihil tam dirum 8c
isiefandum excogitari potuit , quod non Anti-
icChriftianis legibus fanciretur. Quod fane ira
^rfnalchdbuitlibeioregiminiafiuetosciveSjUtde
ist: pontaaco <. x.v.o muhi .*onfilium ceperint > s^wi
cOatria tcrrcua carere, quam fub iDiquitaris legi-
;r35us qualccunque rivitatis jus tcnere maluerii^t.
«(Sic itaque optimus quifquc fentiet , ubi vircutcs
iicjiulant, ibi, fi regnum etiam detur,non eiTe ca-
iioitamcivitatcm.
ij. F A M A.
rAmaciiminforuminanitati?, celebrium fi-
rr''*^mul&obfcuroruviiorii imagines aituf.ffer,
D 6 nemo
^o A p o i6 c o R n M
nemo alius emptorum plus vel fpedatoram ha-
buit, Viderelicebat, imoemeie viroscockima
pertum vel irradians ctiamdevotiffimc fufpici
entes,viros Geographicastnbulasacutiirimiso
ciilis intuentes, viros circino & pcrfpicili.som-
cem natura:compagcmdimetientes, vii;oscla»
viumcopulis omnes mortalmmTherauroran:
avidosinvitantes,& quidrctrogrcdioi? homi.
nes armatura: corukatione obvios quolq; exa,-
miaantes , homines Jovis fulmen inviolabil
manu vibrantes homines tcrramacocli imperic
eximcntes > ahos*^]; indulgenciHiiiria Apellis ma
nu dchneatoshcroas vel fiigidiflimum homin<
ad virrutem ercitautes. Quos ciim foiie, ana
compolito adventans Prslcntia elfetintuita, ci
tuhsperleciis.cmblcm.itibusexaminatiSjcarmi
nibus aftim.atisaifumnontenuit; &:adempto
rtsconverla: Autnon novihos,iijC]uit,aur nil
jntabulatalecjuid nunquaapudcos vidi. Tun
oblcurorum etiam mlferta: Quam celebrando;
aitjobfcuramus Iquamcekbramusobfcuios I
16. FVNDVS,
Varrocumfundumemiflet, & rem ibirt
' fticammftituiiret , utadjuvantibusNumi
Bibusremfuamfaceret, duodecim Deoselej^i
quos invocaret. Prim.um , quos omnes fruAi
agiicu]turajcoclo& tenacontincreputabatjc
vem& Tcllurem 5 illumpatrem.hancmatreii
Secundo Solem & Lunam , quorum tcmpoi
obfervanda, ciim qua^dam ferantur&condail
tar. TeiUD Cej.er£m & Libetam>qu6d horuii
T
Manipuius I T, ^f
'ru^his maximc neceflaiij ad vidum fintj ab
ais cnim cibum & potioncm venire e fundo.
Quario Robiaum &. Iloram , quibuspropitijs
acque Robigo frumenta ^cque aibores cprrum-
pat j neque non tempeftive jflore.?nr. Item Mi-
aervam& Venerem., quarum uniusprocuratio
Dlcti,alterius horrorum fic» Nec non enaLym-
pham& BoDumeventum , quoniamfmeaqua
omnis arida ac mifera agricultara , ime fucceiTu
»c bono eventufiuitratiofiE, non cultnra. Hac
opciofarupeiititioneimbututus Varro,cum va-
ric fundum luum exerceret, nunquam nifi fur-
dosDeos Sc fterilem terram , maxim.e vero fati-
gatumcorpus habuic. Id ergo Chrili-ianus in •
tuitus : odemcm feliccm,lifubunoDeohibo-
rarehicdifcerecl Necenim undus felrx, niiiin
uno Deo fundatus ; nec arario profpera, nifi iub
atauniusDei 3 neccoUturprofperci niii cura
caltu uniusDei ,' necmetitur fcUciter, nifiper
mctumuniusDci.
17. GEMMAE.
^OIerabilioreiTetimipoftura, niiitantofum-
■*■ ptu& gravrbus impenfis fieret. Nam qut
Cijftallum ineptis& rufticisfucib imbuunc, &
laxagemmarumcoloreteda exponunt , nihil
minushabentjad:aatis,nihilpiod)gaIitatis mi-
1 nusexigunt. Sedmaximis titulis opuscft. ncm-
peutgcmma,'fapient]a:,gemmffmemorise,foli-
aiiatis,roboris, fanicatis, fortunaium, longscui-
utis,amons,fecuritatis, &c audiant Hicvide-
tecmcmium tuibajn feprcmentem,& nummos
D j \ pro-
6l ApOLOGORftM
proje(5los : hic videaSGertantem curanagatcjf
rum audacia , ciedulorum ftoliditatem : hic vmIj:
deasdecipientiumnfum & deceptorumconfi- iai
dentiam : hic vidcas veri tenebras , & vanitaris
aeftimationem^ Castcrum cum fe forte & Chri-
ftianusaliquisintiuhllVtjac , numquid PietatH
quoque , patient'^, humiiitatisvegcmmasha"
beret, elTet percoLicatus , gemmarius cfFuliftirrw
rifit : Etquidinepre,inquitjapudmeraxaqu2C
ris, qua: quov-isinluto rcperias ? Obftupuii
Chriltianus, Sc a^gerrime e turba tmergens
Apage mihi, ait, hanc vitream felicitatem , qua
dubialuceoculosperftringit, &infohdamPC'
tram impingeDS,commiinuitur.
l8. INDOCILITAS.
/^ V M varie fuam capacitatem jadlitaret Inge
nium humauum , una Mors aufagloriatio^
obloqui , maxime omnium mdocilem culpavfti
Namcum id fuis prajceptisperaliqnotfaspclu"
ftraexerceat, femperminusatqueminuspiofi-
cere. Experiri enim, qui alij? morrem perfuadc-
anr,a morte aDhorreiei qui|alijsinferat , fubter-
fugere j qui alijs defcribant, adhucnefcire; qui
jam poHideant , ad aHos velle rranfmittere. Re-
fpondirIngenHim,omnesartes,quascaperer,fc
cundiim naturam efle ; hanc unam , qna mot
addifccdu,pr^tcrnaturale. Obftupuit hicMorl
Ingcnij incogitantiam,& nihil magis natur^ co*
veniens , nih'l tam ubiquein creaturis expref
fum , nihil demque ad Vitam natmalem expedi-
tius conteudit. Quinimoilla nontampraEter-
nato-
IvIanipuius fl. r^^
atnraliajquam monftrofa efle airevcravit,qui-
us homo , dum viram fervare & prolorjgare
itagit, miile mortes,rupplicia mille rubit,facit-
uemortemvita longc optabiliorem. Interea
mplicis_& ad mortem femper parata: vitae ho-
iunes,quodnec Dei Verbum,acchumanajura,
cc natursE pr^Ecepta, nec fenij onus ah ingenio-
:simpetrant, ipfinullafcientia, nullis regulis
dditVuntfponte, capiunttenacitcr, patiuntui
dicifGmc.
25. INGRATITFDO,
Haritas Chriftiana, cumeicuraProximifn-
junda elTec , omnes inculpac*e tutels partes
DUcitcexecucaeft- Nam.^: adhoitando,ac de-
rrcndo, & commendandoaccorripiendo , Sc
timulando ac cohibendo, &: alendoacevacu-
ndo , &. fopicndo ac exufcitando,quicquid nn-
'•[uamdcfideraripoflet, adimplcvits hoctamen
alano, utprofingulisamoris officijs coiaphos
Tigulos acciperet, & quod maximcmireris , Ise-
a taciecxciperer. Jamqueadcleveiatpupillus
V durioribus iclibus bcneficam fccminam di-
'Ciberabat, cum Impatientiaintervenicnsin-
anamhanc curamabijcere, & defperatum ca-
■ur defererc multis verbis eft annixa, AtilU
ubridens ; id toftibus tuis,inquit,fuaferis , ut
luius temporis vel potius mcmenti fti-
^endia accipiant, & xternitatis prarmia poft-
•iabeant, Hoc nempe eft talentum
humi
^4 Apologorum
Kumiobnierey nondaremenfarijs, ucctimfa!
Dore accipias» Mihi vero vel interire certuif''''''
eft,uthic undiqueconrputa, flagellata , fuftirff
ta,irrifaquenihil omninoterrje debeam, omailr'^ '
Deomeogrataferam , cui placuit nihil plan
merenti infioita promittere, nulloorbiscons
mmeab invioLibilem Chrifti veritatem intc:
veitenda.
10. INNOCENTIA,
1 Nnocentiaredcagendopeccaverat. Cumqti
injus vocaretur,nihilexpalIuit)nempe)udic«
omaes faoingenioceltimansj jamqueprodudl
cum hunc, iilum, alium intueictur , quos virc
bonos fmgulos crediderat , jundos non mfia
quiiHmos expedavir. Erant autem Athei, qt
lempcr orare ,- & fanguifugas.qui jus diccre
barbari, qui omniafcire ,' &. cocci, qui de colori'
busjudicaredicebantur, quibus cum fefetut*
Innocentia concrederet * eheu quam procu) ab
crravit 1 Nam cum bonos revcra laudaiTet, cul
pafletmalos,quosoptimosputaverat,maloruti
infamiam in fe violenrer receperunt , & bonon
famam infamarunt. Non crcdidit hic oculis ftt|
is ,pofl'efandlosimprobaredevotionem, po
juftos adverfari «quitati, poffe eruditos dedij
gnari fcientias > polfevulgus abhorrere libertaj
tem,- & fecumipfa collu^ata jam diffi<3erc{i*
coEpir, pofteaquamfuojudicio optimisdifpU
cuifTer» Sednebulas di/npavit uobiliflima v^
tus, quacinnocentiamfolata, la^ra frontc ii
^uillimumjudiciuin expedarc juflit , fimulqud
hancl
M A N I P II L U S I T. <f
|acniaximam fcire , qui feparati finguH nihil
pocentiseexprobrare auderenr, illos copula-
^ omnes maxima ei &. indigna fupplicia d«-
mere.
II. IT A IST.
? Andor iTJgenuus y quod vitia malorum libe-
^ rius increpairec , capitis accerfitus eft. Ubi
nvenerunt Judices, interrogatus Candoi , an
cufationemagnofceretj fafriis eft,addiditquer
icfto, nonpoffumaliter, Deus me adjuvet.
um igitur coiligercntur fententias primus di-
/rrf^,ut garrulus illc ait : fed id fcireillum,
dofii alios, periculicft : itaque tollendum
nfeo.Secundus://'«<<^'?,ait, utdixit :fedquid,
>fteriratem noftros noevos fciie , refert ? Ter-
is : Ita ^^jinquit: fcd capita oifcndere minimc
ittmeft. Quartus:/A«f/'^,ait:fed turpicudinem
am nemo iibcnter audit. Quintus : ita eji, in-
lit : fedoportetaudacemeire iiominem, qui
liaproloquicur» b"extus : Itae/i, aitj ^t^ ciim
hilemcndatur, quid brueraie juvat ? Septi-
'u* : //.«<f/?,inquit : K.d quin hic fuaagit,<l' h^c
liofaomittit ? quis cninrhuncnobis juclicem
>nftituit? 06}:avus:/Av<y?> ait: fedprivaiiiii
>tiusmcnuinct,abftinuiireta::ubjico.Nonus:
4^iinquit : fed nonnihil exaggeratanoftra
,ala videntur. Decimus: itaeJiyuCc^.m ;fed mi-
asartem veritariadmifcuit. Undecimus : Ita
?>ait ; fed livoris nimisquammultum haber.
'uodecimus: Ita efi^ inquii ; fed quid nunc
■ vulgi
66 Apologorum
vulgi publica fabala erimus ? Ergo coacIurur.|
quaadoquidem omniiio tta Jtt ■> nec tamen
pioflare expediat, condonacdam quidemh«
mini adhuc forre convertea !o vitam ; fed
maledicumomninoobflruendum , decretiq»
in poenam undequadrageni colaphi : qiios cii
patientiflTinie ab impuro homine fuftinuifr^
nihilnilihoc Chriftinoftri fubiecit : Simalcf
cutusfum, teftificaredemaloi finbenc.curn
csedis \
21. IV^CVS,
•n Iferatjuncus vitem , quod & taidcadmodu
•^ excrefcerct, & ob humanam gulam perpeti
farritione,paftinatione, putatione, religatio^
pampinationccundationeque vexaretar, dii
ipfe a nemine tadus , feli ci tate fua poiHt pe
frui. At cumpaulo poft Solisardoreuligofi
caretur, &:kumore ablato juncustumemafffl
fceret, tum pecorum pedibus conculcaretuj
Vitisecontra quajterrsEariditatemfcrredidi
rat,uvis & pampinis decora ccclum lascis capti
olisaipiceret, ingemuitjuncus , & , 6 me rJfi
rum , inquir , qui cxiguo me & focrenti humo
credidi^&fcirpicuL-Eaciemabhorrui, cuiustai
felix & perutilis cft amputatio. Itaqne jam oH
nesinclamo, quotquot terrenis dclieijs uvij
fubito alTurgunt , nec carnis falubria fiagel
peipetiuntur, fed honoribus , diviti;s , fanitat
fcccunditate,Iong;Evitate, pace florentesfuo
fuo vireat , ne dehcientibus huius orbis lacun
&exf
M A N I P U L U S I r. 67
xarefcentibus radicibus , quod minimc opi-
>antr,r, concidant& conculrentur. Gratulor
em vit! y^nxiki ccclo vivere,& terra acquie-
re , & ligonem ferre , & farmentis exonerari,
ligus vitare doda , :am germina propagat &
iuces dimittic , cjuam beato liquore nominis
lam tuetur, uc omnino pateaclicca produce-
uccum i fucci plena nimis facilc ficcari.
23. KECKERMANNFS.
Plinius , ut de pofteritatis ftudijs optimc
'•mereretur , aufpicijs T. Vefpafiani , nobilc
mnafium magno fumptu mftituit , & accura-
lima difpofitione in clafles , fcdesqucfuas di-
nxit. Ei prsKfedri funt Tutores Ariftoteles,
cero & Viigilius ; Curatores D Erafmus . G,
idaeus, &L VivesTriumviri. DecratRedor,
jicm ciun quaclibet terraofFerret , pku;morum
imen votis tandemefteleclus Barth. Kecket-
fannus, vircIarifTimus, qui ut nojninis famam
t Gymnafij dignitatem tueretur, cmnem.quae
miini conccffa eftjfcientiam ali.mnis fuis pro-
fnavit. Collcgam afcivit Joh. H. Alftedrum,
bximi ingenijiiomincm , cuius v^diumenro o-
■ niafacili atque eleganti ordine adminiftrata
-nt. Unicum tantiim homines lufpcndir>
lod cum Redor fibi muka & crederet , &
edivcllet , Deo non omnia credcre infimu-
retur. Id quamvis non agnofceret, aie-
^nt, frequcnti admirandorum ac mifericor-
■ix Dei examine cum Ariftorcle commu-
aicato>
^g Apologorujx
Bicato, conobrcureidcolligi. Doluitmul
capaciflimum boc caput Chriftum non fatis
pere,&inutiliha?fitatione> vel fimplicitatis
dignatione totprajclara munumefitaab OrtJllw
doxfs abalienari. Sed& monere juventutf
neceffe fuit , ut c^etera omnia in hoc viro x
mans, unaminciedulitacem Rationis huma
negligat, cogitetque quam periculofum fit
illam judicij hnmani temeritatem^arcend
quxChriftimeritumdiiudicet : quam dur
adeamfcientiampertingere , qu^ Chriftic
nemnonreperiat : quammiferum, eamfid
concipere, qua; Chnfti verbis liquidiflimis, i
crederevelitjnecpoffitcredere»
24- LABORATOKIVM,
Tp S T in media Cofmopoli maximum hun
"^norumoperumLaboratoriam, qiiodinfi
occupatorum variecate fpc^^atores mirifice <
Jedare, & in muluplicemadmirationemdi
dere foler. Id vero pra^relicjuismemoratu
gnum cftjviHere ibi anxios& folicitos homij
inrebusplaniffimenihili. Sunt enim, nec i
meropauci, quimaximafeveritateincptiasi;
ptrant :funtplurimi, quiingenrifupercilior
gasdocent : fuot, quiridicula fuperftitioue .
bulas aniles explicant : funt , qui mulro fud<
quifquilias coacervant,& inter ie haud fine ft
pitudiftribuunt: &interhxcjurgialitesque
lanam caprinam,ob afmi umbram,ob fumun
fimum. Sednon defunt, qui cinn otiari videa
t
M A N I P U L U S II. 69
maTimis operibus perfanguntur, qiii labo-
quiefcendo - docecclnccDdo,corij£uatri-
iojneptiendofapiunt. Nonillisanhelitus,
iudor , nec ftrepitus , nec iadtantia 5 fed ma-
a ubiquedcxterttas , A- laDornm abbrevia-
Ha^c cumambobus oculii contcmplaretui
cules , Laboratoriumegrcirus, fanclc jura-
res hominummuitis hypcrbolis , a;ftuarijs>
ptibuSjinvolucris^crepitacuHsjCxremonijs,
ichs peragi , reipfa futiles eire , facilcs, um-
ies & ludicras.
Z^ MACIIS.
.nthus ciim non tam pallidus , qitam ofleus
bambularet,& ficcara cute inducataque per
s crepitaret , Curf ofitas , quas nefciebac Phi-
)hum,fortem mifcri doleus ; Ehem, inquit,
I e , quo tuo flagitio in piftrinum damnatus
itXanthus corrugata fronte, Quem tu ve-
te,re(pondit,judicas^ rumilla, Certe, infit,
-ui ad metallum, aut qui in fcholam relega-
^Jequaquam,inquitXanthus.ErgoDiaco-
is , ait ilia , fub morofo Decano ? hic , noa
[fubdit. Forte ad Curi^e fores , pergit curio-
i famelico ventrc jacuifti intcr expedantes ?
lanthus : IdDijprohibeant ! Quidergote
nr Cliriofitas nugabatur i Chymicumopi-
uiiTc , qui intcr aurcas fpes ad clibanos fuos
[cnos exaruit. Rifit Xanthus,& non vacafle,
.icuifle ctiamiepofuit. Supercft,addidic
>fius, ut Aalc ferYicrisib-utiiionis ad ima-
giaem
7<5 Apol©gorum
ginemcapiteminuto, coUo oblongo,ftomac i
Krvidiffimo,pennisinutilibus,pcdii)Usfoidic j
Cum & illadXanthus perr.egaret,inflitit Cu
ofitaSjUthedlicam iham ip(e piodertt. Tuni" ,
oumgemitu &: lacrvmis J £heu,inquit
nupfi ! Nonabibivitverbum, cumfe Curiofi,
crucefignavit.piecescjueconcepit, neinauf
catum occurrum lueret, & ad Martyrem cifi
verfa ; O te fanjflumjnquit.cuius omniape<»g,
ta hic expiantur , nihil rtfetvaiur PurgatoriqijWjjji
liqui.
16.- MENDACIVM.
AX?"'
ir Rabinus, Talismantur. & Miilifex
fcTo quoaftro coniuncli, ut primumalter
terumcltintuitus, mutuamfibicoecitatem^ ._,.
monftrofam impoftuiam exprobrarunt. Ci .,^j^
nuUuseorumaccufationcm admittere^r &l^
crimeprofequifqjpcrncgaret . Pagano quid,
Metamoiphofes, Judafo Talmud,Turca; M
ranus, Pontificiol.egcnda,Sun(fl:oium obtj^
funt,libri,quod Solnovic ,admiraculumiif<
impudentes,abfurdi impuriilimique, ut&Cji
fingi potaifle , & credi ab ullo homiue fup^
demfuerit. Ita poiteutis ubique cumaud'i ;,'
rumftupore produ(5i:is, ciimomniahijman
pudorcmexcederent ,non intermiferiinttan
fingulifuafigmentaexcufare, & verifHmaa,
reie Quos cumaudivillctlgnatianaeptftisq
(km , aiuus eil omnium patrocinium promi
re,homofide Ethnicus, verfutia Verpa, crud
cate SaracenuS/fronte Pontificius. Sed intei
:im
M A N I P U L U S I T. 71
:: fe Satan, haud quidemarti hominis atri dif-
•ns ; ledquodmerueret negcnushumanijm
fabularum prodigijs ludificatum, iamqj per-
jmupere, & mecdaciorum ftru<5lor€S ab-
rere.umulcjue ad rartara peiliferumexamea
ulcnum deijcere cogatur*
fiy. MILES CHRISTIANVS.
Eliderius Erafmuscumterrampropc omne
peiluftraret,utvane(cacccmmodaret,nunG
'^ologitogam,nunc Mooaehi cucuilam,nuc
lofophipallium, nunc P::edjgogicolobium,
»c Morionisetiamiarvam, 6^ habitusalibi a-
afiumpfit / aliquando etiam armatus cum
rhxra apparens ,' miles Chriftianus audire
uit Cumque riderctur hcmo nec proceri,
compadicorporis, ille torvum videns, &
:m vibrans,mor.ftravitfacilius fecontcmni,
.mluperati. EtCmeeam monftravit in facris
lis agilt tatem,ut tum expcdtti; tum cauti mi-
. munia dextcrrimc obiretj neque foitaile fe-
:as conatibus defuiifet , nifi eludcre hoftem
eclinare.acnefcioquibus pacisinduciatum-
formuliscircumducere , quamdcbellare&
fligere maluitlet. Itaquc cumlcntior &. (.un-
niorviderctur , quam hoftujmiutoi &. ma-
aae exigebant, Religio Chnftiana abuLcna-
eife cccpit,&:adtogatam ReipuL.cuian: ho-
lem rcmdttere : Exemj lo pofteritati no-
' li , ne c^uifquara contra Dei hcftes le-
cpatientiorque eife vclit^quamchantasnro
li requirui fed fortibus idlibus , cir,.
cumlpe*
^72 ArOLOGORUM
cumfpe£laqiie corporis cuftodia & iDimicnii
frangatj & amicamtueaturf Cseteriim Er^fm'
militiahanclaudempeperic:Ut,quirquisrobut<j
cor ingenioraedimicationi Erauniana: addat,.w'«
omnes numeros Militis ^hriftiani implcv'^
merito dicatur.
28. UOLLITIES.
/^LiveriusMaillardus, MichaeiMenotus y\
^ Michael Bare letusjfeculi ceafores acerbil!
mi,& amarac veritaas mcetruosinteipretesi
pudeatillimi , ciim no?lri feculi Oratorura ci^
litarem , & jreuus dicendi moUe j ac Aulicji
planeaaima^tlYertereai, mirarifatis &c indigi^
non potuerunc. Itaque in sos acricer iiivcfll
nuilum contumeltarum geuus omif.runt» S«
Oratoresidiioccifacere , & ad concionem;
inittere,illi fententiam fuampaul6 pofl mutai
Nam cumfuofeculo auditoreshabuilfent afini
nisauribus& ducisexcor':o valvisj hictenuifl
mas auriculas & delicatiflimas membranas ya
Tulasobfcrvarunt , quse vix duicia verba 8c6
natu florida admitterent, nec minus ad quamt
levcmfufpicionem muwnurarent. Tlnde irai
condolentiam conversa,cumfeculi hums imp
nentiam & prajteritorum tolerantiam conrc
reat, linguasfuasacutiflimas metu^ntes , ceda
dumhuicsevo,&:idcircumcifislinguis,molli'
brachiorelinquendumcenluere. Hanc nam'
setatem catellos blandos velle,nonferremolo
igs -f & fiftulasamare,non tnbiciaes.
Z9- Mri
M A Nipuius IL 73
ip. MVNDI GFFICINA.
' S T i!)ter metalloium fabricas officina fQr*
:' reis rtaminibustiahendisinvcnta,forcipibus
lalicisque admodum Itrepcra : quaj , cjuia mui-
rum curiofis oculisinvifitur, oofttam defcri-
ionem non non pia.'reribit. Principio ubi fer-
m debireliquefadiumiadrotunditatcmobli-
tur,ir.<ie foramen intrare coruitum, cum for-
am fufcepitifuperiore contignatiopeper an-
ftius foramen intenditur,pollea magiftcrar-
alius iterumperaliud foraraen coar<5lat , fa-
que flexibiiiusjid alibi repetitum tenuius fit,
afperfo liquore femper minutiora foramina
^reditur : Superfunt denique pueri,qui in cir-
oscolligunt,& pio deniitate, tenuitateq; di-
minant, deniq; recondunt. Idfaneut inge-
»fum;ita,nifi qui viderint,in credibile efi:,pof-
'urum metallum usque eo extendi,utin Cy-
ra ad pledrum & digitum refonet. Sed cau-
le opus eft,ne rude metallum, fed jam co-
m,& malleis contufum iogeratur. Hos labo-
(ive tractoriam moiam cum fpeculatorii qui-
ieflet mtuitus:^ane,inquit,pei(imile(juid
d eos vidi,qui Mundi ftipendia capiunt,qui
dociicsnonadmittit&duftiles.quositeratis
perangu(tiis,admiramusque gracilitatem
tenuat.donec invanitatispandura eipan-
\ ii,&confuetudinum manu pulfati tri-
fte fcrvitutismeloscon-
£inanc.
E $0. l^ifi.
74 ApoLOGORum
30. NISL
REbusmortaliuoptime conftitutis firmatisqv
cum i.iecoio ordme profc quisque ftauoncm-'
fuam. ornaLent,UDa Reipub.pernicies deprehen-
faeft,quam A'/// indigitaruut Na cum Princeps
optimeregeret,»//^lubditosdeglubereti & Sa-
' cerdosVeritatc annunciaret;»//fdivinareti&Po-
liticusbona Civium cudodiret, ?:?//rclepereti &
' Juridicus leges explicaret , »//? iiugareturi &
Medicus ranitatem procuraret , «^periclitare-
tttr: & Phiiofcphus naturamindagaret, ^//^To-
mniaret: & Chymicus arcaua (crutaretur ,»//i^,
mentiretur:& P^edagogus hteras doccret,»//?
iaccum redoleret &. Machematicus Goclum ex-
-piorarct,/?//?hallucinaretur: & Mechanicus ar-
tesexcolcret,;?//?bruteiceret: & Maritus domii
curaret,/?/// divagaret:&:uxor focias manusjua-
geret,»/,//'dillonarct: & juventus in fpcm excre-
lceretjW/y^difTolveretur: fumma,»//?homo pec-
caret,CcXtera omuia red:e fieret : Senatus ampHf-
fimus decrevit , AT//?, Deo invito, tcrra 6c aqua
profctibere» Sed non valuit edi(fl:um,quod Na-
taraintercederet, hancque rebusacredinemfa-
lubriter admixcamcontenderet, quxnosambi-
tiouem libm.quahominibusmajoies eile cre-i
dimus > dedoceret,& quemque douis Cob-
iitus orDatum,»/y/ terra^ viiiis ob-
fitum, evinceret.
31* O'
Manipulus IT.
;i. OMNIS.
/J
"^ M»/s cum numerolam familia aleret, qnot-
quotbonosrufcii^iebar,pnivoexem.plocor-
umpebat. Nam cum & Simoniam exerceret,&
irias extornones eicogitaret, & turpifiimefo-
hifl:icareturj& fccdis libidiuibus.oriofaqi cra-
ulaluxuriaretur,c2;terafuperbus& iracuudus,
w»*/fervos voluit& parere mandatis, & con-
7irare.inveDtionibus,inteiim & piusdiccbatur
jullus, tum eruditus, probatifTimarq; vita?: de
uoquisquisdubitabatjvapulabat Unusnega-
it turpe fervitiumex captivis Chrifrianis,qui
amaudirctj^Jw^zc-;» velle im.perare cwKt, coge-
ommm, nihil veiitus efi: cu i-r^fentill^mo pe-
culo 0;w«/contradicere llmul arque ircr. Nnm
am hbertatisin Deorecordarerur, & r.obilifli-
uNatali^,non poiuit infamc fcrvitutis jugum,
iioim cordata exprobratione , fuftiiiete. Id
^siT»/janimadvert€ns,& blacditias minis mi-
ens, cumadmortemusquerefolutum hoc li-
rrrimum m^ncirium dcprchenderer.s^lorie in-
dens non occidit: fed p>crpetuis tenebrarum
iccfibus condemnavit.
31. ? AV?^KT AS,
XprobraLatPaupertati Num.muniarerum o-
'ptimaiumhdjus Vit^pcnuriam;atilla id a-
mofe peruegabar. Hasc ur fidcm opprobrii fa-
let, pleraque Terr^donariu enumeravit , quas
'Utiquamgratis,om' iapretio venirent : Reli-
onem quippcvendi,emiju?,vcndid«gnitates,
21 eruditiouem, acfummatim amicitiam, te?^
£ 2 ftifno-
^Cy ApOLOGORUM
itimoaium, defenfionem, opes,libertatem, no-
bi!itatcm,iplam ctiam* vitam venalia ; quibu'^ o-
inninoritcai-endum)Cui,quocmat,nihJl^ris.ni-
liilapudnundiMatotes fit fidei. Paupertas vero
cum gloriora: fatuas impeiitiam irrififletiad fuos
couverfa : quid vetat, 6 mci,nos elFe pios.fi ma
ximeillireligiouemfuamfibirervent?&bonos>
ii jus denegetur? & honeftos, fi dignitates ab
.£nt?&ratioaabiles,filiteris caieamus? & cha
ritate accenfos , (i amici fe fubducant? & bonas
•confcienti^E ,fine tcfte ? & abftinentes , ubi opes
deficiant?&.tranquillos in mediis vinculis? &
virtute cofpicuos,dum aliinobilitatem jadant!
denique mundo mortuos, fi nos illi vivereno-
lint? Certeita Optimus Creatormentem,nobi-
biliflimamuoftri partem,abfolvit : ut.nih veiic>
nihil cixdat, concupifcat, admiretur, amet 3 nifi
confentiat, aemini pareatinifife perimat^nulll
ncci^aut interitui fit obnoxia.
r^ Ofmoxenuscum in rerum omnium contem-
^plationem, &adNatur5Usqucthefauros ef-
fet admiflus,nihilaiitparum admodum vifus eft
affici. Viderac Voltiptatum tabernas , grandio
rum inftrumenta,fanitatis& agilitatis palgftras
neciisiefe£his,^//wW/rrfpctiit. Indehonorum
foha,dignitatiimfub(cIlia, ptasemineat!^ pulpi-
ta,exceilcnti« Cathedras cootemplatus, nihJ fe
€xtulit,&/»/w«//r^petiit. Itaqueadartium ad-
iniraada,natur^ rariora, dcxteritatisqi fpecimi-
jDi dedudlusaun^uam obft upuitifed yeliic quo-
tidiaaa
M A N I P U L U 5 I L 77
:Miana"decligDatuS:^/iw»//r^petiic.Unclercien-
iarum adviiis lecluiis, & Naturx lampadibus
nonlhatrb,cuingci.iirubtiIitates& Divinitatis
laludiciproitarenr. Ieviceram(:e , & plmultnf
ctiic Nihi' reHabat^ <jao ulcerius dedirceretur,
liriobrcurumhorreum, qui) Orbisreje<^amen-
acorifufc 6f negjigenter comportatur. Eacum,
eIutperlud!b:ijm,ccmonftrarentirr. Cofmo*
eiius inufitfitogaudroatfedus l(^to fpedlaculo
culos diu pavit>nec fAturari antiquitatam,fim»^
lici;atis,iobons, & commodirarisimuicu po-*
iit. Idquiamentispaiumfanasindiciumcrcdi-'
am,h6mine pridem gratum, invifumreddidir»
linCiuciiixorumconcaberniumejecir^
54. F0EN1T£NTIA.
' An(5timonia & pcr nitentra.cum devor^ perc-
griuationisfociaseifevoluirfenc, abquotfta'
iacmenfr,nonfacisinter feconvenerut Nani
am Sandimoma admodum properarec, Pojn j-
mtialenteincedebat jillaex foliscarore rube-
rchuicpallorin oreex refpirationis difficulra»
:'. fcdebati iila eref^o vuku tum coEios,.tum cfy-
imjacentemomnemregioneminraereturJiRTc
emilfo in terram vultu lacrimas fpargebat v- iil.t
ominumerrores & pigauiamrideDslxpeexrl-
tretjhsEcmortaliumduram fortem liibricamq>
jcplorabatrlllaitineris fecura,omaesfaIebr^ Sc
opulosac prscipitia ipfa negi;geret,hxc ca-
lum vulnerumque co.fcia vel tuca ecram m?-
lebat. IUa mores hominum judicans mulci5
mltaexprobiarccjbscimbecillitatem&nevos
E 5 cxca-
7§ ApologoP, IIM '
excufans^quamfieri poteratjfilens prseteiibat.i
Ula auriius tempefUtis patiens ad quaiYicunqire'
•^raviovcnn auram fc involvetet, hxc corpus nu-
dum cocloiS: pedesdifcalccatostribulis^&rfpini^
expontbat. Hisitaqiic moribusdifparibus cutB
amb3:at(ftiori porta; appropinquaftent, Pant
teutia ^uid^.^m corpore graciii & indurato an
guftias penetravitjSandlimonia autcm nitidoSi
involuto corpore expedare, dumjugi Crucii
cxercitio exrenuaretur,ficcareturquejufia eft^
3 f . P O E .W 5.
p Oelis ex Platonis uibc profuga , cum apu<
■* Chriilinnos divcrtiirer.habiraretq; in condu
€liS)haudpropnis,a:dibus:paulatim petuiatiTi
agere,& libidnari cepit.Itaqiin judicium vocS
ta,cum dereligionequ£ererctur,purioris confcl
fionem teftata eft; cum de moribusj Yirtutu le
gesagnovit;deniqiomnem vitse ratioaemfic;
inajoribus accepifle explicavit.Placuit equidei
formofiilima puella, vifaqueeft, fuavi eloqui<
quicquidvelletjimpetrare pofle^fed rigidion
ienes nonintermiferedepietate e|usj& pudoi
<iubitare. Quid enim fibi velletfrequens Pag;
norum invilio,quidlenonumoic luxuriantiiicc
iiabitatiojquid os admaledicendii & laudadwn
;idridendum;quam lugeduma:quemobile. R(
iponditillajCaftufolidumqj pedus.quodDci
agat,nihilalienovitiomacuIari. Tum Prudcr
tius fic cenfuit, Cogitaret Patresjan quem Det
unus verusqj inhabitat,Diis infamibus dele<ft.'
li poSic ? an coclumfapiat,cui Venus,quam Mj
ri
M A N I P Ll L 11 S 1 1. 79
ria:Cupido,quamImmanuel:Mufa>quamSpiri-
tus S.Paroairus^quam Olivetimoas : Elyfia,qua
caciorumrcgnum;fdbulaj,qaamVerbum vita; m
ore frsquentius ? an Chriftianum fitj vei laudi-
bus , vel motfibus ciTe. ad ruborcm & foimidi-
nem usqueimmodicum ?
^6. POLTPRAGMON.
p Olypragmo~n,quodin celcbriPanfophi.xem-
"*• porio fjmam fuam, muitis phaleris & hyper-
bolis fparfilletjmultotum oculis auribufqicxpe-
titusell. Jadaverat ecim Cathoiici Hifpanici
compofitioncm,&. encyclopjcdiajjefuiticaefub ..'
tilitatem, &harmoni2 macro& microcofmic^ej
concentum , & Magicas Mofaicae , Hermeticae,
'Thyanea;,&"c profunditatem, & Spargiric^ePa-
raceKicae fublimitatcm , & linguarura oraniun-i
:Iatitudincm,& mechanica; Archimede^,fpecu-..
lationisqiEuclyde^ longitudinem, tum Orphei
& Amphionis Lyram,& quxcunq;aHaluntine-
narrabilia. Sed paucisdiebuspra;fentiamiuam
morralibus concefTit , cum fe univerfi orbis per-
agTationemdebere,cumfeUniverfoorbidebcri
profiteretur Vixabferatjcumnuciusclaudusap-
puHt, quem aiuntmagnum hiatorem rerpetuo
fubfequi.Ismonuitlongeinfrafamaomnia^ire»
&profundifrima fimulationeregeri : Minasin-
tra verba, myfteriaintercharaderes, artificium
omne in affedatis tenebris confifiere^cetera va-
na,inania,nec ultra hominum terrriinos. Id ho-
:minesinduxit, utlcgem fibi indicerent^poftheac'
yix centcfimam ja^^antiar partem credere.
E 4 57. Pii^-
So Apologorum
■37» PRAXIS.
1 7 Acante in Republ. quovis munere , magnuj
^' loleteife ambientium concurfus, quod ilv^
feiiciiatjs iit feculi aptis hominibus abundan risj
iivetemeritatismonaliu, rebusrepaiesnimium
confidentium>five condu<florum focordi^e & a-
varitiK, exiiide otium lucrumq; captantium ,ic
ir.edioreroiitumfir. CeitePraxiscircufpeclioi
cirefo]£t,& fo!icitamagis;undecumnupermu-
nia Civit.uis fuppleretjPiincipcm voIuir,qui cu
jD^T/fjfefaluti civiumdevoveret,- <3c Eccleliaftc,
c[ui> ut Murtjres olim,aQ palum alligatus con-
cionarj polTet ; d' (uriscor.fultum, qui P^pmiia-
neam ficurtjfi minime"refoimidaretj<Sc Militcm
qui,C<7r///^excmp:o,hoflesunas fu[tineteri&
Medicum, quif^vienti/^/fcfe opponerct:&
Philofophujqui yefptUonu officium fubire pof-
fet:& Lit£ratum,qui intra Syracufas fuas indai
msUe kominum eflet : & Civem, qui, velut Cur-
?/;://.pubIicoimcIademexpiaret:& nlium,quipe-
natesparentcsqi fupra omnia efFerret. Ka' cum
audirenturconditionesjturba dil3pfa,non abi-
gcnda fuitambieniiumimportunitas : fjd exo-
iandu5cordatoruafieiifus,£d coudignis prxmii;
decorandus. Actuminnot'.iiL,parume(re,quic-
quid dctur Qrcnuis praclicis: nimium,quicquic
iflverbofos theoricosinrumatur.
58. PKOCVRATIO.
p Ccleliaefuraan! uaeftcquamcumdie folito
*^ depoluiireDtPammachiiisfaccidos,& Chry-
fononui
o»oaus quxflor, eledi func procuratores Phi-
ippus Moroa-us, &. loh.Spinajus, nobiles GallL
draoreiuoro'iic h'vor,&,quam,inquit.fagatos
llos rufos deccbit candida ilola! qu.im prcrplu-r
nata nobilitace <ipte (tabic infula ! Sed illi ob au-
lien;esfcommjta,iii rem pri^rentem animofer
[ eie.EcMorna;us quidem,ut viditEcckfiimad^-
'renarum cohabitar cne m.uCjFacam, Paganos,
uda;os,Mahumetanos omnes,ipiIimquc Aijti-
Chnftum expul:t:ied & Philofophi^E-, qux nf-
■niumexorbitaverat,frenuminjecit/deniq.Par«r
"iagogiumliteracifrimisMagiftiisreplevirj&fo-
id^eruditionis tempiuminftrudiiTimumqjdi»
putandiarmamentariuraextruxit. Spinarus vc
omoribusconfuIeus,piolctiptaavaritia,ir.'ibi'
ione,ira,]ibidine,Voluptate, aliisquein urbvirt
|:ecepris vitiis,5edes purgavit,& beatirrnua r. ;.n-
quillitaccintroduxic.Hacauim.imcegricatccuia
I^EcclcCamucerque beaflet, & jam morefolcnni
'Dffi:ia rcfiguanda effenrjgraca juventus ftatu.is
oenementisexraarmoreerexiccuminfcriptio-
[ie,quaunoamofubhis procuratoribus,quairt
TubvSophiftica & hypocriii integrofecuIo,profc->
lufle apud pofteritacemteftabatur.
55?- PRODITIO.
TjOftishumanigeneriscumdiuturn.iobiidio-
I ne Policeuma, urbemfcHciiTimam. cinxi(rer,v
iiec.veloccu^ationis,veldeditionis rnesullaap-
;5areret, avi adftraregemat3conveifus,quatuoc
■ jxploratoiesfivc rorruptores clanculumimm.i-
Jit, PjimumX)phiD,quiIuxur!a & petuhMtiami
E f Convi^
8i Apologorum:
coaviviorum, veftimsque & omais vit^ cuftia
doceret. SccLmdum Koi-on,qui fiuuritatem, f^-
ItidiLim.fecaritatemjimpudcntiara, coutemptii
legLl & dirciplincintieducerer.Tertium Iphricr,
injuri2e,concumclic)Contcntionumciviliumob
les non neccllarias lurceptarum, ftndii <ilio5 pei
ambitionem,fa(i:um,ruperbiam;aucmalevolen-
tiampremendi,odii,fimultatum,motuumi:ite-
flinorumi,feditionum doclorem» Qiiatrum Q-
lecium/quem omne cxitium , luina , l- valHtas
confequitar. Qu-bus poliarcetis effecftum eft,
ut, quse ia vida ci^-debatur, Civitas, non tam fui
neghges, quamhoftis contcmn-jnsciviumma-
nibusmunhaudcxi^uampattc diruerit; &ma-
lorum omnium iqiiumTroianum intromifcric.
Uade hoftisin deviclosf;Eyiens,non fexui, ; on
ordini pepercit: fed viitutum ftrac-c ubiq; Oo-l;!,
6c virioiumfccditate undiq; difpcifa, qui fupcr-
erancexiis,quib. invitiilimismiiloiuni ilia qua:-
drigaintromida tft, oculis & manibus in cclum
fubiatis: Traditi fumus,dixcrunt, nos & popu-
lus nofter , ut conteramur , jugukmur , & per-
eamus.
40, SAMARITANVS,
QVidam adolefccnsex bona! £ima; regia ad
huinan.tfocietatis oppidum contendcns,in
resflce Confcienfi^ viain Caiumniam,rnvid^ai7ii
& tlaudem, peffimo': latrones, iticJdit,, qui fpo-
liataomni anreacl-^ vita; farcina, exutisquete-
ftiponii veftibus mendaGiorum & amarulenci^
prt>funda vttlnera infiixere»ac cum ift[ami<^ mor-
u
>vl A N z p n L u s II. S;
teconfli(n:anteinreligiierc. Ambulabatforteper
eandem viam Patria, niultisnominibus faucia-
to obnoxia : quas, ut vidit , muroiurans aliquid,
condoluerif, an increpaiit , incertum , duro pe-
^oze prsEteriit. Pofiea mlecuta Confanguini-
tas,quam ccmmunis origo movere debebatjni-
bilmitiusegitifed iuclamarimetuens,propera-
:ogre{fu fe fubdaxit» Tandem ex lis unus , qu£
•nundo invili, facrajftultitia: ftipendiamereut,
rumincidiffet in alien*efe<^^ miferum ,explo-
•atis ablutisque Chiifliana charitate &. excufa-
ione vulneribus vinum contemnend^e terr^, o-
euniqueThcologize infudit, actolerantise afi-
10 impofitum veiioris co!itemplationis diver-
brio intuht: inde duobus nummis lucem vi- -
iumqueconduxir, & virtuti hoipitiquam eni-
:iflimecomme.;dayit. Dicitcmortalcs.quisaf-
liftiffimo adolefcenti Proximusfuerit ?
41. SCALA,
Kif Egalander , qui obfcuro genere progna-
tus ad virtutum faltigia alcenderct , cum
0 glori^e folio coDlidere^t omnibus alpedlabi-
'S,mn]ros pcrmovit, ut , quibus ille gradibus
d hanc dignitatem afcendiifer , perquirerenc.
^liisitaqucathitraDtibusfecuIi fui felicirate u-
^m,aliis fortu am nimium propitiam divin.in -
ibus,aliis n magnatumfavorem caufam con-
'icicntibus , aliis fociorum fidelitatc elcvatum
|enfeniibus: ubi hr-mini tot vana; coniccflura?
lanotueiun? i u^urimum ri/it . &:ad curiofos iK
3s conveifus ; Hem, Ci cui inter vos fcapulas
E 6 pru-
§4 APOLOGORUM I
pruriunt (cala, qua cgo enixus rum, infcen<^itO
Ingenium mjhi acuiteontcmptus , ciim aemc
futfukiret , onmia me^Ejiidagationi relinquc i
rentur^arrcsdocuitpauf eitas , quo: nifi fatigatcij^
cibumnon priebuit:mores formavit Calumniai m
cumundia}petcrc.c,& inconfpedlu ccntoculof-
rum veifandum clietilabores impoluit invidia,i
uc pudcfacerem, quotquot iiiquius mc cenfuil
fent: Opes fervavit ingratitudo , cum nemiail s
nciend'im, credcndumneiTiiniindeque nihiltc-
mcre ellTindendum appareret: Sanitatem dedi
vnc.num, fiim per toc mortesimmortalis, &
Mnndo immortuus Chrifto rcdivmusreddere^
Ha;c. nmaudiville tdelicat.Jamnemo , diic
wnr, I videatflationi ruaf;adquampettot Cru-
ciaiusemerf^cndumeft.
42. ^SEPVLTA VERfTAS.
T^"? Ni Deopoteftascftmortuoscxufcitare, nec
^ niilfuprema indulgentia «d homin concef-
fum;at nos honorare facras exuvias,&donoruin
CccIi<;orumhabitacu'a'naI\orum imitaiioneni
decorarefas eft Itaquecummultisindiciis K^r/.
iaipputtacicdcicim-, illiv efToira terra & poft
dicrum aliquotlabores fandapila haud magni
fumptusrepertaeft. Cumqjeaextraheretur, ti-
tulus nullusapparebat,nifi pauciflima?ha:liter«
meoientporeidi efFradlisafrenbuf. Cadavermuti-
lum,foedum,acrebushaud recirandis oppleta,
Apparebat autem non bnlfamo & aromatifcus:
fedmultis inquinamtntisfuiiTeconditum.-unde
haudlevi molcftia eft repurgatum, actuir. tan
bellaxneaad caput reperta , cuia infcriptione,
M A NIPULUS IT. If;
enfdSy DeffiitajSathafiJtfri^ude-tMunS ir.feiiio
i\cttrnistTioUtttef^jrannidti\toUTitta,Siicerdotti
I ordia^ loltttcorum wa bgnttatei Htfiortcoru U'
^\tate. Gramutnorumjiolidttate ^ plebisfiupo-
'Spcremptayhic tnter mendaciorumJimetajaceOf
^^cenium anr.os So.'/ re^^tfenda. Sal^e pofieri"
\:t, Id Epitaphtum cum pubiicaretur , mjxtiiin
V m dolore g-^u ! um excitavit: cum exprobra-
!onepijeterit!,piaefentis felicitatem configna-
t llude Sepulcio e marmore eredtojd Verita-
^ifumptuoserecor^diia^um Epitaphiumipfnm
nrpenfum eft > tum fuperba ha?c fubfcnptio ad-
:ta: Si Adatorum nojHe*um terrportht** fuiffi'
tHi^non futJJerrttUiO) um in VerttatH cAd<focit»
45. 5 0MNIFA1.
r Omnium > quodfutura prasfcire, & arcans
rqusvisrevelarepoflenoniniquecredirur, in
ii tro fuo habitans, varie de le- um evenris a cu-
5:)forum turba confulitur.At illud plerunqj ve!
Mdithomines, veldubiis refpo. fis tufrendic
JH obfcurifTimis oracuHs intricar. Nec miuus
riien frequenterab infanamultitudme obrui-
i'r,cumquirque maximaquafque fioi obveniu-'
iipolUceatur* Viditamen.cumibiefTem^homi-'
I m antiquse virtutis & fideJ, ca.'tera fimplicemr
bmniovaldcbenignc habitum,& rnultis de
;!3us, qusemortalinmipgeniumliiperanr j eru-*
il:um.Nam & religionis Ecclipfes,& Reipubli-
1= rotationis &Natur2e abftrufiora aperuerar,
(« homo minime ambitiofus apud fe reconde-
' - -& 7 bar
I
S^ Apoio G O RUrvf
bat Idaliquosmovit>utmultis precibusa fc
luocontenderent.quidtandem eiinhoc hom,
«eufqueadi^o placuerit. Refpondit. Somniu
Mentispuritatem Namcumalij vino olidi,ai
ambitionefumidi, autavaiitia fordidij autlibi
dinibusinquinati; aut quavis alia graveolentl
infefti compareanr ,nihilminus abeo veriratj
nihiUudibriiscitiuselicipoflTe: Caftis vero, vii
gilantibuSjfobiiis, & animo purgatis efle prop
tium»
44. SVPPLICIVM.
A r; Acus,apud inferos judex a^quiilimus
''^'-'maleficijs humanis debita fupplicia irrc,
getjingeniofus pocnis eflefolet. Namcumpccj
can tes animac hic haud raro impune abeant,qD
primumdefcenderinr,excuticui^maculisdigii
fcit.quidapudnosiinqueeorerint.Itaq;Potente
impatientiirimis hons iubmittit: Sciolos ehn
gucs e{fejubet,ut artium tumore crepant .• atnt
tiofos multo ftercore coinquinari finit:medace
dencifrai gibuiocruciat.-luxur-ofosperp^tuog
iu obrigefcere cogit: calumniatores invifa luc
ambit:invidosfeli'ibus aflldere,&bonis eorur
torqueii vult^ayaros infatiabilifame necat : cu
riofos dciilifrimis tenebris damnar:duros iibera
litati'!ignibuscoquit:hypocritas vcritatis dica
citateexercet, & quisquis fuppliciorum gener
/ingiila enumeret ? fTtis f\r (cire, Contrana con
traftjs punirt. Qua^ cum audivifTet hcmo De
metuens. & proximi ao;ans: Nunedemum , in
qujt.juva- bo afeminare, cumbonir^jcs amgl
feges expe(5latut. N-iin miin apudiDfeios vitto
lun^
k
Manipulus. ir, S7
mcontraiiametuunt : itanos in calis virtu-
3US iimilia coliigemus ; ncmpe «/ contrurta
ntrarttspeUnntur. tta curanturjtmtltajimtlty,
4^ TEMPERAMENTV M,
Ltercabantur Anima,& Corpus.Illa dolebar,
'■quod pigram gravemc^j molem traheret, per
iamnecfurfumelevari, necexoptatavelocita-
terras peragrare liceretiDcc minus tamen fagi-
ri vc]lc,& haberi blandinime. Hoc exprobr.-^-
t hcro fuo turbidu & impctens imperiu,curio
uis Vertiginem,tecaminumc];temeritatc,ciu^
iduriflimofuolaborcacperpetuis plagisnur-
a perpetrentur; nec minus tamelaudarbhono
:iqi Yellej& identidem ad uovos errorcs adjU-
ri. Tumx^^nimainCorp.usinvedaJnfra om-
animalip. dcbile & fenfibus hebes , tum nudu
brevioris duratioDis>(cd ocmorborum myria-
ttJUSobuoxiumculpavit.Et Corpus audentius
nmam fupraDocmonum malitiam,fuprabra
irumciudelitatem,fupra truncorumftupoicm-,
jfupra terenam omnem infaaiam extuiit : qu5C
i^audicas &exhorrcfcei^s:0 tu meuni^in^uir,
i5rpus,idagamuspotiuS; ut mutuo tempera-
i;nto,tuafagina,egoadefideriismcis,abftine-
iius:ne,dnmtuluxurids,egoeYoIo;morsinfi-
i)fa fupervenienf. utrunq, abripiat, f.f^at<]^j iin-
licatos Judic Jo I>ei intolerabili.
^. 4^- THAGOEDIA.
r Rsgflcd-?., qua' humancc vita: lubricirate alio
atq; alio d:;>m -re repra^fcntar , & tem^^rirate'
inbitionis coheicC' . r u nuper ptifonasnov;; fa
buUe
8S A P 0 L 0 G 0 R U K
bulx £ux conquireret, exmagno numero fe
oHcitniiuai paucio:es,quam rebantUF,admif
Ajebac euim ,non cHt: cuiufns ingenii,age;
TragOEa am.Irac[ueL|uiTheoIogumageret,eli
githominemeioqucnrem>fervidum,& quifa
a:itatemtruciitxoiucon;undamexprimererq
Poliiicumreprxrentarct.honrneminduftriuii
vtrratileni: laboriorum,aftabiIem;^uJ militefi
hominsmroit.nl tcmpetan^m ..■•^ntem:d
Liter.itumhomiacMijiagenioiar.r multa^Iect
n?s,varie vxperientia:: omncsii.mpeegregiis
confpicuis donis ornatos ;fed quibus arabit
audendi matcn -.m, & Dci def. rno aggrediun
temeritatcm luuiderat» Nam .]Ui flupcnr, nUl
quamailurgunt,necabhominibns<eft)m..ntt
fedrebus vcteribasinnututifaciieac^niefcut
necjfi velint,immutardiinftraajentci leperini
lUiveio.quoaltiuscS: Natura;beneficio,& fc
tun^applaufu,&ingeniimachinis,& *. «pul: .
ienfu attOiluntur>qu6fecurius aera pervolaatj
turpiusadminus notabiles lcopuloi. i^aimpi
guntjUt,qui Tragoedias aliis exh buerunt, i)
saridem Tragaediscnomen dare togaatur.
47. VaE.
pHxteribant forte duo homines fimplic»
* unus, quiHierofblym^quondam, alter, q
haud itadudum Romse triftifTimo pra^fagio f
^4;.inclamaveranr:quos cum humana curio(ii
confpexifrcr.ratafuturiccnfcios, & arcauaru
rerum gnaros.multa fuper mundi periodo,fup
Kegnoxum vicibus myltapcr.coutata dt At i
M A N I P U L U S II. S9
um omnium ignorantiam profeffi, nefcio
idinc6cinnumlineregulis,methcdo,&orna-
510 loquetrantur: fed quod vel ingeniofiiTimi
entionem captu ve cxcederet.Vifa eft res eru-
:oDisexaminedigna,quamilli noiiimproba-
itjfed admirari potius videbantur , & liben-
'mefefefubijcereXastcrumresfuaSifiveque-
irumimpetumnihilad EloquentiamvelDia-
licamquadraretufpicabantur:fed altiori in-
jini relinquendum. Erubuit hic erudirio,ali-
diupra judiciumfuumin t^rriscredi>maxi-
cumdivinitatiscjuandam focietatcm pr*e fe
id bblcure ferret,& tamen in nuliius fuci fim-
rios vixaliquid durius aufa,fpreto plebeio-
ifermone.contentifv^ue inarticulatis oracu-
adelcgantias fuas t: vocabalorum nitorem
TeVerla. Tum inteirogAti fimplices, cui mi-
scum Eruditione, fa^miuaDiishominibasc^j
ta, convenir"et;r^fpondcrunt, Non liquere,
ifortejqusfemper yive hominibusoccinere
levent, A*inclamare impurofeculo penitus
iidicifl*e,atbitrandum fit.
48. VALC.
Ofmodituscum ir.olefiiflTmiitinerfs perfo-
dumjam oculis proipiccret,& beatarummc-
moccuifum, Patria:que ver orisnon^utille,
taumjfedluaveolentiampraefentifceret, noa
aperavitfibi.quiiiretrofpicienscomitumexa
^nabigeretj&adfacilcm ingrcirumkmct ex-
iitet. Itaque expanfis brachiis, Vale, inquic,
tro;ralYeflamen,difceratio,doceVerbum,ru-
5?0 APOIOGORUM I
gc fuma,re<lj fp!e(!or,fiIe renfus.clamaoratie
aorum,veni facietas.vade ingraium, vjgeo"
quinm,ceck voiiipras.adi polTeflio, peri raei
iia,Cicfceobiivio,delc pcEaitentia,. nee enie
tio> fine manus , capefidesjcavecoipus, fidi
iiima,dormiccrebrum,furge cor,do]e prajfi
g:iiidefuturum,ploraerror, ridereftitutio,!
tibido.cane purirns,arce gaudium, ri^a lacri..
pavcpeccatum.averemirtio. Hxc ubi Mil
pertsefus, Coclj appetenrinimuS;d!xir,malto
ter Comitcsoborto rifujmultisetiaejecftis fc
matibus ,fedtSciapidibus in eum cpnic^flisq
tis, illedorfum tacitusobvertit, &quoditiB
crat reliquam placide peragravit.
45?. VTILE DVLCE.
Tile rerum humanaium faluberrimum a
camcntum,utmax:mef^.nareta:gros,tar
cefciocjuafui amatitudine deiicationbus r
ieam faciebat.Nam cum ex mortciege.ratic
Veritatc,temperantia,pat!ent)a, fpecicbusq
milibusamaris purgansconfeciifet, c^uemc
que veliniqmtarisfcbii , velambitioi.is be
crania,velavariti2ehydrope,vel voluptatum
dagra, vel alio quovis vitiorum morbo co
ptumaccipiebat, eumevacuatis intefiinis i
fine cruciatibusexercebat.Vifum eft hoci^j
lapio duriiis.quam pro humana temeritate,&
tili dulce addidit , cujus interventu amarir
tempcraretur.melle & faccaro fabularum adi
tis,ac in ventionum lubricitate corpus affli^
peifluente.His pharmacis aiebat veteresf^pf
lic
V
[ MANIPUtUS IT. 5?i
terufos,& Chriftumipfum, MedicoruPrin-
em,i js multos fanaiTe,c}uos tetricus Pharifceo
n vultusexaminailet, cumnec puerorum fe-
^itastalia^bhorreatjnecvirorumgravitasde-
•netur, uecfenummorolirasabjjceat. Placuit
nedium,&
Omne tubt pun&um , qui mifcutt uttk dulci.
ira quofcunque Vitiorum aliquod fymptoma
^aferat,adelcd;uaria,conferYa,&conditapro-
-abant, ciim viderunt , scqueridendo verum,
increpando, dici polle.
j-o. ZACnA^EVS.
Ach^euscumia publica difputationcthefin
^l0^o(m{^^l,Nonren3fttif>eccatum)nit/ire/it~
^tur aUatum-.Cdi^ius periculum incurnt? Erat
jua multi.qui Ecclefiaj plurimil debebant,nec
men agnofcebatlacril'giu.'.S: qui Reipub mul
.nccfatebaDtur pecuhu.-&proximohaud parii>
cfurti reos dicere quif^audebat.Omnes quip
nomen Regenitord {ive Converforum impe-
iverant,quantuvisfpoliisa!ienis etiamnu opu
ui&conlpicui.Necminorerathxredufecuri-
i>qui patcrnas poflefTiones quovis titulo cona
ijpropitiofc.Djo adibant,nec Evaneelio ulla
ipartecontraibant.Itaquenop. tampubliceir-
us Zacha:us,qui corrafas opes rcftitucrat,mul
ainfuper ci impoiira,im6 & capitis qua^fitus
ipcftilentiflimam propofitionem evulgaiTtt:
urbari nempe omnes ordines, ac mvifum red-
atquc difficile Chriftianorum nomcn , qui-
isnonliceret iniufta polT.dere. Ita Zkcha:-
quidem obrutus : at non fimul bona caufa
pr^aeft^ Nam makdiclio , qus comi-
pi ArOLOGORUM
tarifures pcrpetuo folet.Publicanorum xdcs
grcfla, quicquid pretiofe fupelledilis rerc '
corrodenieliquoreconfperfit: Cujus eam v
cireajunt, ut metaila ctiam in pulverem td
vat.
PHOEBI IVDICIVM,
f^ llm pafTim qucrel:^ mort^Iium pcrfonare
^quibushanc Vitam aut ejus admiDiftrat
nem accufabant, fpes quidem fa6taerat Gene
lisalicujas reformationis, qua hoc univerfi
iuintegtum, five primum perrectionis ftan
reflituerctur : veiumea ob maonicudinem
difficuhatem negoti^ paulo poft evanuit >
qu^efitajaliieparticularesvia;, quibus hincir
refarciendis noftrisfiiTurislenimentu malon
afferetur. Itaque ad 30. Februarii anffni h'
currentii Phocbus,globiterreni infpe(5lor,di
indixitjubi comparerent, quctquot hominii
rocietatsmhabeient inrolerabiiem, & remci
audirenr, .jUibus occurri defedibus po'dV vic
retur» Idp omulgatum variemultoserexit
& trepudiai.tes tam dcfideratum diem coll
darer.t, & cauf2efuae,acqucreliscanfidantes,a!
veifantibusfuisma!aqu2e|ueminitarentur. I
goubifalutarisilladie-.iL.xit, non multituc
five exercitJs,fedpropeMundus univerfusc '
fluxiffe 'if sefl,& chaos illudjdc quo tot & ta|
taPoetsefabuIantur, repriefentari. Quodq '
turbuum nimis PhcEboanimadverfum, ui di
fesdivifionem impernvit , quales aloquin
aaanavelinduftria^velconfuetudoexcogitai
PhoE B I lu DICIUM 5J5
^s dignirarem reliquit Orbis terra- ^-
Monnrrhis, & conqueri primos
iium judic. Illi per Nic. Machia- 1«
jm, Orarorcmfaum; duogravifli-
ccaiabanr, FeAum Det, Cjf Con Tjrran
//rf;»:quorum illud foris,hoc incra »^-
ret,c<: beatam illam omn;licenti- - i»
peilaret- Jis fuccinere fandu-
tlK^uos , qui imperiorum arca-
fiPutupnr , quibus popellus redde-
fecrera corum curiofior. Rc-
Jit Phabus^poile ijs occurri ^thei
^ P'toLent/u.c^Mox\jin\ ille foporet,
obduret . fed fupercfre rJiud quid
idabile, Mortfm^ cum quo cranfi-
um fit, ne unquam hacvicacxce-
habeant ncceiVe. Poil: hcro5 ac- 2.
cuntrervi rivedefpoc^kyrii^quibus ExaHo'
lejanumiddilplicebat, qu6d,yelut res^
ficaeftellx,lut-nincalicnofulgerec,
[abcrent aliquodproprium , inde
;(^o fuo Sole,veI obtenebrato,fla-
Dbduci & variis populi vindidlis
ni. RcfponditPhabus^Mirariin-
miam:jam dudum eu-m innotuif-
^im ingentibus op bus fc lucente
concra pofteritatis mmas muni-
Vcreri tamen aliuo ipfis metuen-
I Maledtciioni* fcilicec vermes,qu(j
tae fuas fclicem propagatioiicm
KDt. SecucideinNobilespcrCraf- 5.
i'ro;uletunc; Peffiaioexcmj»Ioho- Satra-
die^4.
54 P H OE B I I U D I CI U M
^ie cotnobilesfierijquorunijmeroo
exh.\urirentur,cSr lani^uis generolus
luerctur RcfponSLi e/i:,aci):brrcntiini
4« litaqnobilicarisongincs&merita;ac
Qu^aJ^c- de indiguisc.putiedisjuciicatuirT.M'
T€s, c6parucrent<^U£eftores>^^pcrMuiLh]
cede Rofny petieruntlibeialiu;, fala
dad Namcunin'inimoalantur,nccr
nustamc brevi pingucfiant.iiividos
fcio qux'furta& depdacione.furpici
RefpoditPiio^bus.hucgrv hu -^(KQ
coruliteraa ^nneie, q ;:utuodosi
f. dere&folvere.Siiccefleremihterqu
Mtlftes. pc: Thcrfiremiieiu videbatur carne
mafsapihsferreisoppoi ere,pettban
tieri invuhierabiies.Rcf /odit Phccb.
II. miil vivaceshismorib.eire, quib ta
6. cile alij pares faccederent. Poll hos<
Sacy/fi- clairis audita, quoru primifuere Sac
cul/, cuH.quip Segm, cui os porci ver{|<
gnometu, avaritiaauditoru veheme
iuuc deteitati.SedPhosb.placidc eo^
tuitus, Acquicfcerent,monuit: nafq
5c fumii majoris equidc vendi nc') po
7. SecundiJurifp.quib.CqpoHaverbaft
Le^tt- contra Partheniu Cjuenda lirigiosu^ti
le/J, fterioruprodirore AcPhocb.refpon(
Bonoanimo efTentrna dil Satan^^fo]
' fpirarent, nunquaillisdefiitum hali
S.'"- Tertij Medicijquorii mterpresIac.S
^^yri^. doluit, laniosex pecudufanguinedl
fcae^Medicos polt iufignoi homin
HOEBi Ilidicium^ 5?j
es efurirc. Quos lu foIariLtur Phac-
Verpillonum mfuperarrcexercere
it.QuarciPhilorophi^quioPorphy 9.
i.Chiiilianarcligionccicbacchatcs Phtlofo-
da& paradoxaeiex^biaiunt.Re- fht.
ditPhccb.rapeientiiii huicmudo,
llianos alteri fapcre Quinti Philo- lo.
ics,qui mdgno numeio Dialeclici, Arttfitt
joMachematici j,>Longoliu aegre
antjOrbis regimcn iphsminus c6-
q toU vohtcittt Rcipondit Phocb.
ct cuiicis Vugiliain fata.SextiPhi- ir»
i,Gramaticoru turba quos Pnfcia Lmgui-
ater,Dcoiil interpretes eiie voiuit /^4.
Cacra illaunius Deiiinguaminus
ent,aPhcEborejedi {"unt. Odavi 12^
JB.quos Homer. caicus ducebat,& yerjtfi-
boteftivitatu adminilhos ofFere- catores.
uosiiiecucdentulos,eiubes,clau-
esA' jppudiolos eilet contcplatus,
cporc redire juiTit.NoniHillorici, |j.
Bcrolus fide & authoritate fuma FahuU^
are fategiilet:nih frequeutius ipe- torei.
\% lemunbus fuilfe: ten itus*Sed & 14
nici>genus hominuultrahumanu CtntflQ-
>ctcolnucLi,cum Hermete fuo ap- ncs^
rc , ahoquin invitibilcs , quibus
inum petitura fuit , ut fub falvo
a6bu,,opes fuas porro explicareli-
, nequetas etlet , uili carnificum
Jicracapita violarcvelnedrere.Af-
meflhbcmer,&priYilegiu aPhoc-
bo co»-
5><< Pmoebi Iu, DrcinM
bo concejflurri: Q^ifcinis philofopl:!
ilbmpetraconfic<irec,habereturin"vJ
labilisrquifquisartcillainentiretur,
i$.Char^ dctet.Taiitlem necTypogiaphi.Bih:
icfhtit. polgj Bibliopegi,^ huiulctmoHi C'
tophi]iabfucrcjC|i ibus.iu Gutenbell
us aiebatjidcioluit unqua,^oneM\'
dumveris fabulis fucifqi iati:!ii, ie v D
adornandis talibus vix lufficerc, Q-
bus Phocbus refpondit-.Xanrhuin ni j
citiusebibituium,q'iamdciuturam ii'
^^^* meutiendi materiam. Acquehmul:
Clallis advocabatur > quara Uiban:
i6.Pr£- dixere:Ubi fe primi intulere Pr^efec
ft^t, quos malc habebat, fi Raimero O'
credendum,lex fcripta , quam mailt
ex pe<5toris vel cerebri fcrinio peti R
fponditautemPhccbuSjnon lidendt]
iis icriniis, quxcxmoro fabrefierei
\y.Con- Sequuti ConfulesperM.Antomumf
/hUs^ tierunt,quia moliroribus fraudi iion
farinaconfpergiddem ipfis condonj
exfifapulvcre» Ij refponfum acccp
tuat:videndum ,ne dum pulvise vei
it.Scrt- excutitur.corpusfimulvapuler. Pofti
^** fcribaJurbiuperPereziumfuntpecciH
quoniam in intima Civitatis cunicul
egiifent,liceret nunc pyrium pulvercj
, . lubfterriCre.Refpondit Phoebus,peric
.; lumingensfubeile:necenim conftae
i^Sma aate>anreti6 vispulverisferiar.Dchir
tms» Senatores > ^uorum votum Biefus p«
lulj
: Phoeb I IiiDi ciuM. 57
'ilitjLiceret feDtcntias pcr aleam ferrc,
xando plcraque Delcircnt. Refpondic
aoEbus Don prohibere, fi a vinoabfti-
:aiit:a!ioquin oculorum nullibi fore
iim. ladc Inrtitores per Midam in- iO./»-
itercBacchanaliaquatcrin annoce- Pfiores,
brarentur, quodfeftumemendis ven'-
:ndifque veltibus fit exoptatilTjmum,
efpondit Pho^bus, jamomnia Chri-
iianorum facra in Bacchanaiia tranf-
igrafTe, necfe vidercquod tempus,
lodfeftumficreliquum MoxCaupD- 2.i.C«?«-
•sper Apicium funt caufati,ai(i coher i">^^f'
anturaliquifobrietatis & cemperan-
epra:cones,nunquam ultraurbi pro-
turapublica diveifoiia. Sicd abnuit
iocbus:& nefcitisjinquic, plusvini e-
lcrumqi abfumijanuis claiifis, quam
(ignibus propendentibus ? Infuper ^^.O//-
Opifices prodiere,quorum patronus r^^'*-
inius inculpavit Seculi barbariem,
lodnefciretingeniis artificum uti.Re
onditPhocbus. Mundum vetulum
uddeccre mundum,&immunde ter-
nullam quasrendam munditiem eire
mer plures,qui comant, quam corri^
.nt.Porr6 Agricola;per Varronemfu^ ^l-^i*
arationes accepcorum & expenfarii ^^^*-
3iyibus poftularunt: quibus injuhxit
lODbus fuum quoqj religionis& hu-
anitatis Computum adferrent.Sed&
.lutseper Paliaurum aquis infidcUta 24.2/^«
5?S PHOEBI ruDlClUM
tem , ventifque importunitatem
probrabant : quos omnium hominil
maxime temeraiios avaiofque rhoch
ly.C^r- increpavir. Taudem & Carnificcsi
nrfices, £as eft proloqui , mifellorum forcd
miferati peu Cruciarium aurifabni
magnosfures,magaosiatrones, &n-
gnosadulteros, &c. adfupphcium c
pofcebant , unde lucri maior fpes.ef :.
Sedrefpor.fumaPhoEbotulerCjfuaaj-
rent Juos Satanaj rehnquerent. Abfc ^
ta hac clalfe , aha, qua: Rehgionis r -
IV. mengerit,advocatacft. Ubiprimun:
x^.lu- cxhibuere Jud^ei, non Abrahami ill
ddiK fandiilimi fihi , fed Synagog^e fpu
quibipartito agmine hinc lul^Jerob
mo Samaritanos,Motboncos,Merif|
os,Pharif£Eos>Saducseos,EIfajos,Re]
bitas, Nazaraeos, Gahla^os, Idum
Zelotes, Sicarios, Menelaitas, Am
iiitas,&c:illincfub Mahomete AIcoi
nianos, Dernifchlianos, Zoffih
Horifeos,& c.produci volebant,quiIj
id unice qua:fitum,ut quando ohm '
meras nuptias habituri, Liceret hic
unoaliquocapite carundem pr^eduBj,;
tentare.RefponditPhocbus.haudfaqBj^.
id ab angufto hoc loco impetraripolHjj.
^ii nec Mare noftri^Juda:oruBefcmoj|j^^
ncc terraMahometiAhnacapiat. '^^^^
27. Z' ceffercitaqj Pagani, quoril pater C)h^;,
thn$c$. nus cunlidoIorum,dajmoniorumja'
malium, ftellarumj herbaruip cultoij
•'i«5
99 Phoebi IudiciumJ
tumEpicureos,Stoicos,Magos tu Caai
bale&ferinos plane adduxerat quib.an-
Kxie re(]uirebar,autpo{rcnc aeternahic vi
'; vereautplanillimemori. Scdrefpondit
^jtPhab.jVivere no pofTcnedefit fuccref-
i.fentib,iniqunatibus locus: interire noa
: :licere,ne illa irregularitas maneat impu
nita.Z^oflea&ChrilHani.fed.quib.Chfi i8. Ckri
iftus ignotus fub Simonis Magi condu- fttant.
ri£lu,&,Latinorum,Grarcorum,Indiano-
: »:um, Jacobitatum: Marovinorum, Nc-
: lorianorum, Moronitammj Arminia-
iorum,SurianorunY,Morarabum, Mo-
covitarum,Bohemorum, Piccatdoru,
Gorgianotum^ Pfeudoevangelicorum
.'lominibus, folicite expetictunt,quia
|infameeflet,Crucifixumaliquemhabe-
i:ePatronum,pro Ch.ifto Chryfiumli-
:eret paucis mutatis colere. Refpondit
Ji'hocbus ,quando Cruccm potius alijs
^fnferrent, quam portarent, & Chryfio
.jChriftum inducerent, gratitudinis efle
'n optime meritum Patronum, ne no- '
Incnetiamcum re demittercnt. Poft 19 Ver-
iiiosreifecutoresingrefli,quorumPrin-y?<^»/tf-
j :cps Juliauus valde iniquc tulit Reli- res,
{■jionisfoECunditatem,qua?milIiesacci-
i' a,incifa,concifa,excifa, femper parerct.
:UlcfpoHdit Phocbusjcam eflcRcligionis
iiaturam, utnifilaxata,ditata,& pincue
; -adla nunquam exarefcat. Poftremo & 30. VLa-
^-risrctici innumcro numcro,& mon- rats$.
f F 2 ftrofiiTi^
\
I
tCnQ PhOEBI TuDic. M*
ftrofiilimisappellationibus fe ftatue
quorum advocatus Apollyonid auft
eftpecere jUC quifque inter eos urb'-.
quidemfuamaffignatamfolus reger ,
ca:terum cum vicinis pax pcrpetua ;
fraternitas fanciretur : impedire cn:;i
mutua odia,honorum& opum fim!
acotiiabundantiam, Refpondic Ph"
bus.placere paccm,qua! futura fit,c{:i
venti omnes ex eodemloco fpiraverij,
V. Hanc clairem alia excepit a Natioi-
^i.^Jt^' bus denominata: ubi , quotquot Aiis»
iniident, Orienns Principes magna
pientia; iux jadatione petierunt, q
niamexordia & Ceatra rerum o
uminAfiaquondam fint fixa,ipfil_
folis oculorum ufus conceffus, reliijl
Terra^iflcoUs , quibus non nifidubi
lumen.inutilesocuh efFoderentur. R|
fponditPhocbus ,haud videri nimioj
pertinaces,quibus Chriftus per univ<
524^«" fum difFufuseflet invifibilis. Succ.e'
re/fa. Europa, qua: ob Ecclefia: hofpitium
terrseincultx quondam perutilem c^
tum , armorumque indomitum ufui
Orbis principatum appetiit. Refpon
Phocbus , Illum jam dudum Philip"
"" Hifpaniarum olim .Regi deftinatui
Vereri tamen , ne tempus Monarch
^•^.Afrt Catholicsedefuturumfit. IndeAfric
€fi» ni comparacre,quibus id cura? fuit,p<|jlj^"
femcxomnibus teligipaibus&polih '
is uttu^/j
\
Phoe Bi luDicuM. roi
i unum aliquod Simulacrum,quod co-
V:renC:fundcrc.Quibus Phacbusrefpo- ^
i ir.raro (lc coagmentari Xb & Iutura,ut
"iYcrrarnm rcmpeflatum injurias dm
ijiftiiieanr.Poftea America accefficqu? i^.Ante
'r.formntoics & Apoftolosfuosomnis ^*^^-
;":udeiitaci' accufavit Refpondit Phcc-
'us,iUi? C, Casiaris, his Apoftolicam
'lortemdcberi.AdvenereetiamArdi- 3^^''-
■*,quibui cum Bilgislitigium,qu6d3b ^/^/.
^Juropa diifr^care conarentur; quos bo-
■|'D animo eiTe & frigere juffir, Nam
V harfam, quam glaciem , fcinderc q^q.
'cilius. S(^d & Auftrales Antarftici S^- -^»;
lagellani proditionem cuIpavere,quo tariiici
.am cum Chriftiauis Chnftiana im-
anitas elTet formidabilis, Refpondit
locbusjiam terrefadosefleGigantum
rivororum pidluris, necfacilcreditu
is, Hosomnes fecuta eft rerum Me- yj* Me-
oria,cumamanuenfifuo Characlere, morta.
mqueftaqueeft departiumOrbisdif-
nantia Nam in ortu fmiftroifum , iii
'rcafudextrorfum, in feptentrionibus
:orfam,in Auftro furfum fcribeudum
le.velleautem ex his unum quod o-
' nibuscommunefi^t,ehgatur.RefpoQ
tPhocbus , meminilfet Crucis, quam
:.Palasftina,Orbis veluticentro, fixif-
^'t Deus , qua hoc univeifum carere
unquampoflit.Denique&Politiaad- l^-Volir
iiifaefti cuicum Dco ipfonon bene tta.
F j coa-
I02 Phoebi luDicinM
convenit. Ajebat enim,ingeniGfifiim;
ftrudurasjexadifriniasregulasjfubtil
Jfimaftratv-gemata ab ipfo difturbari '
difpergi , fecretif!ima(|ue revelari, pn
dentimmairrideri.robuftiirimaconfr
gi:fed&actetna habitafiniri. Rifit h
Phccbus.&conciliaricumDeoauqui
potes: opponi veroei , nifi tuo damn
nunquam poteris» Declinante aute
V^»- jamcnc.UnaetiamnumCiaflis admil
39-^** eft U; iueriitatisdida.Hicprim.acor
fura. paruit Natura cum rationeflc impei
Sc in homines graviter inveda peti
quandohomiuesomnino brutefceK
liceretbrutisratiocinari.RefpoditPl-
bus,ron viderirnam fiuna ratiocinaij
tiumfpecies Orbemtahtopereaffli{
40.-^r/t quid de tot animantium fpeciebus
rumarbitretur? SecundaAis, cum
genio & laSore,artificum filios duriil
increpavit,quibus neccapita effentj
manus, &officinis tamen piqficerenti|
Refpondit Phocbus, Naturale id tl
^i Crea praemanfumcibumpunis otiofis inj
t»ra, rere* Tertia Creatura; quse de fenio i
&defatigationc,ac hominum ingrs
tudine , importuniratque conquefj
Confolationem a Phocbo audivit, n[
abforediufupremum judiciifeveridj
^z.Tem Itaque alacrius Tempus erac inqi
ptf4. quod &egodeplorarem:fedquiaimj
nere audio liberationis noftr^ dief
drbo e^uidem Magnatibus furorcm!
Phoebi TaDiciiiM. 105
' 'ilentiariis deglubere, & Satrapisinfo-
cntia, & Qu^n:oribiisfurta,& Militib.
.. acrilegia, o: facrificulis hypocrifin, &
nif-eguleijsiixas,&Medrcisca'des,&Phi
:*iofophisvertiginem,& Artiftii.imperi-
:.i:iam,& rinquilhsbalbutiem, & Verlifi-
:i:atoribusgrallas,&Hiftoricisn^gas>&
: Chymicis fumos, & chartophili-^ fabu-
:ias,& Pi£Efe<flis violentiam a Confuli-
.j)uspeculatum, & Scribisproditiones,
^rfcSenatoiibusannuere, &Inftitoribus
j:orrumpere, & cauponibus Vinolenti-
.m,& OpincibusVanitatem,&Agrico
i>isfraudes,&Nautis impietate,& Car-
tiificibus barbanem, & Judacis ufuram>
\ik Ethnicis ccccitatem , & Chriftianis
jdafpheiijjas, & perfecuroribus inquifi-
tione,& Hasreticislabyrin:hos,& Afias
inetamorphofin,& EuropjE libidinem»
ik Afdcsdolos, & Americ^fiuporem,
tk Ardogeluj&Auftro immanitatem,
[iMemori3ecirculos,<5cPoliti?fomnia,
'.5cNatura:imbecilIitatem, & Artideli-
;ia,& Creatara^lipritudiaem Ego ve-
'6 viciflitudiHes palTionefque measfil-
-tinebo, dumDeusuniverfi hujus ali-
juando mifereatur. Tum Phoebus:
kne.tu meum Tempus, quod me uni-
ii^eifali judicio in hos omnes levafti»'
I^a:teriimquiaha:cdies malis tantiim^
^quia vero bouot]uedegenerant, re-
:eufcQdis iafumptus eft: Bonorum ve-
f 4 10
I04 Pmoebi Iudicium:
ro infingulisvitar Ordinibusnon co
tcmnendus fupereft numeius , il
ad fua cum opprobrio remiflis.his die
in craftinumindicimus,ubi Virtu-
tum coudigna elogiaatque pr^- j
niia audiant fimul & ac- ]
cipiant, '
DLO CIORIA,
M YT H (
10/.
MrTHOLOGlAB.
PHRISTIA-
NAE
LlBER. SeCUNDUS.
L^iJ GENTORATT,
Sumptibus Hated. tAZARi Zetznjri
Vtro "vndaunque
NOBILISSIMO,
Dn.VVilhelmo t?OH;^bcr ^CufOC^
Equiti Luneburgico.
Fautoriy & compatrijuo ho-
norando»
Hmo^qaiTenovicVirNobi-
liflimejexme qiiaeret , chi his>
1^^ meis ApologisPatronumele^
gerim, Nam cum pafTim Tui§
kirtutibus , omnibus ordinihus cum ad*-
niratione fatisfecerisj fatendum cAvad
Fe, veluc exadifHmum arbitrum , re-
cumhumanarumideasdijudicandasme-
rito deferri. Hoclupereft, ut fciantet-
jambenefadoremj&amicummihi finf-
fe , ac minus dubitent libertatem canx
condonare , vel diffimulare , quam Tu'
tot nominibus & imaginibus vir no-
Mitatus foveris &: amaris. Accipc
F e Ycro>
vero hunclibellum,(ialij nolint^Tibi,.!]
€jus memorello^quidum vixeric? nJ
obiivirci Tui, nec prsclara cuadonj
fatis collaadare poterit, Vale.i. lanu^
An.i 6is>'
T. r.
ofSciofifs*
loHAN. VaLENTINU
Andie^.
S A L YE
tO0
?ALVE ITERVM,LECT0R
•• CHRISTIANE, ET
candide audi.
Os futtnQnnutlisRegtbtaterrasfi^di
^^ dipi77iuUto habttu alic[UandQ ctrcu-
ire,^ (juodvulgt de tis ejjetjudtctu^
tntru Ithera. pUbu concU^ia expio-
rare N^m cum ^erttate nthtl fit a-
I enecejfanum homtntbi^ tmperantt, nuvquam
tarrien tn magns,fortunA tntutiu adeo itberA
i quam cumfub cafula umbra ^elutt nugatur,
nc Eclogis , ^ Bucoitcu aiefue ^pelogu tn Re-
bitca ioctfs datt£iiijUtbfC5 pajforalt itbertattfuA
\ xrei&ifita fimpitctajudtcta tnduigerenturi ac
I iutt fitb dfo em/JJk ^oces ejfent tnnoxtA. Stc e^
\ m ab omnt A^o magnantmttM ftnfit: utt cogtta-
\ meshomtnum confirsngtnuni^uam pojfunt ; tta
I « tnuttie effe tnterdum itnguas relaxart, (^UAfi
\ txtmenonfemferfaptenttA^ prtidenttA ittatt
t biitorem tamen mentem muitorum non fectt44
'monent quam imperttA Agrdtanti^ t^uereiAfa.
, cem MedtiUm. Contraft k tjranntca pufilia-
rnttate^ tfUAy quia fitb fe fcr^tita omnia ^ re--
ntiaeffe^ult^argue pejtt6 odit,quis(^uismuttre
tdetyaut tmpertt turpttudtnem accufare. Vnde
iamosyffiuias, ^erfu^jue tta ener^are oportef^
'tjUA nofira Atate fuere turptf^ma. pofierttatit
mpta^ facrata transmittantur. Cttterumf^e
€Mg ^ertfatf idinridi^mdtctat exc$tatyf<^e hu^
F 7 mA*
iio Ad Lectorem. I
manumtngemum 'mfumtifilenttt efi tmpatteisd
nefcto f}fti-am contra omnes ^tres atqjue mtnas fu,\
tnde Ttryrpu dlnjuif emergat , -.ui cum Meltb
fko fuh f<*gt regm^ne Iticrttu fa--tt'etur^ antti
ntfqWferf non fitts potttt: exadtst^ue-iCtrcuwf
fum rufitcum genat arr.g^t^ (^ ^ppUuAere f,
ctat. Cujus httn. ufum fjf iju?2'f ^uod urbai
Contintntfayf!?tItsj.^terrefaifit hac rurts laxtt
te finpiijue deitnttt^ atacrtores dunftmis labt
hHS infud^nt. Idem tn caflru e^-entre /olet-. ut-,q
rnanu funt ftrenuiinon ob unum atterum^e Ith
rtus iterbum exauthorentur)^utnpottu4 Atexa
drumjPompejumj Carotum,cognomento Magno
(5* nojira Atate non mmores Carotum (^utntui
Confat\}um,Heinrtctim c^uartum Gatium..betta
res fettctftmos j ttberisj tinguis ^ catamu 4
leilatos , atque ob id ^etut tngentts Jptrttus h
roas taudatos tegimtis, dum Nero^ Hettogabatti
^ altd hemtnum feces tnter extertarum adut^
tionum ,jier^utltnia computruertnt^ Q^'^^ ^*
deMagnattbus cum laude at^jue ^ttuper/o dtBui
nohis td fecult nofiri^Vitio ad minorum gentiui
tptos ajunt , Deas referendum efi. Nnm utfacr
rumprobatt antifittesyjuriitaudati antecefiori
fanttatfsfeticesfer^atores,fitentiarum tngeni
ft thefaurii , titerarum periti informatsres •
^enter ac benigneferuntyfio[ui^ de LcctefiA mad
iisj RetpubttcA ^utnertbut , corporit cruciatitti
ingentt tenebris^fihctarum put^ere officiofi m,
neat : ita tnfotens atiqua pefii* tn^afit Sacrifici
iot^ Legulejoti^gyrt^iPhantafiicoSi C jibecedi
A D L E C f O R E \f . it%
\fiUf,quQdcontra. Mahumetem, Antichrifiur»f
hlarsde7?i,Ep/curumtEndjjmonexn, Therjltemy
^tntw-^uitit orbu m^usnamentafajfornlt tt-
\efflatum effyfert e non poj^mt :fed 'vslut de Je
y^,^udcun^ Mundy^ tmpura habet^^vah cjuArtr
^ecora confef^one ^ju/rttentur ^ acquofitnthu-'
ynA Joc$etatt /nuttltores ■> tta tntra^abtliores,
fue ulitm falfiorps dr^erti pattentesrepertan-
l:, CuJMt fi c^utf forte caufhm ojMitrat.nuUa eft
\denttor^quitm ijuod fpecuf fiio tnclufi. umbrU"
'■ rerum occupatt y unt^erjtorbif ccmpendtum,
•&itatps fummam , erudtttonu tdeam •, Ittera-
n Monarchiam, Natura fe^retaunt ac foltpofl
:re temerartefibtan rtdtcule,perfuadent\ c^uo-
\im tn ^erttatis patulam It^cem^ (^ fctentta-
yti lattfitmos campos expattart nun^^ua Itcutt'.
\'de de rerum f^m^erftatey ^elut fuc carcere: de
^tit btbltothscaSpelut ^becedarta tabelia : cU a-
\'-o heroicoy^elut trt^tait P^dagogto : de Itngttity
\iut Orthographta Jua tnepttj^tme Judtcant ^d^ f
{iccjuidutres non tefonat , cum ^poHtnii Cytha-
vfimetofito pellunt. Ac ittdere efi homtnes ob"
irtJStmosnec un^uam ParnaJ^i mAntts ad mif'
r metuere i ne Hebr^orum antgmata , GracO'
/» lepores, Latincrum ner^t^ Htfpanorum co-
^ttrnt Itaicrum acuiei , GaUorum faies y tn fe
nos tncurrant , fctitcet ofuos ingentt acies fit"
^a mortaitum Jortem y ad tn^idendam fttmmi
'^t*i pojfef^ionem e^extjfef. cumnondttm Btbito-'
oiit , ntfi ^aide proptnqui* , innotuerint. Nec
*tit efl tngemif itbcr/orihm Ofnntbm trafci >
112 Ad Lectorem.
ntji ^ pAnatisJlatuta, Jit-i/tifUfextrA caulai
rudtttGnem ret^utranty aut forum petatit Itttk
tur& ai,ud) c^uam fuum. Htnc Corydont ^ j'*
PtalcAi Mopfo^ TheJItU non Itcet alto mercatv
ire , (^iuam ubt eji ojftntonum paleartum, tbt t
Jiudtorumherya^ commuta^-e; quAjime fortCi
cjusor dicatur-fhelutt mtntu Theo!ogtca mtnuti
Thtlojoph'ca aut Uterartayfulmen^apttt tm^A
net^ac pr*Jtntffimum extttum. Nam cfuif at '
^ttam Chrtfturgere abs^ fanattctimt cnmt
aut tujittidt aUotutdexprobare^absc^ue rebellto
accujattone} aut GaUno aUquidaddere-iahsq^^
cromanttA fufjtctone \ aut Artjiotelt aUjutd
^are absque Penpat. murmure ? aut Ctcerom a
i^utdobloqut, absoiue Grammattjiarum ^indt/i
cfuam^i^ re^era non ht Lrudtttonis prtnctpeSy^^
ajint tUt Cumant tan^antur potitUii^ut Ji^b leo
exuviu Cf antecejjorumfama terrttant, QuaS
ro majorpojjet ohtrudi tndignttaSi ejuam adort
oporterey ^utji^b di^tnorum coUoqutorum , ^
Spirtttu agitattonis Jimulattone , aurum , cuj
dtas monadessjue clepunt?^ ^enerart eosyc^uit
ter regnt affeSatas 'sstgiUa* , munrmenra nofi
perforant ? (^ admirart eos, c^utbsu fomnta fu
NaturA arcana diCuntur\^ alereeosye^uinome
tlatonbuf Sophiam impttgnant ? ntft fitperejfi
Ithertatis ^indtcts , reltgtoji Patres , integerrti
ToUtict,acut/J^tmi Phtlojephi^ ^erJatiJftmicfJPk
lologi^quorum robore PatriA Rel/gio Cf incolutR
tasytum eruditionis J!os, Jer^atur^ato/ue defeuA
ff/rt Fnde <^uicjuid iUistn^fum > hifgratun
f AdLectorem. ii^
^r^«/^ turhtdum tliu,hia plactdum 5 ojuuejutd
ttofum iliu^hn PatrtA ^erttHtuc^amans crC'
¥r, nec Wsiidt tUi tamjunt^ejuam ht nojirt fe-
f. Furunt tlitjot ndent ; projcrtljunt tlis , ht
ntur; concuicant tiitths ertgunti ^ /iqutdn-Jt^
y Itmtttum.cundtderecenpnt. Htnc '^erttas et-
imtiffitSiafatts kene habetjjtbeni^, c^uantum-
\ paucforthtu ^non dijf>itc€at\ ^ Tjrannorum
f tem mtnti4 reformidat jji palam appareat ^
\^no confinfu accuf :ur turp/tudo. Quts emm
; objiupefcat tn um^erf crhts fuhufa^ubt nunc
nant PrAfuits hypocnfs , nunc T^rannorum
^utnarta confita; nunc Poitttcorum tnaujpt^
a nu^amenta i nunr Ltterarum hypocnfsy tm~
fae^ilaJct^tatdtJfenfo-itenehrA^atcjuepermultA
« non unit4« citmatts^ fd hcmJphArti ncfri
ommoda accufantur^ homuKctonem unum at-
'.aiterum ttf^adtotrritafiut tn pubitco fpC'
torum omntumfienf/Oi (^ tacito judtctOy tpf
• non Sccrattca magnanimttate yfdXanthtp ■
I tmpatsentta ajfurrexertnt} ^ Juam snjurtat
im imagtnem,Juam Vtrgam exciam artnt . Bo-
mfailum\ Er^utsentm auriculas frdidas-ter'-
m ctcatrtcoJitmiQ^ caudam oltdam agno^ijfett
[7ajintis eafbt '^tnd-.cajfet : ^ tamen hutc non
igss deherentur, ^uam ti/t,aut aitert f itt tgare
m afno Itberet. At e^uia magnts juramentis
iccntendit^pattamur nes Vsnct : quontam rem
■udmagnt momentt perdtmtis. O tnfanosfjit-
tlegiafBacchanaiia^flupercaitaffophtficat
^ifirionMmf hjpocrtfnf optKtoKem,tandem-
114 Ad Lectorem.
qt4e gehennam excuftre yimo ^ coUaudare cep
mmj(^ Itnguoi renttentfurrt perforAre \ Stm
ne ^^rodtgt^a^^drf.fUperJhttofs Epicureit^ tenn
Tff) abje^t ,ad-^lteri, eunucht^garrutf, eltng.
^uales fflfcet Mund: prtn^^eps numerofos ha.
fdC^fti cjut fmprol>et : juod ejutaSarabaytt
Rabtntnofirt prohthesityneffo an dignt fnt o
<jUto lUud equtdem^erttas cum tpfo ^cr/fn
DeOjtefatur^ nunquam credtdijfe tantt fitpe
Itt^tantA tmpudentt^ytantA foiidttatis homt,
^uos haud tta prtdem literarum proceres cn
dft nunc tmpi-identifiimos tmpofores deprshen
Qufdemmy per Deum tmmorta/ejRempubli
turbare poteffEcclefiafen moneamu* ^Sjoca
ntsprtmurn Dt^^tnAjanuao^tle Chrtft ingree,
tur, non partetes munufults aut confliriguini
te perforet : dein exemplum do^rina, addat,
imttattone Chrtft prdtluceat : Cructs Chrifu
ItgnopotftU) quam Mundt crepundtis deltctet
Eccleft lumtna ^ Martyrum roour prottM-ifUt
terrA merctmonta Aftmtt? Quid tmprohum
fopulorum p.iforem orare fut gregu , <juam e.
ficorum, pottorem cttram habeaf.fdore^
rem fuorumparctiu expendat: tentorta Det
facra autxafoltari^majorumt^neptetatem ^to,
ri non pattatttr : ifaelttss AEgyptiacos <^u^fm
non tmpcuat : Patrt^ fuectf ftngutfugts non pi
mtttat? Outdabfrdt, Itteratts exprohrare Hfj
rtamfucatam, Phyfcam tncertam^Ethicam ii
ttlem.> Mathefost tgniranttamy Rhetortces m\
dacta > Logtctt fuferctltum , ItngtMrum imj>ei
ttM
[ Ad Lectorem. iij
ifitta/^^ue tnterhAc tam tnnumeram adolepen-
%tperntctemt tntolerabtles fumptmy^ rtdtcu-
%^radi4um tndtff^erenter ^ena^tum gefifrHla-
Yes^ dentque ihartacet re^m fe^erttatem . //-
yumcfue chaos qutlfita fane nec ChrtJ^o, nec hu-
int tngentt ncbtlttatt altoiutd confertur ? Et
is tandem impediat^^ulgtis admonere mortts,
tnonere antm* , admonere judtcti , admonere
If, W/ tfi hAC fubltmta ntmss funt , admonere
{iontsylaborts, temports? Ne c tamen eff^ugtmttti
n pattamur phalerod ecathedra,mtnas ex cu~
yftlos e fchola.faxa exforot^tdgentu alta,
'is.ejuos lucts ob malefiiiiain mortales^ pudet,
^e^utmortaitbtisfubputent, NamficoUeda 've-
'■tHfCfuam turptb. faQtspermultt taltumfun-
\mest ordtneso^fitos maculartnty efuarn fordide
nufuits (^ nummts altents tnhtartnti juam
>-oStfquos habentffitu ^ fojualore obduiios ab^
ndertntyno centurtAfedchtiiades exprobrattO'
fcrtbendA ejfent : quam^ts nec tpfijibt^eUin-
U^elcalamts partuntjunde permulta acyUt tn-'
\wefateamuri prope omntaab tpfis dtdtctmttf,
71 iliorum dedecore ac indignatione tterum re-
enda^ jigno fctttsne ^e/i^ra ^erba , Morofcphi,
^ra4 ejuerelas c ^eflra mttrmurA ? e^ut altoiuan'
Pafqu/num ^obts cptahatis , 9*?/ Marpho-
tm , cut id Ifctret: e^uod Itberet 9obis} Nunc
t puL^erem altquamum dettrfifis , aurea 9^-
t fitnt ^ ofUdt plumbea ^ fculnea paulo ante
cttabantur , ut appareat^ non lucem aitorumy.
i ^efram obfcurttatem : non tmperttt^m alio-
tn :fed impotenttam^eflram vobts dt/pltcf*iffe^
ii(j Ad Lectorem.
ps/?fuam fu-btto , uliemerfliis > (3° ^eba (^ >
deieneres fdilt ejits. Nonne ego Grarrjrnat
tjrenes ^igiint: annorum no^tt <^ conctoniiri.
nntHi ? et fur/spentos ^sdt^ qut^ uelut necefi,
Ugemnon haltuerunt Fac Medtcos-,(^uthM4 naU>
cunem fabir>fu'.n concreditum ? Nunc rebt*f
fris pretfcffjmis f*nt pr4,fiBt-,animAputUyi
port.,hor}e(}utt. Mocleratitui tta<jue mect^m agl
f Japstis .ne durtora extorc^ueatJS. ^t cjued/u^
cum furdis fabularil Hoc agamu4 pottte^, ir/ge
^ A''uantme ledicryUt^e^uorS itht exhibdQfubjil
f^ie \ct ift4 \>irtuium\:iittorumj^ ideas a fufpti
num(SiGni€i}urartipul^eredetergCiimf**,Ot,
cjuis es ergofotrtutts^^^erttatu Jludiof le^oi
^tfacra (it de^^ottonetra^asyf^^t Germanum
tntegrajide admtnifira^ ^tfve adreipubltcA^
herKacula ccf/enttam aUiguft^f^e humant c
poris mcolumttate e naturafedulo petts.f^e-
njentutem arftbtu tKgeKiofftmis-, Itngutiele^*
ttftmtSj mortb. poltttftmtsjidelifime tnform
nolt un^uam Jycophantarum prsfigtis perjiid\
riiludtcrum hocce tn tuos Libores if^fiudta ejje
untco ijerbulo tn/ttrtum-,aut Itngus. 7mf;in^c6v ct
alicuittt hont tnfamia coniun^am.Nec entm tt
ptclurit ^eltm ^tder/ tgnarHtyCjiut afnum deltm
re ^olens ec^fuum effinxer/myautpro lupo caneA
prejfrim^ aut cucult ioco pemctUm aqutlam n
dtdertt.Meltora Chrtjit€4,^ accommodattorayC
facrt Euangeltt-i facrA luJi/tiA-, ac cpttmAPhtie^
phtA fum re^erentioryearundem^ cujiodit am/t
tioryCfuam ntgrojale qutcUua poUuam. Alt/Jiti
Ad L^ctorem. 117
rciu9f Apolo^M oherraSjtti non unt loco mdt*'
iper EuropA pla^as, per BfbiiOtheraruna pul-
difperji:, nec n/Ji ^nfiij^in. o SutAn^t regno corj-
•Vnde nec ncmsn qufdemhubentinrjiiHitc(rnfS
mtti tdets nomina <jiudi.rtre.»e(jf^ ulii hGmtnum
\i€xa^ecQrnpetunt pdmultiSy ^ ut dt^s/tntn
\!igerne<juaqu^m hointnesnos ejft dtcere con-
Vnt,(edpartes hom$nts,eo juod ex omntbus ali-
i^eri pojbitytdc^ nGnmugnum^ exjingulis pe^
itntuicfuam nihiL tta nec ^ittajisse Tttii,Ji\!e
prontt hicprojiahuntijed inhttmanttatis.^udt
r homtnes occulte Jerptt , ^ huttts membrum
m , alterty^ plura , altojuorum ntedtetatenj,
tuUos totos occupa^^tty (^ ChrtJitan^Jocietatt
'■idit tndecoros. Quod Ji^SferLt htrjutiora alt-
ttumy itui hijpidtora ^idebuntur, tmpruden-
j dtces,^ ruJitcttatem^nuncjuAm affeflatam
tttami (juo ^uisc^ autem meltor) mtttiu inter-
4tur altenaj etiam dubia ^erha ; c^uo nequ:or,
ementtu4. Et hdc nota bont leLlorit mthi ejio^
nfahuladele^ari : maltgni^arcanum Jenjitm
ojcide eruere-, eruditty 'sserttate <3* tntegrtta-
Irammattci ^/rgulis t ^ Itterulis djiimare y
'. Vah AHgureSiaruJptces-,extiJptceSiJorttle-
'omniatoreSihteroglyphtroSyZipherarios^ ana-
nmatijiasy najistij^tmoi , c^uos nihtllaterepQ-
^ cjueis terra mater gremio fuo nthtl Jatif
I ondtt,juorum calculationtbm radtces bifjur.
\Uextrahutur, denta^ oracuUtAntgmata-,grj-
^^ue omnesfactle dtjfoluuntur ; Sublttne gent^
\ lymmyJicHrtoJitatsm Aflimsi : fc6leratHr»,Ji
ii8 Ad Lectorem. I
antmum. Nam his fcrupulis altemt tnnocent
fimplicttatt tnfidtantur-^ ut Ji c^utd ^e^enati
Itg/tis deJifUattontht^s extruxertnt, hal;eam
candidtortbtcs tmpona.nt^ ^ ftluberrtmas h
•culpent. Fuge, mt le^ory hoc ^ermtum gem
mnta erodens: Fuge talpasy omnem terram
cantes:fuge anguiUas , omnesjijfuras perref
tesyac antmojereno .Jroftte exporre^a,ore
hero^oculii ridenttbiUjaurtbiu ^acuify
mantbtu plaudentibut .fabul^
stofirAaJifdetO' yale.
hl^
f
POLOGO RVM
3hristiamorum Ma-
nipuliis tertius.
Seneca.
•> magi^ mihi potefl vitiofmprodejfe pu- -
eptor , quam gubernator in tempe^atc
taufeabiindus*
I. AC^
jio Apologorum
I. ACCOMMODATIO.
Ir diu in Aulis regum veiTaru!
qui vulgo mulca; exe^xitatioi
multiqs CDnfilii babebatur, auc'
alios fuadentes Polypimorcs
tandosefle, qui fe rerum& \oi
colorib. accommodatialios hortantcs,ut ((
a(5lumrequeremur,qu^ aquasatramento ob
bat^atqjitadeliteicir^aliosmoneptes, ut in
ceftreum ducem haberemus , qui deprehej
faltu retia traDfilit : alios ite fuggercntcs^ut J
rc glani averu efcam voraremus : Contende
etiamalios, moiibus labracis obtempcrand
qui obverfus furtim fefe naifa liberat At cgq
quit ille,acipenferem vobis appono^huic pr^
fter*as natura fquamas dedit,ut Hu^-libus pai
dum,& fecundofluminenatandum intelli
nam illi planc Fortuna folet arriderej qui (li
Poeta) nunquam dircxit brachia contra tori
tem.ldconhhum in regulam vcrfum.quiat
& cumlucelloomaiaYirtutis tentamma ei
vayic. ^
2. APOTHECA.
r^ Vm urbs noftra variis morbis affiigerc
^ magna fuit mcdicorum cum diligentia,t
fedulitas,& medicamentorum copia undi
adhibitaj fcd fanitatis nuJla data recupera
Id vel aeri , vel loco , vel tempori tributu
Cum tamen ciyibus ferrc grave elTet , conqu
MANIPULUS II L 121
t & alij Medici.Ij cum & morbos & medica-
aacxamiaarctjprafter admirationcnihilopis
t attulerunt- At ^^fculapius feneXjUt primum
:e(rit,pharmacopolium omneexcuffit. £rant
e pyxides fatis ornata; > titulis hberales , tum
dicamentorum imaginibus plena: , color,
|bdus,precium , cum veris medicameutis ea-
i n ; at dcguftanti ./Efculapio, vitiofse falfa^^^uc
j^rehenf^. Nam ubi liberahtas promitteba-
ij,profufio erat j ubi parfimonia, avaritia j ubi
|lgnanimitas,furor3ubihamanitas, abie(5lio ;
veritas.opinio ; ubi eruditio^ loquacitas, &:
ihahisdiilimihtudinibus.Tumcomprehen-
Pharmacopola, Medicosaccufavit , quidi-
iguerenunquamdocuifrent; hi mercatores»
ahasmercesnon adferrent; hi terras, quara-
S: melioranonprogigncrent» Itaque fubri-
is iEfculapius : Nunc tandem vobis confta-
mottales, cur tor,totiesque ^egrotetis , cum
imtcrram, matrem veftram , quid pro quo
)is fubmimftrare audiatis,
5. A V G V R.
Vgur in Augureminciderat,hicexporre£la,
illecapcratafronte. Cuiille, Quidtugas,in-
t,contrahisapudme,cui3Equenotafuntno-
ifacra,noftramyfteria ? Quoniam, inquic
, nufquam fatis fecreti fumus. Nam fi quif-
\m inopinato interveniat,qui potero vukunx
empore fumere. Et alter, laudo tc, rcfpon-
> Ted jd ttercio,quanialibinimis fuperbum
-" ^ Q cft.
ifZ Apologor u m J
efl, cumfociosetiamarcanorum multivolui;
vr'tuterrercj& nefcio cuiusmaiorisdivinitatJ
&fublimitatiscrcdulosfacere.ItaAntiChr.iftu
de pe<Storis fcrinip nugatur , ita Tyrannus c
plenipotentia , ita Sophifta de omnifcientia ii^
ftbulantur, idqueapudfuos, apudsequales,!
cft> rerumoptimeconfcios.quafiquiiconcul
fub velaminibus ludunt, quos Magiftros Mall
11 oIosvocamus,focijsfuis,& poft auJaeaasqucal
f fconditis, perfuadere conentur, yiverefuasf
loqui pupulas» Tum. alter, Non vidco, inqui
quid fubfit , nifi impofturarum confuetudir
nos tandem omnino occupari. Sed aiterint»
grior : Haec a Dco pocnajuftiilima , inquit , cf
qui omnibus volunt imponerc,femetipfos ta
dem ludificarc turpiflimc.
4. BILANX.
1 N huius noftri orbis nofocomio, quod publ
* cisfumptibus eft fundatum. , julta & a;qua.li
lebaturaHmoniasinfingulosdiftributio. Na;
Utut laboris omnibus fua quantitas erat decret
co tamen artificio a!teri lanci vel imaginati
vclvoluptas,velars,velpotentia,velaurum.v
honos , vel fomnus , vcl appetitus , vel vanita
Tel fimilc quid appedebatur, ut Hbcnter fua fo
te acquiefcere , imo & gioriari , ac cum ncmii
commutare velle,plerique vifi/int. Dusetami
vetulas,Invidia& Curio{itas,minu.shoc2equi
brium approbabant ; fed hinc inde difcurrcnte
fuacumalijs, aliorumcum aicais varie hbr
bant > & haud contemneodii micdis fcrupuJ
onm
Manipulus IIT. uj
mniaperturbabant Hx cuminChjiflianum
»cid'fient, cu; pra^fens malum , futuro bono c-
itada quatum, rifeiuntambas ; ac alteia qui-
em : Hic nihileft, nauit quoH homini mifero
Wideam, quitot vjta: bomsfc fponte abdica-^
ifiS: altera : Hi . n.hil efl, inquit,quodii-. ho-
|.iincflo'Jdoincuiram,qui pulcherrimarum rc-
imignoiaP.riamfponteafFedat Sed Ch ifha-
uslongcfu:iv!usrj{it, n , omiferrimasJiiquit,
ttoh/Iiffmas, quaiumporrio, modo> empo-
menfura, cafu; figuia , dechnationc termiua-
:i
J. CAVPO.
Imrlaverat aliqu-s bonorum amorem. Itaqj
quoicunque rarioris ingcnij^c fludi audie-
ir> midtis bianditijs fibi conciUaiefatacebat.
ec unius fcdl.r homincs ambii-br t ,; .ed diver-
Timarum : ur capitahsinter f("hoflcsexa:quo
ligeret, &omr:ium opinionum ''eiiet flima
mrutar: videreru.^- Iddatum eiariDfoniaH-
'limenti- {' '^peraiii^ie, & inpenionul^arum
rumcapsc
jud
( io ad 'nrima q;:;rq; pene-
s»;iie,tuml'
nimo qui rothomine' fbi
)avinceiev
acerepof"
ibatur I
ripee:at, quodon-.ni^.^us
'' erct, abc-rat, velcle-
:.l -rr-l-cmo, £c CX
noium '
bat, c
r*f .T^-ta-
!.: ,-. "
;i>
un;.
114 Apologorum
bituexoraflet^fordicchabita, &inipro, veln
\Yarit*E{ivepr^ed^,{iomiciUoinrerumturpiflj
n^arumcontemplationemadmiffa, cuminfeli
(ibus valvisegrederctur : Hiccquidemjmqui^
Cciupo : non Philofophushabitat»
6. CEBETIS TABVLA.
"juftus Velfius in|forumliterariumtabulas
j tulerateleganter pidas ,j & nefcio quidfapfc
propinantes. Ex permukis voluptati cum e
rent,aliquibus 8c admonitioni , jurtoa-re coen
pta:,& parietibuspallimaffix^Efunt, Videreei..
mulierculas vario habitus difcrimine difcu
fantes , quas imperitior ahquis chor
ageredixilTet.Sedhtcrati ex UbeUis,fph2Eris,ni|
meiis,alijsqjhieroglyphicis, fuasDeas, fuan'
mioa interpretantes,Pantheon aiiquod literarj
defignarifunt arbitrati» Tandem nefci.o quj
impudentior titulos appofuit,& fecretum o
tabuiarum denudavir. Unde &. rerum pa
pretiofiffimarumopprobrium, & abiedtiilimi
Tum xftimatio proftabat, idque unum qua
apparebatjbonum, quam eruditum eflejprajfti
re: fed& negabaturingenij monarchia,qua5.
liiubonumincideret , nihiio nos rerumfcci
rioresredderet. Hasc utfeditionisaccU'
fata, itagravi interdidlo dcieta
fuac.
^r. cl
Manjpulus Iir. iif
7. CITHAROEDVS.
~^ Ytharocdus , qui arte fua qiia:ftum facicbat,
'-^ad aulam^vari, &pra!cupidi Satrapar pervc-
:rar,oprabarc]; illiusaures demulcercquoipfe
onnihilJucelh emulgeret. Icaque adienspru-
rnrcm» & bencdod:umhominem , quimoii-
as lais promerucrat efle Satrapx , (5t civibus
jimchaiilTimus, ab eo percundabaiur , quo
omo (ita cantilena^ legem vocant ) pofiet aures
iciapajteaere : Se enim nuperrimiC Phrygijs
od\s me!litiflimam cantionem paraffc jadra-
■t. Ac virille/ingularisprudcntia?, volensra-
rcr.dmoncrcj Satrapamparumhoc fuavitatis
:rjcreobled:ari :NoIo,inquitjte, bonevirjfal-
nofler cnim herus minimc Phrygios modos
p.at , fed Doricos tanttim , hos nfuDmanii ha-
icris, nonhominem natum magis alleYcris.
>::rilleadItalos3 & fidibus fuisirarus, Midam
gcmimploravit : fedjiec dumadnosbcaticr
^dijt.
8. C 0 N AT V S.
"Onatus & EfFe(ftus niagno calore alterca-
"biatur,qu6dhicnimiumfe oH^rret,& iltuiii
lutimbecillem irrideret. Conatus cconiia
-^m qaondam auxilium , <S: veterem fociera-
.Ticxprobrabat,quamnuncdifIImularet,polt-
arn fortunse temeraiio bcncficio emcikrit:
n viicsetiamconferre fecum non tim'^ar ,du-
loremoptimedscidipolfe. Notarum cfl: KF-
:l:ura,quantumvis (lreperum,minus animi ad
G j con-
ll^ A P O L O G O R n M
contlirrendum prx fe tulifle , tamen quod foi
nam liaberet propitiam , plerique ad clFcdus fa,
mam , qu^robureiusjaditaverat, inclinaruni
Tandem adarbitrosnegotiumdevolutum : ub
mirumjGuam cordati, quam felediflimi ex h
minumtioreconatuifaverent ; ccontra Fort
nati quique cfFedui blandiebantur : Judiceive
ro.reoptmTepenfitata, fic pronunciarunt> fa
mo{ifl:mos effedlus perfaspe ignobilibus & foi
didis paicntibus natos ; Conatus celcbriorc
j3onnilia|;enerofo & nobiliflimoanimogigm
ac rcifape unius cordati morti plus deberi
quam multoium timidorum vitae,
5>. CONCILIATIO.
/^ Onciliatores , quos urbis reformatio dedc
^ iat,ut infigne aliquod facinus ederent,quol
cunquediflidentesnoverant, ad unumomne
diem convocarunt. Nec abfuerunt illi ; fed ms
gno numero coniluxerunt, Thomas cum Scc
lo , Bartolus cum Baldo , Reuchlinus cum Hc
goftratOjErafmus cum Hutteno,Lutherus cuj
Zviiigho, Caftellio cum Beza , Galenuscui
Theopiirafto,AiiItoteles cum RamOjSchcecii
cum Fuxio, Bodinus cum W^iero, Scahger cui
Cardano,CruliuscumFrifchlino,Melanchtho
cumW^cgelio, Chcmnitius cum Bellarminc
Fiaccius cum Baronio , Cuiacius cum Roberu
Sleidanus cum Surioj Hilligerus cum Fabr<
Bachoviuscum Treutlero , Bartafius cumQj
mone , prxter infinitos alios , quos (ingulos a(
cufationes, defenfionesqu.e mutuas , quampaj
ciflini
MANIPUIUJ irL 117
Sflimis vcrbis comprehenfas exhibcre voluc-
unc Atdumpagel!asiili> & brevesfenrcnrias
acpettant, hivafta voluminaolferunr, quibus
«negendisfexanaorummillianoufufficerenr;
(CtieruDc]ue , uthanc fua^fententias fummam,
ixplicare iUis fufius ahquando liceat. Qnx ubi
r«Q praegrandem ftruem congefta funr, concilja-
oresfumptovultubenefperarefingulos, & ad
adicendum ahum diemredire juflerunt , ipfis
atcrea hxc ut dijudicentur , curxfore. Atu-
-1 primum pattes diffluxerc , nemo cottciliato-
um pofthac unquam vifus cft.
lo. DEPOSITIO.
1 Erachtus ciimaliquando invifere Acadcmia
'-^ velletjhaec rcfpondit, non vacare , q^uod ali-
[juotjuvenesfacrisinitiandi edentj iicere tarn^^
jiplaccret, foleDnibusintcreflTe. llleremferianx
\k. rehgiofamratusj multis fufpirijsprccatuseftj-
iteras haberent ad optima quarque huius virasr
>ropitias : nam, vclutilrnguam,& boni & mali
I nftrumenta efle, nec omnibus ad beatitudiDcmi
>roficuas. At ciim paulo poft in atrium , nefiite
juot , larvati moriones crumperent , voce .» ge-
tibus , & ftrepitu nefcio quid furiofum reprae-
entantes, unumquealiquem, velutceremonia-
ummagiftrum, ijsimperarci adfuaminiuriam
ntrodudos hos arbitratus, vix fe coDtiaiiir>/'
}uin, inter {ingultus& lacrimas, omncs fpe-
^atores palam execraretur : Prophanum o-
Jortet vita; genus efle , inquit , cuius hxc
unt initia : Nam literae & erudi-
G 4 tio
ii8 ApoLOGORim
tio/acrJBmsgis & ferisemihihabentur, quam
qua bacchantes & iDfani per ftultitiaj fores i
xuant,
11. BI OPTKA.
QVidam eliteratorumgregecafcitaremfua
a^greferensjmukis pr^mijs ophtalmicosii
vitav it ; quod autem delicatior effet , acidum 1
quorem Dullum , nc dum acum uilam, admif
Repfrtustamcn eft impoftor,quidioptra nar
bus impoliia viderejam, autpaulopoft "vifi
lumjcreduloperfuafit^ Nomen vittisfuisdcd
Diale(flic2e&Rhetorica:,juffitquefineijsinf(
rumnunqnamaucpublicumprodire.Paruithc
mo mifer , & j^m manuduclons uon uJtra pat
ens,quoquo fe vertit, impegit. Nam ut mai
me fpeculis nihil defuerit , tamen auribus ai
lingu3Eadmota? idcm praslHtiirent, Tandeii
milertus, J ohXud.Vi ves & acutioris vifus alij
Redde hxc perfpicilia, inquit, vcnditori , auto
culato alicui trade. NamdumPhyfices& Ma
thefeosoculis cares , non mille cryftalla, tib
tantillum lucis adferent.
12. D O M VS^
TT No eodem.que in foro Cofm.opolita & Cof
^ moxenus asdes exftruierant i ille fumptu0
fas,hic frugales :ii!efpeciofas,hicneccllarias:ii
3e ludicrasjhic utiles. Namcjue utiis iile Poiitl-
co architetftopalatiumm iabuloerexit, multi
contignationibusfaftigiatum, Corinthiacis c&
iumnis confpicuum, foruicatis periftylijs p«p
itica-
■ Manipulus IIL " 125?
iicabile , teflellatis contabulationibus pretio-
artiy coiifpicilioriim artificiora ferie lucidum,
B>dljs & ambulacris decorum , cancellis muni-
|iin, erablematibuspiclam, omnibustandem
namentisafped:abile Cofmoxenusverocon-
jlcareligioiie , ipfefibi, ubi noa incommode
jibicaret, domiciiiumfabricaYit, lideifunda-
«nto fubftrato, Spei columniseredis,Patien-
.actcctofuperimpofito, Charitate lucem infe-
ntcSimplicitateparietes contegente, Laborc
bnclavia diftribucnce, Precibusforesocclu-
(;atibus. Itain prxfensimmigravitCofmopo-
ita;ridiculus,fpedatoribusnegle<flus. Atcuni
oft halcyonia varia; tempeftates ingrucrcnt,.
op illns Cofmoxenij cafam (^uidem perdide-
■int, fedpalatium iliud vanitatis penitus pcf-
iindatumeft, ac tum prim.um deprehenrum,
^ateriam omnem ex pice, cera, creta, lino, pa-
iMs & fimilibus fuiffe omnibus irae divina^ clc-
jieDtisobnoxijs.
L
13. EXEMPLAR CHRISTL
Audabatur Chriftiana Religio , <juod anti-
■^quifTimamomniumfapientiam, prophctias
tque oracula m fe comineret j quad fecum ipfa
indique conveniret j quod (implicibcs juxra 6:
.cutiflimis effet perfuafa } quod div^na plane
loceret, quodaliasomncs opinionesfacilere-
elleret,- quoddenique intcr tot perfecutiones
nvidapcrmanfifTet : qua omnia verum Deum,
ius autor€m,iedlorem,fervatorcmque evincc-
-G 5 rcni-
j^o Apologorum
rent. At cum eam fibi Iinceriorem fex diTerfillj
mi ingenij *S; fcnteatix homines lingiili vind
carcnc,Gi-aEcu.s,RomaQUs,Afiicanus,Ai'menii)
iiu.s,Nellorianus, & E vangelicus, & difkntier
tes Orco,gchennae«^|ue tradercnt,^uidam Evar
gelica; verit.iriL aliccla ingemifcens : Niinc tan
demliquet, incjuit, quam aeceflc iit ipfum Rel
gionisprincipemliabere , dodrin^e-vit^quee:
emplai, poileat^uamprimatum {equela imp
rasjimpuriores , impuiiffimas opiaioaes prog|
nerac.
1
J
14, FABVLAE,
"tO. Cameraiius, virGxadaeeruditionisj Ed
cam Phyrjcam iDilitaerat,qua virtutes & viti;
jn animahbus, volii^"ribus. pifcibus, & terrx na/.
fccnribuscxhiber£t,homiuici,.v;iilunViijuduD,i-|
■verfiratis voiamcQ exphcarer. Id Guilh. Pofl( "
lo, j o. Porr^:,;. ijeter £udoxum,Plinium,cS: Yetd
resi'iiJlofo"hosahos, valdeprobabatur, cepe-1
Tantc]^ur emMcmatibusomnesundique p.aietes
depingi. Jam nemo erat,cju2 non fjjmbolum fib
abaQimalculigenio&naturaaffingeret: addc-
baniui 5' arguta vetba , ac dimidiati verfus ,• &
quicqaidadabitrufamfcientiam facere videba-
tur. Unus repertus eil qui admirationem rei mi-
jDuit, Ge. Rolicnhagius, cumforte Auditoriun^
hochierog]yphicumpr^teriret,adfcripIit : V e-
R ^ F A B u L A : Idriium multos exercuit . cum
alij hunc , alij fenfum ahum divinarent ; fed e-
j!n\m<ili(rim*Enar!s Camerarius, Hoc,inquit,ri-
dcLqudd/ qu» in aflinaaUbus maxjmc miramui?,,]
MANiruLU5 TII. 151
imitandaproponimus, effi£^a fiirt.&camers
0 Ycris undique vendantur-.itaqi pofthac urf2?
i forn»ibus catulis parcius utemur^
if . F IDICEN.
\[\ Berrabat veri fidicen , & humanjegentis er-
f; roiesin claffesfuas diftributos aculeatis nu-
jf-crisinfectabacur. Erat,quodmagnatibus5 e-
[|'t,quod farerdotibus ; quod legisperitis ; quod
|i uditis, quod viris pariter ac mulieribus , quod
tinibus & juvenculiscantillaret. Acutquemq;
dicabat ntamembro aliquo cationis perftrin-
|ebat. Idamultisbenigncfufceptum,apluribus
jcgledum ; haudtamen paucoshabuit, quc>&
fritarcc : qui a minis ad iniutias , indeq; ad vc -
(eraaccenlijmifcrum hominem undique dedo-
|ibant.fides difiecabanc , chelyn pcrfringebanr-
ftilleDeumhominesque inclamarc, quod&:
■itegrc nulloque afFe6tu ceeinilTet, & artem ali-
mnonpofTet. Tum accurrentinm quidam ;
tulte, inquit, qui artem tuam intempeftiv^
erdis. Nam fi piacerc vis,apud hos illi,apud iU
os hi .apudalios nos, apud nos alij incrcpasi4i
uni.
16. F O N S.
rOnsquidam abundantifTimaeaqusc, cum in
puhhco fcaturiret , in varios ufus homi-
aum abdu<5lus eft, hinc quidem in fplendi-
C 6 ditS-
l^Z APOLOGORim
«liflimumaliquodpalatiumjillincadranuma:
e»od,alibi in torum : nec erac ullibi aquse defi.
^usjfedplenisfiftuliseijciebatur Qui Palatiui
infederat, artificum perruarurumptuofiflimui!
foQtcmexftruerat, qui arcanismeatibusaquai
hinc inde per varia anmiaUum fimulacra fpai
cerct t quodutfieripolfet, primumdimin
lunt facrae & publica» aquas tubuli , dein ablat^
Sedtumabfurdumaliquod , vel mirum potii^
apparuit. Namqusejamjunda, miniis, quac
pridem divifa , aquacopiofaerat, & fons ipi
cxiccabatur, ciimcaufam nullam vel terrayi
coelum prxberet. Interrogati Phyfici^refpondc
lunt , hanc effe aqua: facra; naturam , ut aHjs a^
mixta eas abfumat, quin imo prophano oj
liaufta>bibentis inteftina corrodat»
17' FORTVNA.
p Ortuna oIIamaperuerat,equa, fpei
* denariodepofito, liceretcuilibct v
& laborf
vitas huiu
fottem cxtrahere. Cumque ingentes thefaui
humanx felicitatis promuterentur,facileimpe
tfavit, utingensmultitudofortunas periculun
facerc vellet. Itaqj admifli varias divetfifTimasq,
fchedulas extrahebanr, hiccreiiej ille duhitti, hi*
fei^uere, ille/»f<?, aliquis^^Kijalius^ifr/^ifjaliquis
j^Htere, alius/>r/,unus ^//cf ,alter ntfctj unus dor*
w/,altei*v'/^//rf, quidamyQ^f,proximus brutefit^
<^mdamaude, proxrmus//wfi, nonullusf^, fo*
€iusf/2«'/,nonnullus/zz?/'<'/'**, focius/2r^/, & t<l-
Jia peimultajquac cfFec^us & ipfum fortunaj mu-
nus
M^INIPULUS III. 1^5
^svel iniuria fequebatur, eratc^ue ridiculurn
ytmanosfratres babeh diflliniliter j eiufdem
Sgenij DOD a^qualiter a:ftimari , imo &. multo-
jm f rodjgalitatcm uni' perfrpc unicum num-
iamad«Equarenonpotuilfe.Ha;cvidenshomo
priftianus, reduloloculo rnolo, inquit,2ES
ieum aDeo coiicreditum,m rem tam iubricam
. iniquamprofuudcrc i fed.Chriilo potiusfi-
\ litatis priccipi aller vare.
i8. FVMVS,
>Jceflebat hominem ambitiofum incredibile
•iefideriumattingendifydera, cumque vaiijs
: rcalis,& funibus, congeftisque aggeribus , &
; is^ frulhaattentaflet, tandemcfpiraculo cu-
!ia;princrpis , magnamvimfumiadcoelume-
hianimadvertens, conhiium cepit erependi
r tegulas , fperans vi erumpentisfumi , ut in-
rdumabripifolentnuberanunculi ,ita& fein
clum pertrahi polfe. Scd ciim poft longas, ]a-
:toram, coquorum , cuflodumvecxoraiioncs
.eprogreflus, pra:teraditum pra^cipitij pericu-
m etiam furaus oculos contrafpeminvafiflet:
xiftimabat enim Principum fumarium noa
odo ei>[ff.'7rmi icd meras delicias : ) pertxfus
:oafilij fuijlonge maiori pcriculoj & infamia
defcendens,fpcm omncm in lacry-
mas commutavit.
G 7 i^. GAL^
154 Apologorum
I5>. G AL LV S.
r^ Allus multis verbis jadabat , quod caB
fuo non minus elTet admirabilis, quam pe
utilis. Videbanturh*ec?eroproxima. Atcii
quidamex iugi morbo pervigilio affligerett
antelucani^ horis vix impetratam quietem
interturbaret , ad paacasno(fles,qaampoter;
humaniter exorare gallum fatagebar, quini
fuavibusefcispaftum, &beDignehabitumh!
velut conduierat. At Gallus in cubiculum af(
tus,qu6 propius agebat,hoc liceDtius & alaro
plaufu, & intempeftivo occemuinterftrepeb;
Monitum iterum atque iterum , fileret jam
morbiinducias non abiumperet , vigilias pau
p6ii:foiradih2;cntiaobiret, cum Gallusnatui
fuas imperare non poflet : Apage > iuquit he.u
importunambeftiam, cuius conclamatiovii
um eftjnonjudicium.
20. nUB-RAlCA LINGVA,
*n AbiMofes,BenMaimoni^gyptius,Hebr({
•^^lingusprofeffionemambibat, fimulqj cv
veteris ReipublicsE arcana , tumPythagor"
Philofoph:rafecreta,edocerepollicebatur. J
cebat id. Pico Mirandulano, J. Pvcuchlino , !
Munftero, Jof Scar!gero,Joh.Boreho, Jo. Dj
fiojPetroCunseo, viris undiquaque eruditij
jcij, quibas dolebatlicguamdivinis colloqu
Manipuiiis IIL i^<
r^tain,myfterijscoronatam , elegantia flo-
jitinmiam, denique omnis fapieatias & pru-
ntia-matrem, veiitatiscjueuDicam cuftodem
c fujiiptuofo literatorumotiominusfreauS-
addifcij minus c^jrioserequiri.mmuslohci-
adbiaeri, Sed ob(tabantfemi'latini,fcmigra:-
ij&c lemiianftuli aliqui, quibus Hebrjcorura
utisadeofordebact, vci fulpec';ze etiam e-
it,urDiiimagiiO Reipubiic^e Chriftiana' pe-
luloaudiriminimepoiliat : Facereenim lin-
aEranCt.^^cuiiofiusftudiumrnonin Ariltote-
tm tantumj& Ciceionenj>ac DemoftKenem.
minesiniurios , fed&Jaris Romani negli-
ntiores , ulitat?^ eruditionis cxaminatores,
oique in rcbus fiarniDum diligentia >ulg^
liluaiisdubios Vicitha^c iniquior fententiaf
paucis adniodum Hebraica deguftaie U-
it.
21. ICONES.
■^ Hartophorus in forum nnper venerat, &
'ifcones virctiim celebrium magno numero
pofuerat» Pendebant hic vetcris & novi
|Undi homines , ac , quod miretis , multi >
[os vixiile & fGripiiile nefciveris. Grata
pcmerx omnibus fuit, & ut quemque fuus
:nius afficiebat, ita cum poflidcrc propera-
.t. Hic' nempe eruditionis & virtutis fti-
uluscft, poftmortem vivere , & per ima-
ncxayelut lo(jui, Itaque hic fuum }♦ Ca:-
156^ Apologorum j
farcm,hic fuum Auguftiaum,ille fuum Jufliii
anum> in:efuum Galenum, alius fuum Thc
phraftum, alius fuum Ariftotelem , fuum Cif
ronem,fuum Virgilium, fuum Euclidemj fuu
T} chonem, fuum Diirerum , fuum Oilandui
& quid verbis opus > fuum cjuifque dclicia
properc abripuit. Erant &, qui dubix ac noii
tams emerent j erant,qui amicos, notosaucij
iamnovitios ; erant, qui monftra homiou
yellenr &. fexcenta huiuimodi alia. Superfl
Chrifti imago vilioti,quamrehqu2e, pretioj
ne lic quidem cmptoribus coucilianda Q^
ut vidit pauper,cui haud pluris fuperfuitrQi^a
do fuum,inquit, Deum quifque abftulit,da ii
hi>boae yir,ineam Chrilhimt
21. INGENIVM.
TT Enerat in Naturar emporiumSocrates, i
' quaemaxime vulgoprobarentur,mcrcesa
notaretjindeque argutandi materiam aucupatl
tur* Foite aliquot adolefcentes ingreffi eraj
cmpturiingenia , cumque e magno fafcicui
feIigerent,quod cuivisopportunum videbaW
hicquidemextcmporaneum , fcdinanej il
denfum & ftreperum, fed patum folidum ; ali
exadum . fcd minus afpedabile clegit. Sup
rat,qui Socratem,quidcre eflet, confuleret
fuafit, ingeniumemeret, nec plan^ fchol
cum,necpIancneg]eAum,fedcuimodicai
& tantum ciim opus eft , eloquentfa, &, (i rcnl
f us ftudiumquc accedat,yenuftior, in familiai
ai!
M A N I p n L u s 1 1 T. 137
I vitae , prompca & nitida, non hxrens & tur-
ei oratiojvis judicij non multum involuta, &
rnquamacris, fubitatamenpoftmoram, &
[ filium validior , cui , d fedulitas etiam acda-
i^ omnibusidaumerisfore abfolutum. Tale
(aqua:reret;repcrtum eft unum^fedminus li-
titum. Obidcum doleretadolefcens: Nihil
.>ita,inquit Socrates,hocemere : Anenimfa-
satiam Grarce tantumjaut Latinr, ac non po-
earcanoimpctu,& omniumlinguarum. fer-
fnum^ue confcio , fuis aiumnis loq^uicxilU-
t)is?
[ 25. INSOLITA.
jZoth ille ( quocunque tandem internos no-
[!mineappeilitetur',orbis monarcha,apud nos
ijeocurru , eoa; radianteiDgreirus, haud pau-
linfolitarcruaitionisiiomines fecum attulic»
|(jibushipauci , ac vixnominenoftrisinno"
Uunt,FaulusScaliciiius,Jac, BrocarduSjPau-
^Lautenfaccus, Julius Sperber , Valentinus
^:igelius, </Egidius Gutmanus , Heiniicus
inradus, Sebaftianus Franck , Guilhtlmus
'ilellus, MaitinusCellarius, Simon Studion,
iqui etiamnum nobis conciliandi func. Ijs»
^nt,datum, res noftras omnesmedicare, auii-
I; nos, oculatos , vocales, voIatilesc|uefacere
1: tamen allquid quod feliciiatem noicrain
I3cdiat , qucniam noniilinos , nonnosiiJos
^elhglmus. Nam qua; illorum efl;Peihca>
pald^aica , Braciimannica, Druidica,Fei]ana.
[mcaiicaliDgua, quaspicluraifuncdivinatio-
ncs..
Vj2 Apoiogorum
nesjtripliciratcs & paradoxa, ea; haudptius
bis vitam reformabunc, quam artis tcrm
capiamus^
24. ITALICA PRAXIS.
TTErtumnus, Arithmetieus exquifitifrirJ
^ ciim magnis fumptibus algarithmos d^
ret , nemmem tamea , nifi ingeniofiflin
quemque, difdpulum admifit. Idaiebatex
rc praxin Italtcam.qua magna fagacirate , &
cxquifita compcndia quaslitum eflet inda^
dum. Eodera tempore Eufebius, honio Jn
magn^efamas, pueros vulgari, fcu fimpli^
rithmetica inftituebat, exiguo falario cofi
&as , quod crederetur ad communcs tantiii
pcrfaciies fupputationes fufhcere Qu' jaTi
trjnqueedodierant , Mundumexpcrieban
& cafuum qutdem exempla haud dceranr.
quod minusexfpecSabauir, teroporum, a
rum, fcholarum, focietatum^nigmarajGc
debantomnesPraxisItaiiceeiegulas , ut D
quammagisnefcire acutiflimi calculatorcs
fmt : Contraqui unam ^e Trt reguJam ,
puta,Spe, & CharitatCjadhibebant, omncs|
phos , & Mundi ludibcia facile diflfolvcb!
Tum iugenioforum iliorum aliquis. Quid
vat,inquit,nos tanto fudore politiae fubtili
tatibus acui, ciim una Chrifliano-
lum hebetudo omnia
penetret.
25. J
Mi4NlPULUS ni. I|p
ij. LAMIA,
miaper{p!caciflimaomnium , maximeque
cacula habtbatur. Nam quofcunque ob-
habebat , eorum vel individuas minotias
:abatur,indagabat,'''xaminabat. Hinc mul-
:at formidini , quod nolientfua fccrctapa-
ri,& mcrdaciffimis diifterijs perftriugi Ita-
:ongre(rum omnem decHnabant, qui f\ for-
vitaii mmus potcrat , quam iieri hcebnr,
diflimis verbisabrumpcbacur. At cordatus
[am,qu6d minuialienum, quantumvis ini-
m,judicium reformidaiet ^ non rantufn fe li-
:erfrequeDt<;rqiieLamiseoh?ecit,fedadhsE-
ctiam , ac domum ulque comitari aufus eft,
imrcsmiraapparuit. Nam o:ulos,Qurcsac
esLamiaexemptileshabebat,quaj domunfi
rfaomniain thccam recondebat , eratque
caeca, furda ac edcntula fuis ajdibus , nec a-
at aliud , quamquod lanam faciens cindlla-
Tumillecumnfu egrefius : NihilpericiJ-
iquit,in Lamia eft : nam quas foris rigidjfli-
ciomi maxime tradlabilis eft.
i 16. LIBERTAS,
Sgeniumliberalecumprimis fuis annis ele-
intifTimum fimul , ac flagrantifTimum
:em mitteret , omnium paflim amo-
1, & admirationem fibi conciliaYit. Erant
i tunc.
I40 Apoiogorvm j
tuiicj qui foverent, quiputaicnt> qui obf<
rent,qui fufRilcirentjqui ii-rigiirent i ac omn
proiriptaerant,¶tifrima officia. Inter?;
gacitate,agilitaie,lepore,&varijscielicijsoft
bus gratcs referre, & ada^quarc veluti merits
debatur. At cum paulo pcft adolerceTct, &'
riofius in rerum inteiiora inquiiens,roliclital
iuncindedcfideraret, nequeperruadtrijnbdi
fubi;ci>:eneri,falli,cmi,vendi,{b-^oiari, fati
i-!,afiicij utre!iquaanim.ilcuia,poireappar€;
tumod^oacfoimidiniefiequammaximecc?
confulratumque, qui frangi hifpiritus, hcbc
acies,accidi al3.',tep(Lfieri fervor, encruari tQ>
pofTit. Id varic minisS: blanditijs qua'fii
poftquam fruilra cfret , cum cali^mnia; monl
commiflumelt. Inpoflerum vero cautum.j
quis unquam uitra adreium humanarumpc.
tialuiadmirteretur.
27. lONCAEVlTAS.
"XI Edicinaciimrcfcivifret, Johinnem, Car
^ Magni J!migerum,jamannnm2:atis ?(
excefliife, (ufpicatain arrisalicuiusfecretael
ncficio fivri , ;imicos fuos Hippocrarem & C
lenumfuboina vit, ut quibuspoflent , modi*
arcani elicerent. Cum veio hifluftraefTei
quodhomofimplcx nuilum natura; fubfidiu;
nihcorporis fui cia(in,agnofc.eret i illa Parac»
fum exoravic, tentaret hanc infolitam long^]
tatcm, aaneabillo fortaife prxnobili. Philoi
phoru-mLapideconcigiffec.Id ubuvuioscjOT
Aci:
M A NIPULLtS in. ^ 141
reniofiflime inquifivit, ultraadmlrandam
t;^tem nihilmyileiij reperit. Tum Medici-
•n fidem habens familimbus fui^ , ipfa ho-
madivir, Sc bland:ll:mis verbisingenuum
iscxaminavit. Ilie vcio&: ruriolitatemri-
: artcm faam om.ncm apcrnit , Temperan-
atqueExeiC'itium, qua: cum Medicina &
jblervatadiceret.longctameniaferiorife-
j.tc.Joannesfubiecit: Ncmpehoc illisdce-
jiiodmihi perpctuumfjmbolum : P i d e-
Deo.
iS. MANCL
)nvenerat Thomse Schvveickero, Scribae
iallenfi,cum Conrado Schotto Stutgardia-
)rganop3eo,utNacuramaccufarent,quasil-
achianegairet, huicabflulifTetoculos, in-
nentahumanas wkz planc debita. Id uc mo-
citiiis rerum omnium arbitrum pofTet,
)mas querelas fuas omneselegauti piclura
bula pedibus fuis delineavit , quam lignco
gine fubtili dedolatione Conradus vefti vit.
cubi injudicisconfpedum venitjciimad-
ationicundisefiet, planc alienam , quam
;dabant,fententiam elicuit. Nam benignif-
im omnino Naturam audiebanr , qua: pro
:hijs & oculis cuivis contingentibus , fa-
n,ing€nium,vid:umque contuhflet,rara in-
lominesdonaria, utpofthac &Deumex*-
sagnofcerent , qui mancis & mutilisin hoe
ndo, fccretiora & fcliciora Sicri fpiritus do-
oacredeicc.
%^. MER*
I4Z Apologorum
25>. MERCVRTVS.
V
Iderat quidam cx fambuco Mercuriui
hrchctdm , ac ad fociurn converfus i
quam va. um,iuquit> ti\il\Md,Ko/fexfuo.
Itgnofiert Mtrcurtum ! Tumalter; vide^in
ligaum benc cognofcas , qua terra natu
Narn{iOrientali<=forteSamDucusfic, ubi
nir.aiimteilenobiliora, quid vetacfcatua;
depolTc fieri ? Cumque curioiius Mercitr
examinarent, vic]ent& communem t^z fa:
cum , &:multispartibus viciofum : ac al
nempe foi tuna; hoc eft myft^num , inquit, c:
inepta vacua& vermirulata jubct aliquid.c
atque adorari. Nair.quibusiieii neccerebr
fuic > ne cor , hoc/e ad fortuu^ edi<5lumi re»o
ncsingeniosefimul acmafcjlccxpedire dic
tur Sedalcer; No.ine veroapud ChiftiaD
inquit,expulfaefc Foctuna? Nomcn,inquit
ter : at res ipfa palam v.^gnat ,nequ<i mcricum
lum Forcuna? aatcc tcat Idqwe DfUSindul^
ut palamtcftetir , c{aam aihili faciacha;wFor
ns cemporarixmilii.ia.
30. UODESTIA,
Ontadus Stichiiis Francus, fiber ferMniii
^ rei milicaris perit fllmus cum al;quodeb/
quieCcentiy sedes inoiCvli , &i famihaiem ■
habcie yifus effecmuitorum caviihspetitus
abi
C
Manxpqlus III. 145
diflima: (bcietatis notatuseft. Maxim^
Philofophia de homine iniquc ccnluir,
cquiercentiamimportunccompellarei: , &
!ftiffima* virginis patientia abuteretur,
converfationem Philofophis fuis.deberi,
yelferocibusmilitibus , vel rigidisfabris.
.e utprimum Acquiefcenti^ occurrit Qjjin
;a domina,in<juit, impudencem iHum Vui-
tnabigis, .vel ecynicismeisroolofli/min-
qui morfibus hoe brutum fuget ? Sed Ac-
ccntialenicerrenidens 5 O {oror,nefcis,
it.quem homrnem increpes Hic poft Con-
SuevorumDucisultimi, prodiiionem
niuerfo eicrcitu Dux ele<5lus , a Papa ad
lu Siciliac vocatus , facie & robore Conra-
(imilis , fortitndinefua exercitu per me-
hoftcs in patriam redu(^o, ciim mihtes
tuam fivi. m & obfequium ofFerrent , ad
dem redijf , &militiDus fuis eandemmo-
am perfuart^ h sque Gcrmanis facinoii-
^mnempropepalfflam tuis loquaxulis eri-
31. MVLTAPAVCA.
/idam generofi animi adolefcens felicita-
:!S regiam afcendere fufceperat , >';aque
fcunque via; , cliviqae peritos fa-
audiYcrac , eos omnes fibi conlulen-
eft atbitiacus» £t faue noa defue-
runc
i
144 Apoiogorum"
luat, quimagna coafidentia icer ipfi delin
lent, Pniiolopiii, Policici , Monachi , Erem
dcniquc Magi,<& quicunquc diviaitatis piaei
flum fomniant. Itaque chartarum uudiqj Ci
at dum eas requitur, immane quam fubindc j
pegeiit.quamdeflexerit, quamadprsecipitia.
j)C iitdeiatus : ac tummaledicere cepit omni;
illis umbratihbus indicibus,qui in tcfla lua >
fcioquas coeii terr«eque vias metiuntur. F^
autem prseeuntem aUquem longe profpexe
hominem minus affedlati cuitus vel (cieni
quem ut magno anhelitu efl ailecutus, cuixw
vixexora(l'et,utdu refpiraret, acinfelicitat^
conquereretur , fubfi(leret ,obftupuithoniiC
rottemerarios indices, &, hacbcnus, inquit,
oberrafti,velcs rctrogreflus : Me vero (i vol
lis Cc<^\ii, mu/^a \idQ, //auca admirare i mi
audi.paucacrcdej multafcito, paucaloquc
multa legcpauca fcribc j multa examina, p^
tenc y naulta paterc , pauca proba ; multa t
pauca time j muita admitte , pauca ama j nni
cxpeda,pauca fperaimulta tege,paucaodijiJJ
ta communica , pauca poflide j multa exc«
paucaindica; multa tenta , pauca pcrfequ^
multa deliberajpaucaconclude ; multa ncglij
pauca ride j muItafolare,pauca dole j multa«
qucpaucaedcj multaarce, paucaferi 5 im'
iabora,paucajube ; multa oiz^pauca doce
Paruitadolcfccns, acfelicifTimc
pcrcgrinatuseftf
32i fr^t
Manipulus III. I4J
^U FR. NICOLAVS.
NicoIaumllndervvaIclenicm,qui*dam nf«
6x cutis & robuftorum laterum homo foli-
iat.utfc vel individuumuniuscell^focium,
Iterius vicinum ferret, quandoutrique De-
em Mundi odium,ac iolitudinis deCderi-
indidiller. Sed Nicolaus alteri-m negauit,
um difluafit ? quod hx vires,hoc corium
idodebereutur, nequetam facile eUctypud
ularcquam inhabitare fpecus. Nam cum
anisjinquiebat, Dcum,ut me mihi expellat,
bcam, nullainterea corpori meo gratiafa-
icquc tamenme,proutdecet, exuam, quid
nhuncindomitum&ferum carnis equum
li eft , quem quotidie vanltatis & muta-
atis aven? pafcis. Itaquetutiuseft ,teaftu-
nisMundifrcnis cohiberi,caIcatibus pun-
irgis caftigari , quam fccefTiis libcrtate tibi
aria animi prsecipitia relinqui.
3J. NOMENCLATOR.
rcgrinuscumin Eruditlonis urbem vcnif-
^t , eamque quotidianis deambulationibus
uftraret, fubinde alios atque aHos habuit
pincsobvios,aug')fta facie,cultu elegahtio-
ioribusletftiflimis : quos quia non noifet : ac
ntuituajftimaret, proximum quemqueora-
diccret, hicquis,velille vir clarus eilet. Ac
lilli non i.ovifle identidem rcfponderejir, ac
mcivisaliquis vete»anusfubjecifl'et,peregri-
inflidlocolapho;Nontepudet,inquit,con-
H ciyes
jj\6 ApnLOGORnM
civestuosignorare? Re& lite ad Senatum <
lata, Peregrinus adventus caiifa expofita , qu;
to laborc, quodefiderio urbem petierir,qui
minusc!vcs,redpercgrinos plerofquehic rej
rcrit j voKulie dccentcm cuivis honorem <
hibere; atdefuitre nomenclatorem , minus (
go pofthacientirede urbis fama qux conger
potius homiuum, quam civitas effet, Id bei
gne acceptum eft & grati^ peregrino ad£e,de(
tique nomendatores, ac Princeps eorum Co
radusGcrnerus,nefepofthaceruditiintetfen
nus agnofccrent.
54, ORACVLA,
•n AmacratjApolIineminReh'gionis antroi
^ fponfadare,haudutolim perplexa & aml
guaifedplana, vera,ccrtiffima, Itaque conil»i
bant, quibufcunquevel futuri erat defiderim
velpra^fentium dubitatio,vel prxteritorum O'
livio.DonaofFcrendaerantjprocuiufvisopibD
&a?re,necabjedanimis,necadmodufumptu
fa. Oraculacerte, fi quis minoris fortis interr<
gabat,apertaerant,&humanoserroresinfe<5l3)
tia:addebantur &.minas , nifivita corrigcretui
apponcbantur exempla, quibus vita? diiruJutii
prpximincgledusjmiquipofleifio, & perfimn
quidnocuilfet. At cum* fplcndidioris fortuo
cumfp]endidifIimisdonisaccederent,jamnun
re Myftas, & Verba torquere , na;vos abluere,'»
roollire facmora , caftigationes melleas fibilar
Id animadvertens exiibertinis ahquis: Nonn
jafl
M A Nipn Lus IIT. 147
olim , inquir, nafutifnmus Demofthcr.es
jratus eft , Pbilippifare ApoUincm.
^J. PAKACES,
\nitas humanorum morboi um miferta , Pa-
lacemexfalubcir misviraeChrifli fpeciebus
ftcit, cujusbenefinoquotquot.fub precum
eiuniiapplicationefuiHentufi,oppid6qi:am
fede convalutrunt. Hiush^cerat Virtu.-::
raput a vitioiis illishum.ana: fctenti^ fpiriti-
; Vertiginofis purgaret, & Chriftianum pse-
r, quodomnes tamen arres in fe & infra fc
3tinet,excitatet: dein cor inter mundi viciiH-
Jincspalpitsns roboraret , & cum Deofirma
|CUDiret:mox pulmonis c^nguftiasfub Mundi
olaxaret, 8c iiberrans relpirationem redde-
:poftea hepati crapulam, & immodicam fi-
^temrerantiareftingueret:Iienisetiam ulce-
um otium labore congruo & laudabili fri-
lliiret:fed& felhs iracundiamhumili patien-
f placaret : & renum inquinamenta caftitatis
fritatc detero;eret: Manus tortas Uberalitate
t;igcret:pedes vagos confiaQtia figeret: cu-
l- fordcs pcsnitentia abigereti Mi o utique
ljis,m:nu£apudfcioIos3Ef^imat^.experimento,
i^m terocjffmii cicurarentur , fdnatici refipe-
^t;nummulariieleemofynasurgerent, idiot^e
i^turam examinarent. Ac tum dcmum ani-
iidverfum , hominem intra fe omnia pofli-
j[re, qu2!,finegligantur , fitu& fqualore in-
teant 3 hnexcitentur , & externorum con-
' - ■ H 2 tempU-
143 ArOLOGORUM
contemplatione , priftinifque obrervatioiaib
provocentur>tum maxime elucere:id vero,
tis effe prsecipuXjUt depulfis vitiofis fympron;
tibus, qu^e corpus aggravant, Gccupanc,&|!
lunt, Veractafis, & omnium Organorum crd
quilIafanicas,cordisfecuritas,orisfilentium,
rebriratiocinatio, reliquorum motus introd
cantur.
3<r. PANJEPlStEMON. ^
p Anepiftemon , vel nomine faltem homij
* terrelaciens, quoquogradiebatur, officio:
omnes & reverentes obvios habebat,Ac erati
profedo tiim lumptuofi cultus , Unguasque
morum afFedatiflimorum , tum inftrudiflii]
fupelledilis. Domus contignationes & conc
viaaccuratamethododifttributaerat,&difcif
naiumartiumqueomniu inftrumenta conti
banc,VidereeracBibliothecam,giobos,fph
circinos,mappas,piduras,ftacuas, anatomi
fceleta,tum chymicamofficinam,hortumMe •
cum,capfasmirabilium,fimul& voluptatis t-
gana , infuper machinas & poliorcetica v^r»
quin imo & mechanic^Jnduftrise compcnd»
Venationum aucupioruraquefallaciss, ignis-
qTia:veludibria,& qua^aHahasc noftia brc vi >
noi admittit. Et h^ecomnia tuebatur aiiit^ui'
fofilencio,quodmultis certe impofaic» Aiti:
autem,qui famiUariffimc uorunt, plerarumq:
rerum ufum aefcivifTe^idque deprehenfum >
aftuciiTimis artificibus , quorum ioftrurneii
cum mucuata veicmptayeUet,inepdlfime dij-
«Ucaycrit. 57. P/i'
Manipulus III. I4P
I 57. PHllAVTVS.
!HiIippusBeroaldus,quodlirem/»/fA' E&r/O'
fum^^^cortatoremj^ Ale^tcremy quis illorum
'wTabilior,dextre decidiilet, maximi habitus
Itaque ii quidfortedubii incidat, adeum,
felicidimum arbitrum refertur. Acccflere
perloquaculus impatiens, & Philautusintei
ie pra:eminentia contendentes , mutuumcjue
;ufantes. In loquaculo defideiabatur, quod
nereomniacfFut rer,intemperantiusluderer^
pudentius judicarct. Impaiiens accufatus eft
•)etcilii, fraudulentx occultationis, rigidio-
examinis. Philautus cum utrofque improbaf-
.,& neYOsadvivumrefecatos,Yirulenti{Iiro^
agitaiTetvufque adeolibi p;lacuit,ut judicem
nonpartcm exhibuerit. Tum Beroaldus of-
nfus; Nugeturfanehic, inquit,ille maepat;,
lodutrumqueeft animi medium excedsnris:
qui fibi in omnes homines judicium fumir,
I peftilentioreft,quod facra prophanaquc fuo
ntum, &Titiofiffimoingeniometitur*
38. VROVHb.TA,
Ula folet fuxquemcunq; artis peritiflTmam
^ invitare, & habete liberaliter , cum^ue fama
laudatus eflct homo vates , fingularis fpiritus,
xfentium arbiter , futurorum prarfcius , fuuni
fe quibufcunque impenfis voluit. Itaque mul-
i bcuignifTimis verbis accitum , animas corpo-
que cullodem vigilemquc conllituit & na-
iais prope loco coluic,. Placebat ingenium,
H 5 plaec-
ird ApOtOGORllM
placebat incorruptusatiimus .tumzclu.s eiiaii
& diviuusca:or. Atcum Aulafuo genio vivL
rc velkr, & molefla; ficrenttoc vacis admoM;
tiones , fiontem contrahere, & miniis au<*
importunummagiftrumcepit» Illevero ini
re crebrius , urgerefortius, & peffima quas^l
augurari , precibus Dei minas addere. Tuj
Aula homii.em pertaefa , ciim nec vitare, nj
terrercpoiltt: Exefto,inquic, maledice, &df
fitilis, quinihil nifimihi femper mala, Yam
uaris.
35?. SANCTA SIMPLICITAS.
r^ Um forte Diogenesforum verreret,&afp(
^ tandis fimetis occuparetur,intervemt Sii
plicius.cui fuperftitioia boni publici cura,& i
icmpeftvarerumseftimatioeft. Is quodDi
genem c pubiicis fordibus fuumlucellum qa;
iere,&: agcUisfuis ftercus fufFurari fufpicareti
nclcius fcilicet , Dio^eni nec domum, nef pr;
dium,nec argenti^eftimationem efl'e,duritet
eum invedus. Quis tibi, inquit. audacule, ai
mum fecit,mcdia iuce urbis noftraj opes depri
dari, ut, quod omnium bono fervire debet,
giofque publicos pinguefacere, id tibi vindk
reaut)s? RifitadharcDiogenes, & nuliodufi
re verbo regefto , imputo labori infudavit.
Simpiiciusiniqueaccepitjparumque abfuit, i
-vesinclamarit, & manum deprehenfo & coi
•vi<^ofuri iniecerit. At cum forte Hypocri;
acccflltret , abegit quidem Simplicium, D,ii
geni vcidfuaritpofthac,abeo opereabftinei
quc
M^NIPULIIS III. IJI
[odnoD omnescaperent. TumDiogencs fo-
pirricatior: Quin tu mihi iJimplicium me-
inquitj reddis , cuius ego candidos errores
lcquam opera operata tua > atque meritotia
[ncia ?
40. SAPlEIs!TES.
K Uidam fap^ere cupidus, ab Academia confi-
[^liumfupplexpetiit. IllainGrarca: fapicntix
citimmidt, ubi aucnufpiam erudiretur» Cura
Itromifluseiret, & varios vultus , adionstque
m di vcrfifTimas tum admirabiles intaitus, pla-
liobftupuit* Hic enim Homerus modulaba-
r.HeGodus arabat,Thales euolabat, Solon fan
fcbat,Cleobulus vaticinabatur,Periander impe
.bat, Chilon fulminabar, Pittacus pugnabat,.
[iasmeudicabat,Anachar/i.s.peregrinabatur,E-
[imenidesdormiebatjSocratcs Defciebat,Xcno
[hon erudicbat, Archefilaus bibebat, Bionfor-
(cbat, Aiiftotelesdifputabatj Theophraftus eol-
^gebat. AntiAhenesrodebat, Diogenesmorde-
at Menippusganniebat, Msnedemusratrahat»
f^hryfippusturgcbat,Hpicterus rctviebat,Pytha-
roras filebat, Empedocks ardebat, Epicharmr.s
Jadcbat,Herachms flebar,Democritus ridebac>
Jicnophancs opiciabatur, Zeno reCftebac Ana-
Itarchus tundebatur, Epicurus deliciabatur, Ti -
inoniocabatur. Viderat et Mifonis (iroplicitare,
.'hcrecydislendes, Anaxagor?chaos,Phaedonis
limorcs, Plaronis ideas, Euripidis cotharnos>
I Vtaxinii Tyrii cicadas, Cteantis arnia,Tima:i fi v
rjaatura^arm^idis igaem, Eudoxi naturam..
H 4 MeUiS
151 Apologorum
MelifriaftutiaSjaliorumquedeliciasalias.Cn
cjuedubitaret,cuifetraderet, tum Paulus Th
ienfis, &ipfe Gr*Ecc dodus. abdu^um hor
uemneglJVerehosjufritMddiditqj: «77? ^x^
ipoi eiictj cv vfuvj CV7C} ccfcciuii Ttvrc}, u.eo^syin
iiu 'ytmrii anipog. i ya^ az(pioi tdv n^cy.a Tvi
t^<^ T8C oDtpovs CM T^ '7m\>*'fyiet cwtuv , ^ "^^
KvQ4(^ ^iiuc-xci TW ^^Xtyny/^is Tuv az^u»
41. SAPIENTIA,
^
1 N conventu OlympiroforteSapientiaStu
tia; occurrerat. QUjOddiu optatum bonis,,
publica ftultitia; infamia ac imbecillitatc rob<
mortalium confuleretur. Nam , quas mag-na J
pientiJE erat exiitimatio , omnes m eam oc
los verterant.perfuafiflimum habentcs,ab ea
.vetfariam uno idu aliifum iri. Itaquc r.ppla
^entes & complodentes ,ludam maturari ap{
tebant. Sedibipra?ter expecflationcm res c^
uitrnam, utaudaxeftftultitia,infapientiami
it,quajprobris&pugnismalehabita,vixtand
evafit. Interrogata vero, curvim vi non rep
liffecrefpondit: Q^id fi me afnus percufiflc
Rogataetiam, curprobra probris nonretud
ier:7rw»^ x«/g^'j,inquit. Vulojo itaqj illufa atqj'
jifa abiit.Et cx eo tcmpore ftulritia promptio:
melicrexiftimata eft, plurefque inde
& fortiores habetfe(5la-
tores.
41» i
u
oIbI
TffK
■ i
Manipulus in. 1/5
41. SIGALION.
,OrmIenti mihi tale quod nuper fpe^f^acn-
lumoblatumeft. Sederat humana Fehcitas
rupto & confragcfomonte,ac juxtacam u-
inqj Prudentia ac Fides;ad radices vero mon-
laftabatquidam totusauritus,totusoculeus,
i aftomus. Is maguam vim mortalium ore
ilco ad reginam fufpicientiumcircum fe ha-
bat,qaofqucputabatdignos,ijs lorum,quod
adentiadimitrebat,& cujusin termino lapis
fidianus tra|c€luserat,oriinfcrebat.TumDi-
fcnfim trahens m montem provehebat: quod
afuqui ora refignaffent, 6 infortunatos ho-
nes .'quibus prarfentaria ruina imminebat , 8c
licquid eo ufquc itineris exantiarant , deperi-
t.AtfirortunameIiorifufftagante,eo pervc-
xant,tum demum corona a Fide cingebantur,
n J-magno plaufu exoblivionis poculo,qaodRe-
af«minapropinabat,potabant. Hxc videns
"' lulo poft expergefddusaoimadverti Deoho-
iaibufque nihil omnino ^ratius atque optabi-
isfilentiornthiladrerumhumanarumfaftigia,
fummam mcntis tranquillitatem certius at-
uccxpeditius.
ifl 4^ SOPHIAy
■| Ophia cnmfidifrimis fuls Alcthea, Parrhefia,
Sophrofyna,&EIeuthcria confulrabat, qua
laximc remedio diftrac^is & intricatis rebiis
lortalium confulerenir. Tum Alethea fuafit,
^iljiltemeie crederenr.Parrhefiajnihilfervihtcr
* H s iwb-
'V
i5"4 AroLOGORunr
iubticercnt; SophiofyMcnihilinconfuiteaggj^
derenturi& Eleutheria , nihil lugabriter pat
jenrur:quibusSophiaaddidit,nihil admirarer
sur. Inde conrilianihoco-mniunniconreDru coi
luit, Tutifliiraum videri, nec principia reruma
te, nec fines exquirere , & ultra , quarn Ikti&ei
Bon fapere , pauca laudare,nihil ipfum rnoliil
©mnium fpedatorem efTe Paucorum hom
r.um,&judiciialienin€glig-entemvideri;nfu^
iquam irapotiiisdimicare , fatiari ea vohiptafe
quaccKjftet, nihilfolidum, nihilpulchrum ,n<
ie6lum quidem tanta; concertantiummolitioi
incHe: cum hoc uaum certumfit , pleraq^ue nt
ftrahaudeflecerta»
44. StATVARlVSr
QITidam,qui fe Statuarium dixerarjusciva!
,tisno{lra?petit;rat,&,ut idfaciluis impetrj
let, non tantum artisfua^fpecimina exa^liillm:
aliquas fculpturas often-taverat ; fed peritifl:
momm ctiam artificumreftimonia in membrj
uacoufcripxa, &. (igillisrcborata c?vhibi!erat,
aireverebantjhorum exbibitorem omnmm fcu
ptui ;» membiorum . fvmetii«E, iiot^arnemorun
Phyfiosnomix, Pcrfj^cdiv^, Chymices^ ect]
pcfeos', cajlatnra^, pkftices> proplaftices, pa^j'
digm^tices, tomices , colar-.ticcs. i^: c. peritttJ
iiifttudunique eiTe, Id & pergratum Reipub
virjm, & iiitifici honorificu'm Riit : cui &: jusf
ciledafum, & ex rublico fublidium dccret*«j!l
Eam famam vero tLim aliqiianciu cocmp|:
aliundeftatuis, fuftinuiiibt, nefcioquam impi
pude
M A N I P U L U S III. IJ/
identerfe tandem,nihil pra^tcr cxmentarium
reprodidit. Idiegie admodum Reipub.culiti
' prudentitTimorum,acPorn>oDii Gauri^ima
lmc,Cv^nri'.io,Mitg!ltriimpe:fti2mutcuDCi Jif-
liaulavic , illos vero Magiitriti..cs & cuHitatis
:s yrbe cxf>uHt.
4^. TRES LlNGVAE.
dignabantur eruditi, nimia 'Tenforum facili-
tate ingentem turbam civitate donari, quzc
dioIb cntenonfa::a fapientiam viofiteierur, & i-ne
ifliK jerispulpitaafcenderet: Non nafci totfungos
aapluvia/quor nunc librosunodie.eofque nu-
ero&. mOiC j[:fhmari 5 nongenioj qui maxi-
^ fapere vidtantur , cmnem induflriam in-
a coBtortulas capriones poiridere : Sordere
c iiretaruai & prudentia^ parentes , & hoc
,jjr jifelici pulvere obrui/ lageniis liberalioribus
ijuriam fieri , cjuseaut fubiugentur & profcri-
antui: Multos unius anguli Sophiftas erudi-
lOnis monarchiam iatftuare. Ha:c & alia citni
Erafmus, H Baibarus, A, Politianus, I.Reu-
jhlinus, I. C Scaligcr, P Mtlanchtoi, plr.r^-
[uc rcnatas litcraturae nrincipes gravitcr ct^-
iucrentur.dolerentqi exadiffima fua oper3,fuK-
titutis nugaciffinjis libeliis, iuventuti exculfa:
juoniamres maximimom.enti videbatur, totad
nifloscivesurbc pelli;rurruq;durum,erudiros&
fnapeiir(>siuxtahaberi,fic in pra^fens dccretum
cft:Cpgitarent patres, qui in unum aliquem ob-
rcuriorcmurbislocumindigniconttuderei.tur;
H 6 caeteriim
^5.
Ij"^ Apologoru}^
cajtcriim nemini pofthaceruditionisportas
gredi liceret,quiChrifti CrucifixititulumlejBiJi
ic at^ucintelUgere nonpoilet.
46. VAGANS,
OBerrabat quidam animo & corpore, va|^
ita tamen ut longc fubhmius cjuid errorit
fuisobtenderet» Namad Apoftolorum fimi
ludinemcircumire,EvangeliumurgerejMua
adverfari : & optima qua^cjue perfcrutari y
lebat videriinec paucis,ac optimis quibufque
Domineimpofuit. Namque bonorum nomii
morcs& ftudiainnumerato habebat>eratq;v
3ut demanuadmanum, abahoalteritranfm
(um. NonferellittamenReditudinera. Eacni
examinatum hom inc reperit , fublimitate turg
xe,rub paupertate parafitari, fub reformat. dek
inJb.& in formib. vitiisfcutere, infuperfabeli
nugari,Iabores fubterfugere, fugillarc uniique
qi;e : denique fic puriorem religionem deilid»
iare,ut nullius religionis fit certus,atquc ita ali
ftrufiora jadare, qua; ipfenunquam in Iim;i 1
confpexerit. Ergo Kominem vagum ftigma,
Boiatum laborare & fervire pro illa temerac
libertate lufTit.
47. FINVM,
"X ^ Inabarnr coElum vitibus nefcfo quid mil
^^ IdabaliisNationibusnegkdius habiran
Ge- mania non parui fecitrfed fupplicatione K
diCxa,quibuspotuit,precibus& blanditiis ca
lum placare decre virt Qiuajfita, quo infignr ii
^ Manipulus. IIL tjj
*^F-i Qnu)do vino carendum eiTet, quod fortiffima
iiiik Regua plane ejecifTent. Tum illa: Si vinum,
uitjpcreat, perdita fum. Nam hoc facro li-
jre fccdera , leges , conjugia, fancio ', natales,
:quiasp^ragOi magiftratus , civcs inftituo,
eoia acucmilites ammo. lites dirimo, Venc-
j '^ iiCnervo,amicitiasne(^o,linguaslolvo,arca-
l"'; dcnudoidoloshabeto, tempus fallo.Hofpi-
' ^" demulceo, fubditos faturo , cc quas funt alia
;'^'''' blicscquietis inltcumenta , qux robrios fre-
?f cnterdcftituunt. Tumquidam: Non mira-
r,inquit, poflhacmultos pras Chrilto £ac-
timcolere.
.DCi
DI!C:
m
m
ei
;
48. VITAE.
R^ceptionada Juvcuem gencrofiflima» in-
dolisjciim diu varijs regulis, axiomatibufque
crcuiffet,u(que ade^jhilacuit ingenium , ut
ibcfcereindie.<;,& naufeare,deniquediliFugium
^,| editari vifum lic. Confulta Philofophia jquid
i abfcorditarfubeifet, quod docihs alioquin,
riXiSc vcrfatilis puer, tamparum fub optimo
agiflroproficeret, jufTitadfe duci,& aliquan-
luTibcrtati relinqui. Excurreratforte, & urbis
ifigniores flruduras perluftrans in Jovium,
amaleonem, Mir2um,& aliquosaliosatriihc-
sicicuratoresinciderat.ij lineamenta liberahs
tus approbantes, in cxemplorum Palatium
cbreintroduxeruntjcuiusintuitu juvenis ac-
ifusnonlacrimaspras ardore , & imitationis
cfidcrio cohibuir. Tum ad fuos remiffus fo-
ttftio, otio, epuiis,ludicris invifus, admirabili
H 7 ftifu
1/8 A P O L O G O R U M
nifu divina humanaque penetravit. Actijm|
notuit, virtutis unum exempiumpra^Ilare ieI
tis prseceptiunculis.
45?. VMBRA.
/^ Deratquidamumbramfuam.quod fevfj
^' arbite: 6c coryccusfequeretur: quare illl
quoquo modo pia^cedebatj fed cum reludfJ
tem.ocmotus omnes referencera iiiiimad\'er.
fetjccpit pJurimum extimcfcere,ncc rJiter,qu.
ho- '^em , reformidare. Quare ad verfu.'» Soli ;
lumini piocedere recufabuC i fed peipetuis tci
bris delireicerc* Id nimis durum videi;atur;qi
lejhabito cumamicisconfilio^eam moleali(j
iniedla elidcre decrevit, fecietiiTimo m loco,
utipfe putabat,umbra:impervio. Cumqiin:
fidia umloco umbram hal>eret , fignodatoiE
lem pv^cipitari lufTit) atque ipfe, ne eademn
na allideretur, fubito falta fe fubtraxit, refi
ciensque a rergo,umbram, quammole oppr
fam exiflim-tbatifecum evafiife intellexir. Q^
reabfumpto omni fruflra coLifilio,a'gcraniE
effccepit. Tumllmbra: Quid me, i:.epte>i
formidas innocentem? quq (um comes tibi, n<
hoftis additaj nec fine tuajnternecioe abigi ^c
fum, aut aboleri : ce prius perire ncceireefli
pcream.
jo. Z 0 I LV S,
'V Oilus,Momus, Ariflarchus & cofimiles fo
minum MafttgeS; quod Poetarum epigraD
«natibus paflim profcinderentur injuriam coif
queAl
Manipulus II r. 1/5?
tli^averi ribipofthac, &reftcnariPocticam
tiam petieruDt. K^nicjuod multa ipfi re-
cnderentjhomir.um pcccaiamereii: c^ux fi
une tran-smitrereRtur , in publicam pcrni-
ac/Tenteruptura. Nunc ipforumcalKigatio-
i-BoJiiberi^&pudefierijquod eis tamen inRem-
' ■l.beneficium viruhntifnmis didleriis & di-
^ ^hisrependatur. RefpOiidit Litis arbiter,Ve-
^^Q& Integntatilicere, humanos erroresno-
i^tcbenigneemendare , livori Sc petulantiae
; . fquam Id vcro in ipfis deprehenfum, cum
liia infe^entur > non fubftituere mcHorai
liiinquincm.cr.iishominumnonfecusjquam
ccs delcdari ; denique fuo in^enio dicflaj
:aque omnia m:tiri, & peffime rontorqucre.
ib invidiaprofeclum,mon(ho peflimoj cum
lisfemperdifplicuerirjmaloscorrexeritnun-
quam,etiam hodie Reipub. intolerabilcj
& omniumingeniis vindican-
dum videri.
APO-
l6i
.POLOGORVM
Christianokum Ma-
nipulus quartus.
Seneca.
^uftHus ille,acd€gefier,quiDeo obluctattir,
& de ordine Mundi tnale ex^ftimat , & e-
- fHendaremayultDeuvhquatnfe.
/. A'rTo-
1^1
A P O L O G O R U M
A' T T O L X E' A I O N.
Vtofciiedi-aflresy q«4pd ingenn
mns, vidcfi velrpt: & exrctotaks,
pafiim inc-rfymporta, & homiiim
congrcirus epigrammata clTatifac.
. Id multiseradiri capicis,& idfiru-
la inftruclt '-reditum.non parum ex;.ulit & cicn-
mendavit hominem At ^ um die quadam, ?
feumcgreflus, idnonocclufiiret, Canofas
piit,& prqterreliquaPoecarum fpolia,Ravi
ac Smetium cacenales repent, fortem fuan
dignam deplorantes. Excoriari enim ab ho y-
raanoqu^Febantur,quociescunqaecafusaIir-
carmen pofcar,flagrisq; cedi,utfuggerant,c
in rem poifit vclut extemporaneum dici;(ir:
oilentahant,chartaramlicu.ras,iadud:ioaes
qup^omnra ipfe fohcite abfconderet. Id ui-
pubu\-um eft elatum , caprivi quidem libe u
luntiedditi:extemporaneusY€roillePoeta\l
gi fabula fadus.
D
2. BACCHANALIA,
Earnbulabant mcircoaera; Chriftianajila
talitias, Circumcifio, Epiphania, Pafcha L
fcen(io,Pentecofte,& reliqua Chriilianon
-folenaia faera,& inter fe de Salvacoris noftn >
noribus& mcmoria couferebant. Placuitid i
omnibus:fcd hocmaxime difplicuit,cum inf
mixta confpiceretur Bacchanalia.Etpleriau i :
leat<
M A N I P 11 L U S I Y, I ^^
;;iebanr, inviris ilhs hxc irrupiflei expeda-
^'•'.t^ue} ec quado abigeretur,fed cum id fruftra
Meaarent , & Bacchanalia rumptuofe culta,
goo furore, Sc ftrepitudebaccharcr^aufi func
adam minaribeftiae,& adverfum ire; quod.ut
^^ chmore btuti innotuit , immane quar!t4nfa-
^j; Chnftianorum armis defenfa , & confpicuo
^T.er folennia loco reteata fit» nam & Curia, &c
"^^fjiverfitas, &. Civitas hanc fuam Divam agno-
'jrbant.quam annuis feriis colerentj voluerunt-
Jieteftatum,ad commeffandum &:feriaaduin>
jxinf^nias numen abhorrere.
d] . 5. BEATL
n Ollegium duodecim linguarum, quod Elias
'-^ Hutterus magno fumpru inftituit, opinio-
jcpauciorcssuditoresrepent. ItaC|Uc fpe<n:acu-
i)potiushofpitibusadvenis fuit,quam,profdn-
Jaroris voto ; ufui. Habebat autem duodccim
Luditoria, adquorum, ingreflushae iufcriptio-
lesproftabant :
:T^ ^^rii pjn uS:2ti'^ ynmo -1
4. Beati, qui efuriuntjuftitiam ! quoniam
ipfifaturabuntur.
s ' ^elig fnii^t ^ic Q5arm{)crt^i^'e/ tcii ^it tvcr*
ben f^arm^Krt^igf ctt crlvuigciu
6. Q3la*
I/T4 ApOLOG ORU M
6. Q3{af)06latt>citi) ciftc^ofvtcc/ irc6 oni'
i5?itctt ()u^au»
7. Beati i*Pacifici perioche eflifaranocj
mati fi^liolide Dio.
8. Benaventurados los que padecenpej
cution pcr caufa de lajuftitia: porque d'el
cs el Reyno de los cielos.
9. Vousfcrez bieniieureux quand on v^i
aura iniuiies e pcrlecures,«&: ov, aura dittoj
mauvaife parole contre vousacaufe de
enmentant
10. He that endureth to the ende,he fha
faucd.
11. Salige ere de, fom hore Gudsmd, ocl
yaie det.
12. Q3Iogc6faancntfj 2^to\fn nic Viv;t^icfi(
lt?icv^i)!t» Hxc cum aliquando Dodecaglottl
legirt'et,quxfivit,anne his conditionib.,his'p«|
miis ciederctjftudiofos provocari poifeirefp0i
fum eft, ita. Atiile: Erratis, mquit j namii;
hancnormamerudieudifnthomineS;aHospW
ceptores,alia prxcepta,ahos difcipulos, & drfc
phnamaUamrequirimus, *
^.CASTRVM HISPANICVM.
] Nteralias pidur^ & arhitedlur? dehciaSjJHl
* vit^ humanxforu quotidiefpedandas emeji
dasqj exliibet: Vix quidquam vendibihusallarf
elfe,aiuut, quam fafciculu dehneationu ahquoi
Caftrord Hifpanicor. Nacumea Natio prxfc-
liquis imaginatioue, &phantaliis yaleat, credi'
bilej
Manipulus TV. KTf
litjVarias artis fpecimina uno opufculo cfle
irehenfa. Tituli txzntCafiru/n/^ro Conjtl/a^
'afirumpro Nobfli^cafirum pro Adyuteypro
moyfro PrAfedotproVrofeJJhre-i pro Seftatoret
h^/te-iprocelebrtypro art>Jicej&: centum alii,
!et qualia conftabatj ingcnia fibi placentia,
Dptare tantumjfcd magna fpe concipere.Ac
nodeeratjquoSufFeniacquiefcerepoffe fa-
itur,cum nefcioquis fabulam omncmtur-
:. Isjlocorum peritus,afleyerabat, Hifpa-
larcem nullam, (ivcquod vocat. cafteUum
rc,aut ferre etiamj itaqj pro aureis fomniis,
jcralibus nimium amb itiofi cerebri pollici-
liibutnumerari Lee chafteaux enElpagne.
J. COR.
iimpore fereno,& mitiorib. aftris dominan-
ibus,cum lingua licenter multablatcraret,
atxlibertatis, & mfradseintegritatisnomc
llavit. Nec abfuerunt adulacores,quib. pla-
•t impudens in omues & omnia dicacitas.
1 tuUt id tamen cor maf:ulum,jam ohmdif-
.orib.annis & fubtyran.-idisterriculamen-
rferciiacum, fciUcec quo tempoiereligio fri-
icjuftitiarubebat. pudoi exuhibat, ingeniii
icbat, virtu<; fuccumbebat • illud , pyramidis
it,quoquojadicatum,cefraEr bafn^caslo acu-
li ODTcrtebat. Id hnguam tffrcDcm coher-
i;:Ma<fle,inqait, ftiepitutuo, ^joftquam m-
Cf ifti I at nocnc te memiai hatui ita piidem,
^ duIatamS: menritam 5c fuppliccni,ac cu;us-
t ordibusfervam: cumegote petcrcninter-
pretem>
16 6 ^VPOLOGORUM
pretem,exhorruiftf,nuncabsquecorcleviriQe.
mineummutuaLa,ponZc!iimpuiru,fedcaE
neficio bonorum aunbus abut "115 : fcd £|)i
anrcdeunte hycme cum ranis omnibus di^'
obmuteiccs. Erubuit lirif^ua,&' pofthac iolli
ris cordis occurfum omncm vitavit.
^. C O R R E C T 1 O. i
"y Oluntate & mandato Superiorum,vari^
china; & inftrumcta ext o::.irr>ta funt, <ju
cuivitaces hominum corrigerentur. Nec c;
fucceiiu mulcorum laudabilis conatus.qui {
lorumautcoafuetudinum vitioincurvata,l
exiguonumerodirigebant. Rcdieruntin t<
tudmemferoc€S,rcioh,prodigi,loquaces,m'
les Sc alii iuvenili fervorcpeccan[es,qnibus
turitatisinftrumentum facilc nervos incide
& experientia: machina arcum refle(5lebat. I
tamegencramaximeincorrigibiliarepertafi
Chymicorum phantafia, & Mulierum vani
Nam utChymicus cS: folutus & coagulatus
contufus& conflatusadfpes inanesac labo;
fasfemperredit : ita Mulierum vanitas in
poriscultu, comptu acmundo nullisrcgulis
hercetur,nulla ratione moderatur, nuUoque
dibrio cjiciturifed id habet propnum.ut in h;
partemflexa,quamprimumin alteram fe re;
datjcitiusque circuli quadratura repcria-
tur^quamxmuliebrisamidus
rc(^itudo*
7.1
M A N I P U L 11 S I V. l6j
7. DISCIPLINA.
j * ieophiluscumfnScholaChnflianaeopro-
VrciflTet iit jamToleranc:a:& Acquiercenti;^
.Idatiis audiiec, mgentes gratias Prxcepro-
dixic, (X- mcrica finguloriim conquificis e-
} sextulir,pr« re}ic|ui'; vero invidicE, quam
fctuo habebatinfcDiiffimam, pro fidelilTima
iTticdionegtatespertoluit. IdnonnuUis admi-
1; („ 5ni,red fagacioribus voluptati fuit, cum ani-
^V[ iverterent,hu)us{limuli5& aculcis , Th^o-
;c- u. ad optima quacq; &c rediffima impulf.im,
yj;- I utmaxime fub amicis difcam.us, nemo nos
p.,, cn circumfpe(^os,modeflos & integri tena -
.;;, ,nagisredd:t, nenno adiioflri cognition^m
,,.;( Slius adducit, quain malevolentis infpedHo,
...j .creberrimis inciepatioi.ibus & donoriiex-
;,.. iatione,tum voluptatum impedimencisiii-
..- prminos nos tenet: dum amicotum facili at-
;^2 a,jaimio^ueapplaufu,undiqidiffiuimus,no-
,,.;. [i bbliviouefoporamur. Unde R^Acquibam
.j, iffimepionrntiatTe intclligimus, cum ait :
..,„ lUaPrqceptoribus mcis^didici,plura a fociiis
Qs.plura a difcipulis; ied ab inimicis meisplu.
3. uam a reliquis omn.bus. Nam hi docuerunt
usfentiredemc, & univeilacerra, magisdc
},&. c^lorum rcgno perfedifTimo.
8- EVCLIDES.
vaTeratEuclidem lubidocerras pcragrandi,
od crederet nominis fui fama jam orbem
Ietum,vellet^ue ab hominum applaufibus
volu-
i(<8 Apologorum
Toliiptatem capere.fed longc falfus eft.Nanr
millefimus quifquenomen ejusinaudiverai
qucrordidchabebat.-quodetri momordit E\
dem , tamcn vulgo id condonandum judicr
didicitque id clauculum, noscxtr.i finesnol
nonutqueadeo, quam putamus efle celel
ItaqueadPaidagogumdivertens ,cumnunc
juffiirct.EucIidemadelTc&pompamexftuc
fa juventute obviam , ovantemque expe^fla
Pecdagogus duos crucigeros eleemofynam
fit.Quem velutiultutus.in arena,Euc!idesf(
ma unum alterumque defcripfit » abiitque
mnians.fi ea Pa^dugogus intueatur.dolore,(Ji
tantumvirumneglexerit.ruptum iri : fedl
maxime aberrjvit. Nam Pa^dagogusjcujus
povis erat, ex illis circulis Maguminierpretai
infequi homincm , & iu carcerem conijcere
fit. Id ubi literati lefci vere^ doluit quidem it
ria EucIidifa(5la;fedtamengIor!ofuIum ho
nem increparunt,qui fe temetcbeftijs cxpofj
rit.
S>. EXACTIO.
QlIidamhomoDricumvidifietdeIi<^aMi
danorum argentoex; iaii, & taxam Poc
tendalemprxfciiptam.qu^hagulispetcatisfi
pocnasimpoaeret,ratus id crequo*;ue Ecdc
tore,{inimiapeccandi fac-Iira^&Iice.itiaaliq
exadlione coherceretur Unde 6c ipfe in blafp
mos,periuros,impuros, meudaces, calumniji
res , temuleMtos,akatores,aideliones, parafiti
&td genus foididatos alios taxam [i^fcrip
m
li
M A N I P 11 L U S IV, I (j 9
^ aharc hominiChriftiano indecoracum paa-
rumuru caitigarcntur. Sed resfequius ceffit.
ixn cum Mundi exadores ex leviilimis cerc-
laiis , litulis , gcfliculadonibusque ne^ledtis
ifds ingeutescontra.hercnCjEcclefia?,<jusilo-
undique a flagitiofiffimis etiam exiibilaca
t : Adami nempe^ non noftram culpam eflc,
ndudx labis, acque hsre^iitarias imbeciUita-
quamquotiesDeool3jiciamus,tumfaciieo~
em turpicudinis notara eievari. Hinc Eccie-
ingemuit, &: 6 admirabilcm, ait, & vcrfati-
;Adamum,quemPrjetorcohiberepotei];; fa«
'2 ioscohibere nonpoteftl
:i:i:
.lo. riDES.
Zhola Mathematica , quod ingcDioiiflimis
dinventi? quotidie inclarefceret , pro fc ne-
quostitulos,immunicaces,& privilegiaim-
averac : unde infolencior reddita, nunc fc
am locomocaram , nunc Solem anteverfu-
jnunc omne cali fyftema vicroreprefenta-
m jatlitabat , &• populi admiratione , haud
fuperciho, perfruebatur. Difcurrebantpaf-
Ephemerides, rerum cOEhcarum internun-
, & ftellarum itinera, conventus, confulta-
ics.minasve recicabanc,ut jamprope fue-
Mathefi divini honores dccreti. Nanj quae
'» ccclo commercium iiaberet,& ad Superum
na admitteretur, iquae omnia metiretur, nu-
"'^«kretjponderaret, intermortalia inique cen-
M rcftiterunt acriter Mof€s,Jofua,ac £ze-
I <^hias>
-mJ
tl
10.
170 Apologorum ^
chias, obtinueruntq;, nifi Solcmvel obteneU<!
ret,vel fifleretjvel retraheret,nuc|unm uhra u
manaarcendiirejfcdrideiroborilongepoftl]
nendamelTe.
II. GARTIANVS.
ALanus GartianusGailus, morumincom
fitorumcenforacerrimusjcumduasprop
tiones temere efTutiiflTet , conjedus eft in cai
cerem. Unaerat: ^/ dtrott-^ciiue Ji^neur$e
entreprife par U ^toience des pln4 forts fut-
motndresypeu demer^etUes ferott S^otrfub^e,
oumuer chofe fondee fur fl petit (^ tniquec
mencement. Ahera : Les feculters par aufm
fe font defchay^es j pour monter 'vers Dteu et,
fhrtt p'tti Legft ement) ^ le clerge en a pruftg
fati , etftgrcffechargefurfes efpuules-, ^ut
courhe tous ^ers la terre , et le defiourbe a re^
der^»x cteux. Cumquedifcutiendumeiret
fotium , a facro fimul & civiU ordine i ille <j
em primam vcram,aheram hqreticam alfer
hic vero pofte' ioremveram,priorem fcditiol
conteadit:ita divifis animis contra utrum<
ftauim durifhma quasq; funt pronunciata E
cumaiiimadverteret Alanus , non ahos fibi
terrisjudici^s exoptavit j ira tameu,uta Rchg
(isadPohticoSjaPohticis veroadReligra
fos appellaret:Itahs pendet,a2-
ternumquepende-
12. C
M A N IPU LUS IV. 171
11. G^ERTON.
^ Eryon>monftrum pug. ax j & multis Olym-
-* picis ccrtaminibus coi-onatum , optimam
jmque maano fupercilio pi ovocavcrat. Ncc
u cucum eiat.cum eo congLed.',quoJ fex ma-
Dus pugnaietjtricoipoieum.Caputunu Con-
:tudodiccbatur, cujusmrinus cducatio &: iii-
tut o, pedcs , domus & officina erant. Caput
^wiietuin peifuafio didum , manus ratiocinatio-
// i in vS. legem,pedcs verorcholam, & forum ha-
/*i4 bat. Tertiumcaput,Visinngnitum,m3n;bus
vitutc & furore , pedibus Aula,&: caftris con-
ciebatur. His mcmbrisqui fe opponeret,iti
iveifoMundar.otum cxercitu repertuscflne-
Tandcm Clinfl anus comparuit, mi .us
hancpugnam afpccflabiiis, quiadDavidis e-
Uplum,iiegle(5lisSaaliaimis,Fidei.churitatis,
;[]/ ;ientix,pa:nitcntia: . prqcumque fekc^is levi-
filicibus. Gigantemaggreditur, unoqiFidei
i cum fpedatorum admirationc prodernit,
,|i;;i ^ueexemplummcmorabile Chrifliano gregi
jt;c: iquicne fe unquam vel immanibus mundi
riculamctis proliicrni, &i. in lediales vitiorum
ceres abduci pjtiacur.
^*<-'nf 13. iDEA MVNDL
H' ^tltus multis verbis Cacum orabar ,(! quem
forte vidifiet cyrharadum, artis pcritum,
■nmonftraret qjod fiI'orardo, pro ttmpons
imcnto adducere eum vcllet Coccus haud
l^Jfdudum ahs fe coufped-amMMflcum |a)eL^ati
ue cotiquirendo puerum fuum claudum ofPe*
I 2 rcbat.
•
111 Apoiogorum'
rebat Ita propere eminus puer,dum L'fbem pc
currit, ]n Cvfharccdummanibas mancum inc
dit, perruactetquehominijUt Surdi volupcatib
•fervire velic ItaaddadLis Muficus,tacitis foi
furdumobleif^at.cqcore probrit, & mutiappJa
iu Itimulatur.claudus interea cripudiac^desq
:£Otoanrolitogaudio perftrepunt. Id anima
■vene^s':homo fatuus, violentcrirrumpir,aca
niiraibilem chorum intuitus lugubribus cachi
niscolophonemaddidit. Non latuitid Sapie
tiam , qua: rei ipe^nanda; accedens , cum mag
voluptate omnesfabule perfonascontemplai
tur: En vobis , inquit>Mundiabfurdiincptiq
",' erifTimam Ideam.I
14. INFELICITAS.
r^ Um Infelicitatis nomcn multi & literis
^ virtute celcbreshonorarcnt, & famam fa
omnem eidem gr^tam referrent , non tulit id
quo animo Fortuna 3 fed iluporem hunc m
talibus cxprobravit. At Petrus Abelardus,
fut aevimaximusjfuo & infinitorum nomine
Infelicitatis felicitatc folenni conventu dec
.micavit, evicitque , ut concioomnis fatere
.niiiilcitius homine acperfe6Huscvehere,qu;
adverfam fortunani, qua jaditati homincs,
munduin & fefe, acDeumipfum agnofcerei
perent,indeque adverioracertioraqj clevati,
lubricamalignaque harc.inferiora imperium jj
lipercnt. Aflenfere viri principes,viriTheoIo
Viri literati.vni fortes, quibus carccres, exh
in juriae,v ulnera ad perennem gloriam fervi^
.^jj M A N f p u 1 11 s IV. 17^;
[.,'. JncTeinhis tcrrisnihil (jquemonftrorum quam;
v:j.: lomo perpecua felicitaue rsginatus ; e contra-
[.;lj, jirem varii cafus exercucrint, omnibus lebus-
^,j, iccommodatiiliraus eft judicatus.
A Junt hujusKlaudi Labyrinthurn miris sm-
•^ bagibus homines ciTcumferre,ac plerumqi c*
)oftlongamFatigationem.iisdem canccUisred-
lere Cujus fpecimina quidam nobis nuper ex-
libueiunr.SinipIex inCuriofitatis caveam dela-
:us,*poftea contemplatio:u junftus,cum jam o-
Tini.idijndicaret^paulo poftvertigine correptLts
rgre& anhelans a^iilmpricitatis coufeffioncre-
lut. Indigus julUis laborare, ditefcebat, ex quc»
nfb^efcens cumfaaprodigeret, adinnigetiirc-
ycrfus eft. Nefcius difciplinaj admotus,rerii5Rc|5
idmiratione cxceptus , jam omnc fcicntiam js -
5abatifed tomeruriccmoibus involatus., poft
ongos cr.N^iesnefcireferepcrit. Scrv-uTliH^^rss
a^us ,ac m'ox herus tyrannidcm erercuitj qa^
rxcutfus &" fauciatus fcrvitutem repctiit Harc
mimadvcrtens fagncior alicjuis : Jamdemum„
':nquit,liquet,quidiikIabyiiDthi hieioglyphicai
ta»,puniiu/fu-^
\6. LIBELIVS.
jj; T -Iber&libellusfibiobviabant. IIle,cujuscrar
infolentiqrpufillum dcfpiciens: ur^de & quo,
mquitMmmanis: Libellus farcafmo hritatus : Et
tiiinanis,rerpondit qnorfv.m? Ita mutuis aculeis
&mulati> cnia iHe mole fuperbiretj hic ingenic^
!
1^4 A P O -L O G O R 11 M
confic!cret,fac!le adinjurias verbareciprocai
vf.-ncrLint Doluit tamc;i Jibro , exprobrari t
auihorum Tpolia , d impudentes de{cription«
ac plebciam verbofitatem,qnod con nifi cong
Huu) accrvum rcium quctiaianarum vefcrre
fine [imOuiX ullius artificio. Contra iJbell'
audiebai extemporaneus & pr^cipiratus fa<flu
qui , unico ceu fulgure> oculos perftringerer, ;
niox evanefceret. Tandem re ad arbitios dev»
luta, cumpro urrisquelaudcmulta adferrentu
5d ta-.dcm impiobarum, ouod liberbbellui:^?!!
merc iriilifTet cvm rerurr.Hifloria;id dudurai
Jiotuerit jUih!! ad movendoSjinformandosqi
homineSsac raufamnovaminfinuandamaptiu
corvenieiitius(jue eflc minutis, fcdjngenioii
libeiiis.
17. MAGNES, c
iNcordisChriftianifodinisrepertuseftmagii k
-■infolit^fpeciei.qui cuGuilhelmo Giiberto Ai
glo exhibitus eflet , homini magnetis cognitic
ne & examine cxadiiIimo,non fatisadmirarin
turam lapidis potuit Nec rnim ad ullamterr
plagam vcrgebatjfediurluifinitebatur,^ qua»
cuqjfriralleracus^elevabar.Unde Gilbeiti llifi
ciojaflri alicujushanceirefymparhiamifed cUr
Zenith ille unice refpiceret, nec cocli motu mo
veretULJudicium fuum omne fufpetidit. ]ucac
dumeratvideie,acus diverfis & fej untftifTimi
locis quas tetigifret,eredas& tenui cufpidefla
re : quod cum vir quidam, divinarum rerum ft
gax indagator,eiret intujtus ; hic equidem.amo
«1
Manipulus IV^ 17^
pJWlDivinim3gaesefT:,quiattada human« cor-
crigit,neque ad ulbm vcl voluptatis> vel uti-
rtisparcem refpicere finit j fed uni charitatis
nith Ghrifto obvertif.unde difTua inter fe lo-
,oflBciis, honoribus,bonisquepedora idem
acn fentiunt,& coeli reclo appetitu confpirar.
i8. MICRO-KYRH.
' Olebant eundem Patronu duo ejusdem me-
ritiSt conditionisamicij&benevolumuter-
e fibi-polncebatur. Alter quidemipfumPle-
mobfervabat, confulebatque negledisfetvis
\k iSjratus,ab hoc piimo mobili inferiora omnia
:ari. Alter fervosambiebatj& munufcuHsfi-
frequenterconcihabatjhocmediouniverfam
tronifamihamfibidevinciens Hincaccidit,
,quicQuidannueret Patronusjille ftatim im-
traret,ac opportunitatem etiam captarepof-
,dum alter mvitis fervuhs vix nummu unum
talterumextraheret. Doluithomini;tam pa-
ra utilem fibi Pattoni gratiam. nec tamen.ani-
advertit, fervouim dolo omnes iiberalitatis
bulos avcrti, vrl obtui ari itaque maii caufam
quirens, cum fone in hominem fimpliccm in-
iiflet, laternam manu gefl^antem, ac de his le-
is colJoquerentur. En tibi, inquitjocularem
•monltrationem , quam eadem diflantiah^EC
mina feriea non nifi minutis punduris lucem
fiQsmittatj cornu ^eio plenolumine refplen-
cat j Cvintum mtcreft , quales iutcr te & Patro-
ttm habeas interpofitos.
I 4 19. MO-
15?. M O N AS.
^4 Onas nec fortCEecTanguine, minus V(ji
^ *■ ingcnioexcellentior,Hei!nimiofavorj?
muib.rebusprqficiebatur,aaeouccercbrum.c
& os Pat! onifui no tahtum- vocari peradulati
nem gaudereifj Ctd f e vera id omnibus probar
Nam, qu^ephiribus debebantur,confulendi,.
jigcudi.difpenfandiq; officia,quodq5 uniusj^
minis nunquam eile poterar. id ille unus abfoj
tis oraculis expediebatjfimulqj rcdituumfuc
cK' liieduilam zd fe pcr!:rabeb.'it. Jamqi m.agni|
■dine hcio formidabilis , amicis faflu mokm
fervis ryrannide intoierabilisfa£tus, cumpete
fiefortunx fofium infidere 6c pcileritatiidfi
bilire iibi viderecur , aon animadvertit ftolid
faisimperiisPatri^fulcraerofa,q^iiibus inopin
16 concidcntibiiSjipfe pr^ceps dejc^usromnq
i:UEurifpem,&.f)r^fentis pofTeilionem peifreg
|)i2teriti verodelidis cruciatus,pro brevi fam
f erpetuam tulitinfamiam.
20. MONSTRAy
1 N Hybetboreorum plagis infula haud itapi
•••dcm rcpertaeftjqunm fuo nomineArirrcyra
•vocant. Eam adriyirabiios incolas inhabitare
juht & inter fe difTimiles : auosca enim Uti^xi.
pra-Iongas habere,cor nullu,quosdam corabsi
lingua, quosdam oculos acutos fine cerebro,
coEcos quosdam elfe cerebrofos, auritosvide
a!josfinenafo,naftito$al!Osfideauribus,md#'
muitotum non habere uervos ; & quibus neri
f MAKipatu? rv, 177
Temanibus: ftomachum nonnullos implere
lue egeltione , & egcierc alios absquere-
ione ; dormicnres haud paucos ambulare,&
|ifes lcdulis repulcos: & hosramen inrer fe
incommode Yiveie-,arqueremadmiDiftrarc
ficam pacate feiunr>ur credendum nobis fic
Bumanasnon noftramonflrofitare jfed fu-
€Jri aliquo impeiia regi, quod prsefcire divi-
,acmulari temjrarium,ie(jui pium', evitarc
fit & peftilenLifTimum.
uMVLlEBRh ALPHA^ETVM.
UidamGynarcomaftixjhomaprophanusjiB
muliebrem fcxum contumeliofum Alpha-
ftum excogtaverar, quo AiytdtJStmu Antmai-p
^tale b^. rcithru nyCGncuptJcenttam cams^yduel-
dAr??r:oft4rny ^Jiucintem Afiumifai/awJjdtTn^
utugurtur , hertnntm armatamy, tn^tdtojum
I{fOj calumntarum, Itptdam luemy men -
0um monj^rcfum , naujragtum ^rtttyodtt oftjj--
m,peccati au^rtcem, tjutetf^ ^uajjfatienem jre"
'.erum rutnam yJjL-^^am fuperbiA,trmul<ntatn
ttnntdem ) Kanttatem Kanttatum-, Xarxiam
rxtsy Tvrontam tmmodtcam , Zelum Zelotjpuy
oclamaverat , hoc uno moderamine additb>
aodDocnifipefrimasfemmasveliicxagitatas,
Iveroprudentioribus haud pIacuir,qtjod hG-
arum mulierum tam varia?,tamque frequenres
flent virtutes,qua? optimo merito malarum fa-
inoraobtegerentj & hancreverentiamDivinas
Utri debere , ne ob aliquarum vitia,ipfi rexui
I ^ ulla
178 Apologorum
ulIaiafamiainura:ur.Icaq;aliudAlpIiabetumi
oppo(icum,quaboi:ia;faminx AmabfUsyben
€A-,caJ}4!.idt^ot<s.^eleguntes-,Jideles^g7\itA^humtL
jucHndxJenes mifericordLS^ negottojk.ohedien.
prudentes,<^i*AjluoJi-,re^crentes,J^p/entes-,tac/
^ers XenophtU (^''^«'«c^/,* luDt publico decrei
& bonorumomniumapplaufu pronunciata;.
12. 'N A SV S,
t; Ratj cirinafus infolita mcnfura excreveTi..ii
^ quo etii perfedrus oifaciebat, tame defon
tatem odeiat. Dumqjmedicina,'inquirenda:<
erratjScamicoseonfulit.permuItosexprobrat
it^^ik temerarios judiccs, paucos admodum
quos & Phyfices peritos rcperit : Hic nimiie
pletionijillecuriofioriindagationijalius vitio
humori,aHusinflationi, &: aefcioquis incani
tioni caufam adfcribcbati & ladbula ac tenebi
nafoniperfuadebant. Sedno dceranttamenq
gratulareutur,quodinnoxiailla,ncc^gradefc
jnirate, & minus moleilaturpitudineadmul
•vitajcommodaeffetadmiffus. Nam &nid
re & Taria fuayeolei tia , llipra reliquos afi:
polTe> &impuriora facilius eiicere, deniq; qu
cunq.inlocorifusmateriamfuppeditare. Tu
ilie,iinirc mihi nafum menm, quem vel ob id.
Bum dili^o,quodamieoru& intimorum me<
ingenialubl^ica, & infidclemfide efl odoratV
2?. JSIOMINA
;erant
;imre
p Roximis Comitiis , qu3e multa: erant^quen:
* Boaauditae funt tajitum,fed eti»im reprobatll
Manipulus IV. 175?
{cvcri/Timis edidis profcripti rei,tyranais,ii-
'iii,k onia, ambitus, hypocriiis j barbaries , impuri-
r,U «jOtiumA' cormiiles mortalium tortores: qui-
is Diagno Ihepituti: infamia expul/is, immane
lantum populus ad perennis felicitatis Tpem fic
edtus. Sed cumpaulopoft homiuesnoami-
us habercnt, & facraprophanaquetacitis mfi-
Us.aifligerer.tur, neque conftaret,quibus cuni-
ilish^c mala fefe occultarent vanc tontrafefe
™ lentes diftcahebantur. Nam qui rebus prxe-
ifion 4nc,accufabantvulgus,veluti femper qucrulum
2^'J( ecunquamacquiefcensrquiferviebant, fufpi-
0:« abantur, vel luperefle aliquos expellendos . vel
Msdijifeexpulfos: nec tamen id exprobrare Re-
'^■lii otmacoribus fuis audebant. Tandem fagacior
vinii liquis: Nefcitis interdid:isillis, nomina ;)ro-
m criptaefle ,rcbasjus civitatis neutiquam abla-
jffiiiumj
24. OBEDIENTIA,
^JT' Emporibus difficilimis , <iim paflim homi-
^j.'*' nescontabefcercnt , & maximc impanent#s
l^-^ytarefcerec, una obediencia niiidiori cutc , 3c
^^?ironte fercna confpeda eft. Idmulci ad tui,*pe
'^lJobfequium, vcl illiberalc fcrvitium referentes,
^"jcujusbeneficioilla vidium fibipararet: multis
™dcvoratis calumniis,fe omnium approbatione
purgavit. Eft,inquit,unummihi, quod necca-
pi,ncccogi,autvinciripoceft,Cor,Dco jamdu-
Tii iumtraditum :rehqua fervitutem iiujus tcrr^
li I 6 noa
i8o ApoLo<JoRu\r
tion effugiunt. Nam ut pclTirhi imperent;
liiepti dcceaur,& iadigniopibusabutident, :
-ego neque mortaltiini quifquam ^]ohibebit:ij|
C[ue pati eos , dum conCcientise noh vim facial
tumdecet, tum maxime oportet. Non en|
nofhum eft a:ftimare , quosfupra carteros,
, quibus de caufis extollat rerum arbiter : illi fuil
jnum rerum iudiciura eflo : nobis obfe^uij glj
tiatelictaeft.
1/. OlCONOmA.
h GricoIa^,hominirerumOeconomicarurtlM
''^ritifrimcSophifta defcio quam barbaricJ
fdrdes ex probrarat,qua^ omnes politiores ofFei
derent. IIle,ut humanitatem fuam ptobaret
belhim fopliifta; in^ixit, quo, fuis & amicoruii
viribus collatis.uter hac iuce dignior efTetjCOi
ftaret. NecDac, ad primum nunciumapparui
ye Phyfica,Ethica,Aflronomia,Geometria, tuil
Cetes & BacchusjPan irem ac D iana,imo & J^
fculapius ipfe , magnis addudis ex quadrupe<
bus i volatilibus , natatiUbus , reptilibusqiie cOJ
piis,quibus & fuo,& totius felicifHmae Antiquij
tatis nomine Agricultura; decUs, incolumitd
tcmque contra Sophiftices ineptias fartam fe"]
€laniqae voluerunt. AHeraparte Sophifta,cui
(diup.n jde difcurrifret , vix Grammaticam , Dia^
lcdicitmquee^tdravit, licejfeC inregnisipfcjrui
^ionoprimos fortiffimosque milites confcnb*
.re,fcd tejeclamentaex ADoma.UsjHeteroclitrJ
defedlivis, &cdrnutis, fallaciisoontingentibai
callrgere^^uos cum luftiatet , &.* aumero noi
can-
MANiputu^ IV. iSi
■•'^aCcrttDeado crederer,aciem inftruere aufuJy
■'^ IX vifo Agricola^ exercica > pudoreac invidia
'^ tcullus^fois defisrtis & prodicisjturpiter difpa-^
!(;. PAPTRI^PERDA.
tlm ex Polygrapliis quidam mefica fuai ia
l^^ I Rempub.impudmtius ja(ftitaret,non tulit id
nerva , & cum iifu vn gafte papiers vocavit,
afipapyri-perdam diceres Id hominiintole-
»ile vifum cum de injuria^undique conquere-
n!ifcir,tandemobtinuit, ut Minervaaudiret. llla
^d liavillL Aiitefteshaberet,BibIiopegos,Merca-
^02 'cs,& pharmacopolas convocavit, qusfivitq;
anam maxime papyro res fuas in voluerent, ^
araappas fuas potifiimum conficerent. Re-
mfum efl uno ote,unum polygraphum hoc
npore omnes officinas occupare. Quxfitus
oliopola, quo pr2B reliquis abundaret libro,
ii lygraphi vafto volumine jTypographusetia
d mgemitu,nimium fe hujus pecorisdiviteifi
::; ruseftj denique & sedium abfcondira hunc
iptoremagnofcebant. H-xcut audivic, Judi'
Jaccedens: Fateorequidem.me huiusvirifa-
[iij unnunquam fatis ap,novi{re,ut quide omni
Im s-minum genere optime meritus efl ; itaqj oro>
.Di imam me2Eimprudentia2det,ac ipfe porrota-
"cJJ : opera fcribat, quse fi non Bibliothecis , certe
a;!» iinanisufibusfintdedicata. Id unum metuo,
ocliii '&e> dum infinitorummanibusteritur,taa-
Dt:3i demabfumatur,librisque fuis
isiJf T Jvat fuperfte*.
I 7 27' r-rf-
iSi Apologorum
^^27. PATELINVS,
p EtrusPatelinus> impoftorumantcfignan
*^ ciim eodem prope momento tres diverf
mos Hec ftolidi capitis decepillet, mox a fimi
cifiimo cjuodam turpiter dclufus eft Id cum 1
rique admirarcntur,unus Patclmus,nihil abj
di nilque inufitati e(re,afi["eruit. Dolis namqu'
fraudibus nihilicqucobftare^ac fimplicitatc
Veritatem, candorem , imo & ftuporem , fe
quam magna pars hominum arbrtretur.^
audiensMonarchia ingemuit. Nam cumo!
invida crederetur,tamen ruina fua prtbavit,
hil hic efle infupetabile.Itaqiad proximos co
faiNon me vis,non induftria, fubegir,fed mi
tumad fpeciem animalculum peccatum, qi
me clanculum ita erodit, ut, cum maximc a
valere viderer,plani[Iimc corruerem Exind
cum ingenti dolorc didici, nihil ^que Deo c<
fuetum , quam maxima & vahdiffima noftri
bis, abje(5lifiimis & negledlifiTimis rebusd<
cere.
28. PIETAS
'irlderatPietatem hypocryfis,ilIa tetrici T
^ tusfandulalajtam(&fubridentem,tumq|
nimiis doloribus veluti ablatam, autextrafe
ptamarbitrata:Hem,inquit^ mifella , ridere
iam lubet, rebus undique afflidiffimis? Ti
Pietas: Atquiid meum, inquit, proprium e
femperinDomi iog^udcre.Ethypocrifis:N
iic eftim cr ucem , ic feire decet, id eft, dolor<
Vit
f
' Manipulus IV. 185
|j;as:Ablitame gloriarijnifi in CruceDomini
tri, jcfu Chrilti. H. Ec cafiis variosfubire ?
)ominus dat,Dominus aufert.-fit nomen Do-
ki bcnecii<ftum. H. Et inopia premi ? P.
jjf! bentes alimxcnta > & quibus tegamur ; Kis
;centi fimus. H. £c convicia audire ? P.
hftus cum maledidis incefferecur , non re-
!^J^! :it H. Etatrocesinjurias accipere? P Mihi
i.J didamj ego rependam : in^juit Dominus,
Btraorbis cruciari? P. juftuses>Dominej&:
aim judicium tuum. H. Ab amicis deferi ?
'ater & Mater dereliquerunt me: Dominus
cm fufcepit me. H. Et graviter tentari ? P.
Ira, Domine, mifericordia* recorderis. Hasc
!iens Hypocrifis erubuit , ac fe fubduxit;
tas vero liilari fionte , Deum fecjui perre-
cos
Em I ' 2p. PSrCHE.
?yclie, invito patre Jova, Cupidinem maj?i-
:iim,admiferat,ex coque voluprarempeperc-
; cumquc prolem & indulgentius educaret,
-lagitia alia committeret , Apollo rationis
sfes , apud patrem gtaviter accufavit,& uc
fam dicerecogerecar,obtiDuit. Tum Pfyche
lidaHypocrifin conduxit,quas adhibitis falfa
gione,ci: fidadifciplinacaafatueretur. Atcu
milltis&fucis&rinvoIucrisPfycheexcufarer,
aemjudicis jufld denudata turpis&purulenta
)aniit. Hinc vfiiculis hac adjudicata, Pfyche,
rericGidi^ioteiCelTioncfalute Jnvenitjfi^uidc
]ii iMe wne» JbumiJie cafulam ad lices peneptaret
. &divor-
1^4 Apologorum J
& (f ivortio cupidinis jurato, perpetuam caft
"fcmca-lic^erapienri^addiccret.Fecit iciPfych
profiigato Cupidine , abdicata Yoluptate^au
ts Metan^a, exorata {apientia- , cju^ pefli
quondam erant,in optuna commutavit^
f). PVGILLARES.
r^ tlmin Forum veniiTetiqniPugillaresVen
expofucrar , multosemptores reperitrij
men cum fapienmm examme VJtiofi d^
Kendcrentur, mcx prohibiti Cunt & confife ^' '
Erant autemita confedi, utjqu^ infcribeb
tur, non obliterari tancum polfent j fed fpp
evanefcerent , nefcio qua coirodentc fpecic
fita. Unde qui res facras & divinas infcrij '^'\
rant,quiratioais&' natur*e prascepta, quioj """^"
ma vita^ confiiia, & morumcorre<5lioaesj c
opuserat repctere »planeea amifcranr. H
Deusjcoslum, honeltas.pudor hominibus f' *'^
inde excidebar, & boni verique memoria,i
reminifccntia interibat fubibatqii n locum iii
pofita& temerariavitaetumuItuatio,fivech^ ^fo
Tandem repertus eft aliquis horumufus,fc
cetfiquis Mundihuius pollicitationes (imu
iniuriasiisinfcribere velitjefTeaccommodati
mos: Sic enimresChriftianorun ferre, '
fpeSjOpeSjfumos, dolos,boIofque huius terra
animodclerc, ac ^temum oblivifci expedia
^r. PVUEX.
1 Nterrerum humanaruminftitores,temp.us
* ianilocumaliquemlibipetieratj cumque
dcre
Ma nipulus rv. isy
!tur")respref'o{;fllmasexpo{ituium,pr^terpur
;sin praefcnsnihilproftarevoluir. Cumqiie
liofis interrogaretur , quo fingulari Reipubv
;mi deberentur j maximo refpondir* Nam
Dumicibiis fricandos levigandofque elfe,
:quot noviiiorum afperiratem ad fundio-
iiasaffcrrenti fcilicetnovosTheologoSjqut
eshasrefesunoannoerad care, omnes con -
itias concatenare; NovosPoliticos, quio-
smores cor?igeie,omnes confuetudines re=
larej-NoYosl teratos,qui omnem, barba-
expeIiere,omnem erudriionem abfcrbere i
os Maritos>qui omnem Oeconomiam per-
rcomnentdifciplii^amredificare ; Novos
^'ces, qui omnem elegantiam introducere,
ftis minis & fpiritibus aggrediantur, quos
les rerum tracf^atione fatrgatoSj-S: expeiien-
pumicibus dcterfos reddi^poflc ex afperrimiS'
abrofifiimis maxime tradabilcSo.
!,
GO:
r£
;|'
10;
31. qj:aestv^^
ibcralitas & Tenacitas ciim afiquando fibi
ccurrificntjilla qnidem mtida , & corpulen-
aecfofdida^i luridai atqnefeinvict:m falu-
!nt. Liberaliras: Ecquanco tUy inquit, f.ime
:eris? Ego fame ? relpo-.idit Tenacitas,qr.a*
lti,Midas ex omni, quod ccnrincro .auium
o:tu veroquando tuaconcoxifli? Ciim Ma-
K{uitilla,ficcabitur. Nam, utMareliberali-
fua omnem terramjiumeci:at,a viciflTm ab
lodique gratiam recipit ,- italiberalis ani-
>dancIo>recipiendocpe omnibtisbonisfuffi -
cir.
iS^ Apologorum
cit»Tu veio quod inuins abradis, id a'gr^ cu
dis.nereptranc jacobid nec tuo corpurciric
tisfacis,cum tibi ipfi plurima ruH^^jrens Et
nacitas; Qi^am veio.inquit^abiuidumcil.c
genao paupeiari difpeigendo ditelccre? K
abfurdi homini Chnltiai o, refpondit Libc:
tas j imo id maxime congruum , dando dac
accipiendo accipientes provocarc. Nam <
ba'c terrenaadtcmpus nobis commodata f
nihil eft bbsraiiub , quam ea cum muitoium
& voluptace commutare. Difces igiturpoltl
in fumptu honeflo faciendo qu£sltum co
ftcrc.
33. RABVLA.
/^ Um duobus potifimium modis homines
reant> Aht4nA.intiJ{ Ot^m^ \^ ^'iundun
$t'rmcnufn\ utrifquca mulogcn^o pra fedtu
Rabula Nam quia Opum cura vaiias'it',.si
vetacdepo(cit,non poru.tfpet lofuscfubtii
mitti quamftrepenrmac v-erbol';m d quodj
fub quo omnis i iquit:is ccmviche. dere
Huic Rabula rervicns & omncs fpiias, !ubr
taCefquc,edo(ftus hocunum agu, uc liDgua; '
lubili-accacimpudentia focfujatem rei obte^
intereatamen verbaauro commutet. Itaju
iniuria,Leges laquei, Sententiafedudio : ne<
quidquamcftcam Chriftoadverfum,quaml
gii &• loquaciraris infauftum mimfterium. l
de riim Rabula forre pr<cterrret, Vii veteris ai
infame nummi, lingiiarcjUe mancipium conl
catus,palain cxpuit , addiditque idioraate fi
iZ:i
j M 4 N I P U L 11 S IV. 1S7
multtpltcat ^erhit , multtpltcat mend.fcia:
iToH mlt/jflicat mendactayintiUtjflicatfurta: cju$
e:;i \ tfUcatfurta^ muittpUcat ccndcmriattonem,
daudienr-^s mulci,R;ibulam, velut certum
ntlucflum Sacan^ oj ganum.exofi lunt.
34. RATIO STATVS.
[mplurimafubinde, pra[:tercommunem vl-
afradonemjdccernerentur.necillatu-oim-
aripoiicncmuitosadmirario iubiit, cuius
emconfilio iia-ctaliaeiFent infliruta. Nec
crcdibiieerat, ufq^ueadeo maiorum kges
ifuecudmesnobisexciciiile, utin mom-.n-
:ope noilra decretamucare , iranstormare-
cocco quodam arbitrio velimus. Tandem
)tuit , aiiunde adveniffe novam regiminis
iulam,qua:fe Rationem Statti* di(5l:tet: Ei
e divina iiumanaque iura pro arbitrio ic-
>ere,dum eum>quem fibi fcrvgnJum y<^'
lerit, ftatum confolidet, necpudo i, lara-
tis,aur, uno verbo.confciencar quidqu. m
rj>nis debere. Obftupuit ad hanc inviden-
rlicenfam ropulus.ncc iam,quidagat,qu6-
laceatmodocertus,adliorc sfingulas le, fu-
fua expofuic, nefc ius quam *eque, iniqucve
ioftatusfitdecretura. Etcerte dies ci.m,
Clium confjlium, lex le^em elidebaci cum
'infiurisperiiiiTimus quidam rationis huius
"^tionabilis interitum pra:fagiens: Confidite
"'• nquam,cives:namh2cc Ccchci ftatusratio
^* eft^mnesftatuumimpias,iniull:af^i
rationes cum horrore
deiicere.
35. Rt'
\
i8S- Apologorum
^f REPKAESENTATIO.
/^Omac(!ia.quajp3crummem6ria Vkxh
^nx Yariarepri^fentaiioneanimos popul
diverac. ac juvcnturtm impnmis, moiur
eentiorum nitoieyincompoiitorum dcfoj
re, miiumin mcdura formaverat , quod
plcrifqueiu locis abie^flafotdeict, gtaviren
queda efl:. Ei fe opporuerant horames j;'
■'quosfui im3go,velutbafilifcos,cnccarep
fi vidennt doios inrinios , vult^im fimul;
Terba fucata in thcatrura prodada.Nam q'
geniorum fagaciras fit,& libertas, nuncjuar
dentiiisapparetj qnamfi eorummoresiice
pr.cfentarc,quifGeredunt extra omruum/k
ncm iudicia&eraminapofuos. Auditis ul
que partibus , cum nec ten\perare lingu^
ComiOedia, nec feirc iiVpocrita! libert.-itcm
fevideienrur.Comccrhacpidcmdccoris^^
l!&,ae Vericiuadmonica ; iiis veio conce
quoticfcuncjue taciros confcitntia; lu3e m
reprasfcntari animadvertcrenc auresoculi
obturare,fore licitum.
3(>. RVSTICVS.
p Rometheum conrtararcisChymic.T pcri
•* mumefi^' Is cumi Uicitre alijjuaadoveUet
barieiiiiairamfuniftraddiditcjuecrudehtai
impietacis,ana tantundemrngraticudinis d
puritacisana dimidium : denique caUidirt
fupeib!xana,qaantumfatis jaique coni^a
uoumhisfpctiebusiniaginemfudic,- ^iad
. Manipulhs IV. ' 1S5?
1 coofpedum Deorum Que^ ut Mercuri-
; intuitus , lobuflum, &. tccrx patientem
icamentis <iijudicans : Hicinquit, ado-
nolhum nihii , mfi •perpetuas turbas velir
fedinteriasdemittatur, utc-orporisanimi-
oburinterfublunares cor>certationescxer-
Obtinuit Mercurius.&abegit Rufticum.-
iim jaro demitteretur, Monms , Autfal-
quit, aurhicQuadratus.omues mortalita-
jes , earumc^ut: ingeKiorilii..mos^dmiiii-
,doiis & .duriiielua iatigabit*
37. SATTRA.
yram nefciox^uis mal'gnus divinator Ma-
lUtis ream fcrerarj qua; maleaica libeitiite
giarciumhunr.anarum tetigiiret. Illa nul
lyoiisconlcia , & de jcdicum squitate ac
icntia optiP.icfperanGjiiaud timida compa-
;;;:it,& lemm. hL.m.auarum accufationem cum
; .i ms boniiojuria faclam.liberefafia ell. Sed
■:-2 ceshaud ex oDinioneaut votohabuit.Nam
:iz dplcrique mala committerc^ quam audue
c;.i unti'ii; vtrborum , quam rcrummajorturpi-
Dic culpa habeturjduriffima plerorumqi ob-
J.ationccft-exccpta, e quibus Priuceps ordi-
riberius Ca:farnecem, nifi pofthacobti-ef-
•t,e{tir.terminatus.AtAugnftus,itidemCx-
'''^ geniirEhbcrtatis amator,& correcljonis,
OjSjpatiens, ncutiqaam Satyia^opprobri-
:iht, atnjlicque in medium j optiraos quos-
abomnuxvo & virtutibusccalpicuo? cala-
-%amlibeuauindulgiflc, quodpatu abiis fibi
19 o Apologorum
metJerentipeflrimosccoRtracXfiagitiofos.
proiumiogcauic;iremodirie,qu6^' e.-mviv
vitamjquam omi.ibus tLUurisfcculis <ftth
& obl!teiari,c rc tamaquc f^orum forer» ■
^8. SCIOTHERICVM.
'TP Heophilus, quod nuper invenit, fcior
■^ cumhorologiummagnaamicorum voi
te appcndit Erat autem huiufmGdirReligii
rizontcm repra^fcntabatjVita hominis MC
laum, Chnftus Salvacor afquiJtorem ; ccn
horologij cordcvotum eracftilus Verbum
nodus facer Spiricasaimbiaobicquium Ch
num. Declinabat autcm ab intcgritaie v
pcccatum 3 Unde linearum obliqjitas. Hor
diftinxerat, ut prima quiHcm b.rprirraum
gnaret,rccundafi^'em,d' reiiqua: confeque
Prcces, Lcgem, Euchdridiam , Muiilter
Crucem, Charicatem, Exercitinm, Revel
nem. Renunciationem,& Mortom Porro
diaciProvidentia!,i]gnafaa, non miniis ai
tataerant. Nam Aries Creationem indicJ
Taurus Redemprio.iem , & qaas in ordin<
quuntur, lucarnationcm, Pailioncm, RcU
dtioncm, Afcenfiouem, Jud:cium:b iadtdic
nem,EccIeliam,. Remjflloncm.RcviviCenr
atquc yiLternitacem,ruo qnodquj loco,p.Mf]
rabant.Id Ho.olo^ium cum T' mitatis Sol <
intuitus , mira rcium ca^iicarum reprxfeata
nefviic iliuftre, docuicqucmorciie , n;hiT
inrebusnottris pcrfcclius, quani fiipciiorat
infeiionbus junfrerc, & vcam cali rmagii
corponsnoriri ciibellu ex^riaiere.
29
M A N I PU LUS I V. I5?l
59. SEIANVS,
iii;;^ IcianuSjCum apndinfcrosaudivifrcr, Cou-
hinum Conchini) Ancri^ Mar(;iiionem>
i« nupei Maiefchaic^irrj fimoliflimum. ad-
arcmcdiis in tormcutis caput erexit ,&rar-
onovum horpjtem aclbcium excepit Mi-
iarchio.cumnou h^berec . quod rerponde-
ounum Cubiecit , rubfecuturos paulo pofb
;. Paucis ;nde diebus Leonorse Galeaygx,
:i$Conchini, adventu; nunciatuijCuiPhilip
atanenfis Sicula.qua; qv:ondam Neapolita-
ircenumfubjohanne. I. turbaverat, obvi-
nifla,cumexcepitTct(ororcm,infcrnali pom
im introduxit , & orbis aUis peftibus focia-
Vpparuit tum,multa vitis imputari , qusere-
temiuis debcntur: Fortunam cnim fum-
haudraiopudcndamhabcreoriginem ne-
"■ lam fedem, 3c turpillimum regimen ; c^ii^e
ilucem non fcrunt,Viroiumlaruisincrulta-
linc maximas terra: commotiones ob pudeu
tas, gloriofillimis trophasis, & fucatifrmis
'ptionibus ornari. Ingemuittum Ancrius,
nos mi{eros,inquit,qui pcrinfamem ianu-
rjadlethales , & paeniLeud<)S honores (umus
< 40. SIGNATL
Umbonimahq:,nuilo vultusdircrimine, ef-
fcntintermixti,vifunitfthuius oibibPrinci
Ubfive veriiis Tyrannis , nota aliqua five
laCtcre fuos diltinguere. Et Satan quidem
otis Ims hccwm S. froati infcripht , per-
fuafitque
!)'■'■
^9 2. Manmpulus IV. ^
fua{itque'SapieQtiamfi£^nificare.Mun(!uscl
tibasfuis M.inipreflK,'V Magn^fi-entiamdi
taredocu.it. Caro vero C.u"iuilit> yeluti.Ciia
tis indicium Hocfido^miie criiias erigel
quibufrunque hoc veiutiexcellencia; hunr
teftimonium contigiflet , ,& mterfe de pras»
neanu dimicabaut: Chriiliaaorum vero gi
quod iiullius fublijnuatis nota infignitus t
habebant defpicatui. At Chr-ftianus quifp-
cui Ctucis figura im.prefla , c-um f gnatorum
forteobvjoshabaiifet; yahftolidos, inqt>j^
uon pudetSuperbix, MeDdacii,& Crapulaj
gniain frontegerere I Id ubi animadverte
iili (uasUterasahter,^uam fuificnc perfuafi
cipi,& infamis potius.quam honofis,iigaa
di , pxomifla coma in ppftemm Itigm^ta p
gerunt.
41- SIMONIA.
1 Am diu Simonix efl Ecclefia lub gravi p.<
■' interdidum.IlIadumexulat,nefcio quo
rptrituconfulente^habitummutat, & aliata
moribufquealiisferacrisimmifcec, atquee
moderatur arrificio, uibrevi ad rerum gu
naculaafcenderit. Non licebat palam mer
facerdocia^fedjlquis beuignusfub alio tituh
fe volebat,uon eiiciebatur. Gratulationes, l
na;)faluces <S: alia amoris officia perplaceban
memorem Patronum fpondcbant.Idcum.-f(
Antiquqfidei homo examinarct,Simoniafibi
tueus>ignem contra novam hsrefin popofci
vindiciasundiqiconclamavit. Has Satanaji
.«diaslu heiiba extinguendas, aoii ferendum
', I Manipulus IV. 195
" lacopprobrium , iion tolerandas iUas pcfti-
:cs exprobrarioaes* Quod ut audivu ho-
"■ ' integer, & nullius hsercleos vel confcms vel
'V ufaius : Itane , inquit , etiam facri homines
■^'•^ «nniantur? quisenimunquaraaudivit,cllc
■^■- 'efin , liomnibusFidciarticuIisfalvis , una
''^i bnimarcananundinatioimprobetur? atla-
:-j (i ita veLu Simonia > fateor me hjBretU
'"'=; '■ 42. s I K J?.
'■;^ ifpublica cum multos videret officijs fiiis
^''' tarum decore, parumquc dextrc defungi,
anem inijt , qui meliorcs minus appofitis
iituerct. Dumque fingulorum ada exa-
at , yidet unam pa ticulam S/kc , haud pau-
maculare. Notavtt enim Sacerdores finc
atione, Patronosfinecharitatc , Judicesfi-
f 'Critia, litcratosfinejudicio, laboriofosfinc
onc , opulentosfineconfcient.a , & confi-
bsahos, quibusuna voculanocuit. Itaque
ilasaliquam multasconfcripfit , quibus ijs
' rmiratcmexprobi;aret ; cquibush*c paucas
urcripta: funt : Imperator fine juftitia,
oc:>, :hatj eftfluv usfinc.qua: dodusfineopc-
lacciJ eftnubesfiacaqua .• divcs finehberalitatc,
icua arborfinefru(5^u : juvcnisiincpccnitcntia,
)BiJJi domusfinetcdo : Muliei finc vcrccundia,
jor* cibusfinefale:Logicus finefcicnria, cftca-
latiai lUsfiaeatramcnto.- Chriftianus finepatien-
ffldo^ . K tia.
[^ii
Ifi ApOLOdORUM I
tia,eft eqnus (ine freno : cognitio {iae praxi \
fuinusfmeincenfo : donum fine fiientio j,
thefaurusfinccuftodia : conatus fine viri
cft Yolatus fine pcnnis : ingenium fine patrcj
cft terrafinerore : propolitumfineconftaij
cft rota fine ponderc.
43. SVRBASTBR.
XI Om novarescft, cumfidislioftibusdt
•*- tare , idq; maximc anirnadverfum,in fe
quodam hominum cenfore,qui, quod furd
eiler, nec nifi ex nutibus dijudicaiet , quofc
apud fe concepit hominum crrores , eos ac
caftigavit. Unde fadum , ut pietatem fub
hxrefeos, probitatemfeditionis, eruditid
barbariei accufaret , & figmentisfuisimpc
ter irafceretur : fi quis abufus rerum reprc
deret, illeresomnestoUi i fiquisgraduum
facilem & indifreiam diftributionem rii
ille chaosintroduci 3 fi quis titulorum proli
tem peiftringeret , illc vertiginis fpiritumi
inclamabat. Itapaffimmoleftusdifputat
larvarum impugnator,cum in folidum aliq
^oincidiflet, &. rem nunquam veldid:am
cogiratam,veI creditam ei exprobraffet:crc
Jecftjinquit, huncfemper vincere , qi
iion nifi abfnrdifIimos,fibi hoftcs
fingit,
44. 3r^l
Manipulus IV, 15? j
liiffiD [ 44. TAVLERVS.
k
1:; A). Taulerus cum rariflimc in publicum pro-
!cd iiret , ac domi ic fcmper quafi conriaeret, ta-
M jix ullius rei, qu^ foris contigiffetjignarus
)crtuseft. Quodcuriofis occaiionemdedit,
inquirerent , haberctneexploratores, an vi
Igica rerum omnium not-tiam acquireret.
^u oaa enim fpargebatur, 'poffidere illumdomi
' ■ spnJum , inquo omniaMundi adaliceretin-
:^V cri. IdubiTauIero, virofandiffimojinno-
jiip ft^^<3'^itfimplicioribusimponi, & myfteiiu
cineinteriorii hominis explicavit, quam illc
lafe rediens,& exterioribus renuntians, om-
umartium, aftionumque origines , femina &c
naspoflideat,^S:inquietisfacra2centro omnia
fntcmple:ur,deaique vaftidimum anima: am-
V |iithcatrum repenat-,cui , fifacer fpiritusincu-
' >t , nihil in hoc univeifo a::quiparaii poilit.
^od ubi in vulgus eft fparfum , paucos ali-
^'f' Jos ex Muudi turbinibus ad bcatum fabbatum
f coUegit , qiiampiurimis vcro ftreperis &;iu-
?"! ,ai'ctisfuitiudibrio.
4;. TESTAMEKTVM,
TOmoquidam opulentus ciimmortempro-
■^pinquam haberet,teftam.enta condidit, quo
imilianbusomtiibusfuisvoluitconfultum. Ac
um omnium confcientia: , concionaro-
Tuo piiyato , Icgavit argenti figpati
¥. i fum-
19^ A!>OIOGORuXf I
fuirimam, eiusque duplum pedibus fetvis",
fumhuius duplum manibus arrificibus, ac
plum eiusmemoriaEprsceptoiii tum porro
plumruccuvillico>&ficconreaueDtcrgul«. siAi
raiito , verendis concubinse , ftomacho oecbt w
mo,afFe6ibus cognatis , fenfibus amicis , ufa b
ad filium cerebrum,cuius duplum cor viduai
ciperet. Hacratione fedecies mille, t«r€
tumodoginta quatuor floreni divifi funt i
quibus exiguum fane confcicntijece^it, & c
tot laboribus in dcfunctum impenfis min;
comparandum. At confcientiaaiacri vultu
fcepit,^ratiasqueingentes egit» ObidirriC
ll:uponsaccufata:Nefcitis,inquam,Mundi
tutis cautum effe,ne quis de fuo fupra i
Deolegareaufit? f9<
4^. V E S T I S.
PEregrinusdumtcrrasobircr, inrerdumfi Ui;
ptuofiffimejinterdum frugaliter veflieha an
Hoc autem animadverterat, quotics pret iitjo
vefbc compareret, omnibus ef]eobfervati(
omnibus voluptati , nec vnquam quseri , qui
meruisaut virtutibus hunc fplendorem ^^U.
fet : Contraveflemncgkdiiorcm, omnibus
gle6lum&invifumreddcre , nec vnquam
manifcilas animi dotcs in vili involucro z Utt
mari. Reverlus in patriam , cumcredeier
nihilop-us effcadamorem concihandum fu
abiedis phaleris, nudum fe veiuci , ^ropinfi
Manipulus IV. 1^7
[jcxhibuir. At illi non minus , quam exteri,
rppiis cultum deliderantcs , non pnus hono-
junr homincm> (|uam fortuna,' Iacini)S iterum
ii<3:um 1. tMerentur : cumque iterum ornatus
icosciicumorca officioro*; omncs contem-
Itretur.deuolira i.i mtdjum vctte : Apage mi-
tini^uit,cos amicos, qui ycftem pio vito sefti-
ic.
47. r 1 A.
Ia, quaadreracBearitudinisfedesitur, pla-.
ne admiiabilis eft Nam quibuCdam prope"
tibus longa videtur, & fatigationis plena;
bufdam c^undantibus brevillima , & cum
riiuali voloptatc. Nccetiamin ea,qui jiigitGr
ibulancfcmperpromovent i fedremodo^es
nonaunquam poft ongum iterexpeiiuntui' :
jintermfcdendo, quicfcendcKjueapprop'n-
nt,&: quod mireiis, nonnulli turbinum im-
tu velut mviti iu falutis portum eijciuntur»
adenondumrepertuseftquifquam, qui Iti-
:rarmm omnibus convenicns dchnearefueric
fus. Idaiuntfienfuperbi^dolo, quasetiara
Q^is c^' religi;.dis conatibus fc infmuet , & de-
ptos viarorcs vana beantudinis imagine de-
dat i rc vera autem multis milliaribus rctrodu-
,t,nec prius prodatur,quam Chiiftiano «/^//*,
Mco oculorum collyiio , vifus nofter cosriga-
.r,Econtra quospccnitentia^facrxncbula? ob-
rnt, & apcrmcioiis obiciilis immuncs fcr-
K 3 ■'^"tj
I9B Apologorum
vsnt . ijsperfacileeft, patiendoporius, quami
£;endo ; quiefcendo.cjuam currendo ; imitan<l«
quamlcgcadoadperfedslibercacisportiima]
pellere.
48 WOLFIVS.
1 Kteral!osRcgaiAaticIiriflianitnrbatores,(
•* mniumgraYiliimeJoh. \Y'olfius*JC.pcrdue
lionis^ccuLitus cftj quodredirioioiumir.L :c
excrciLumconftripfiiiet, & cjuindecim t
m St:irus pemiciemi eduxiiTct. Itaquc pretitt
capitieius velvivo velmortuo, triamiDiacbt»
narorum impoiitum. Idamicoshabuit folic
tos , quod auro Rom^ano omniaeifent yenali
Ille veio fuaviter rifit : Alia; funt, dicens, Ant
Chn{timiuaj>aha opera. DumkiiquitatisM
fterium. viguit, himei fortiilimimilitesparti
muilitabant , partimi capitrs periculo proloqu
bantur : atdecedtahodie Excom.municatiou
larva, accifisque impoitura: vinhus , exclama
licet,quodcogitareohmnontutum j &airer
re , de quo dubitare haud integrum j tandem
aggredi , quod optareminus fuit fecurum.lt
que laudandos eos omni modo, & exercicandt
cenfeo, qui (eculorumfuorumerroresanima
vercunt, utaudader Veritatcmteflentur j qQ;
fimax-meadtempus invifa & ingratahabetu
mitigatistcmponbus e^- fublatoTyrannidis j,
go,hberam coufrilionisarcem , rum fm-i
'guiorum conferentmm debito ho-
nore conltuuat.
45. xrSTF
MANrpiiius Iv. i^p
49. xrsTvs.
'ftus i in quo Athleta: Chriftiani hac Mun-
lih)'cmeexcrcentur, varia coUudatioDunC
Ltacula exhibet. Hic enim congrediuntur
ligiocumAtheifmo , regimen cumtyranni-
liruclitio cum baibaric, integritas ''umhypo-
&., ratiocumopinione , fpuixuscumcariie:
►ia nonnunquam &: varia vidoria^ Achis
lemdiebus,callitas cum hbidinejparfimo-
f^umpiodigahtate, vioilantiacumfocordfa
jtcrcbuccrtarunt, vifuoue funt vitiaprope-
fumfupetiora, niiifupernus'favor fubinde
kas viresinfpiraifet. Ea quippe Dei in viitu-
[incUnatioeft, ut validiihmisetiam vitijs, &
pomnia deijcientibus haudraro virtutesim-
billes opponat , quarumarcano & invilibili
)ore, inv^fta ad fpeciem monftra perdomen-
fr.Itatyrannos vicitpaticntia ,ha?ref£siimpli-
fasjgiganteshumihtas, (cilicet Leonem Gal-
». Lupum canis , hircum ovis , equum ahnus,
difcamus , terram quidem mali contra bonu,
'^lumverobonicontramalumfuifle, elTe, ac
frpctuum fore favorabile.
^o. ZIZANIA,
iji Gcr terrsE noftrieinaximis fi mul fumptibus
\r & laboiibus cultus , non refpondit hoc anuo
|ipc<Slationi. Nam Zizania^ pailim isfuit pro-
'jCntus.ut fruges prope omncs tuftocaiit. ta ve-
lOaon umulmodi reperia eft : fed pro cuiufqi fe-
K ^ mcnci
100 ApotOG. Manif, IV. I
mentinaturatransfoTmara. Nam qui opes >
minabant cuias m agell>s fuis videbantj qui \
luptates,dcloies i qui famam, ludibrium; e
fcientias , confufionem ; qui favoicm , Jabort
qai potentiam.mcum ; qui fpes maximas,e]
iionemj qui tyrannidem , ruinr.m ; quihyp
crifin,dcnudationem 5 qui impofturas flagell
atque ita fcYccntc alias fpccies vanitatislab
rato^es fruftrabant. PaucifTimi fupercrant. qi
bus hfc Metamorphofis felicior contit^it. Q
cnini Siniplicitatem feminaba-ir , fapi;^ntia
coHegerunt ; qui pauperratern faruritatem j, q,
iacrimas, <~olaria ; qni charitatem , rctribui*
laemi qui crucem , gbn\nii. Adbm palantli
BOtuic his noftfis yqns nuDum aliud £(}•'
mcn , cnr.m Mando [pretninad- ♦
veifauKii competsrs. ^
META
lor.
iJMETAMOKPHOSIS.
R A T I A s aco immortales D e o
1. meo, quime Homincmnalcivo-
luit, & abhominibuseducari , &
erudiri per hom.inei. Ncc enim
•cior ulla eft ^enttura , quam eorum , quos
mciitipropagationebcnedi(flioDiviuaexci-
j &fovcDdosomni tcmpore obidlumcum
» maioribus fadus fufcipit. Nec exadior
educ^f/o-, quam quaraffiduis precibus 6l vir-
um cxemplo fit , ac prudenti fedulitate adhi-
:ui. Ncc pcrfedior eft: 'tnfistutto, quam qu^c,
tatisfcriciimpetusfcopulis, veriraris ratiow
.&bonitatisexcrcitioinfl:illaturfimu!,acim-
mitur. Namcumitaplerunque tcrraferat,
infamrtraduce prodeamus,induIgcri pcrver-
tccxcrcfcamus, &peftilent'frimisconcepti-
simbuamur, indequeamiirahumanivuhus
gantia, in varias bcltiarum larvas cranfmi-
:mus, nihil ^cquc dcptorandnm nobis eft,
im totboDorum , cuius una facies hrma-na
)axeft, ncglcdus atque jailuiiu Sicenim
ipfa clamat , 3l optimus quifque morrahuni
ifit, Dcumi.ontantum anobisneghgi , qui
iora pretiofiffimis inepto judicio prsfcra-
isj fcdcjpelli , qui afFcclata temeritatis pro-
fione , quidquidhic turbidum, mifcrum , la-
K 5 boiiCu
202 Me T AMORPHO SI S
l^or^olimque noftris humeris imponamus' 1
j .' ni(i nos iterum Deus nobis violencer eripi
efe^^ue ipfumj coc vanitatumloco > admiran
rm.cdijs lutiudac j pellim.o & inreiiciflimo lc
iacer perpetuos Mundi cruciacus relin«^ui.
Ecfi vero Divinainme benpficia plane
gentia fueie , non tamenitadcleverunt iriat
nabditatis omnem apud me fcnfum affeftu
eue i quin derelictahumanaorigine.cura&c
ciplina ad inhuraanicaris converfationem j
infiufta curio(i'ace contulenm, & labyrint
commifti fcm.inis minotaurorum intiicati
Scilicetin rebus humanisnihiladeoeft ardle
ptum cuftoditumcjue nihil tam firmirer perfi
fum, cjuiadomitacarms luyuries cfflingat,
iierciocu'Usfelicitatisimaginariafpe,prafeji
bona,iradv'dignetur ut.qu^max^me optatae
debcbanr, vilefcant j qua? fugiefida maxiii
omni nilu& periculofis aulis appetantur
Ita cqc^ , reperta alicubi i ima , me perfedii
ina cultodia eijcio,& ftolida iibertate,in terr^
omnium imuipicanflimam excurro, iheJfA
am , qnsE vtnefici.s & incantationibusinl
inis,vel hocnom neplacuerat, quod difplic
retbonis. Sicenimnormecpaulatimperdimi
cum p.imum vtramusbonaconliliapofteaot
xnu«;, deniqueappugnamus, & adveifa fror
ditrenfum palam ladlitamus. ThefTalia cpl
faluberiimismonitismihi olimculpata , cuj
fp<
M ^T AMORPnOSTsl lO^
cm fcGJiTct omnium cranfmutationum , non
E;;n apIiusaccuGirorcmapudmehabuic , nifihoc
Co mcum hoftem- Jam mea imaginatione
[ililafubhmisevehebarj nuncdelphinuspro-
nda maris pericrutabar : nunc leo cmnibus
ftijsimperabam , nunc Sahimandrain medio
ncdehciabar, & fexcentis ahjs fomnijs aho-
mfuper/Tiitioroscarceresirridebam. At cum
ii^;.i|fcrviturem &: difciphrram incantatorum me
ul m dedilfem, utut ipeciofas promiiiiones non-
hiifu-ftinerent, longcaha camen fors meare-
frtaeft Necenimiieebac, inQuamego vei-
m,formamcranliic : fed Mag'iti.oruin erar,
ti;: :ccrnere aliquam , in qua duriilimos laboies
ir:^ riferrem» Nam qui fe Mundo coacredit,
andiihmis liccc verbis invitatus , jam fui juris
jfthacnoneft : iedlibertacem omnematquc
bitriumvendidit.: Interimquidquidimpone-
(tur, primafuprem^quondam felic^tatispalse-
radicebatur , paulo poft cum longe fplendi-
qiibus commutanda, confiderem diredlori-
ismeis, quorum favornihilmfublimc, £c fu-
[33 arehquorumconditioiiem-poiliceretur.
j^ i Primaigiturfacies,five veriusiarva, qusemi-
imponebatur^^/w/^eerac. ridicularbeftias, fub
(jjijMiacogebar,quidquid obiedVuni videbatucaut
;Xfcriptum,imitandum,credendum, fcicndii,
^endum erat alieno exeplo , nec turpis u!la ge-
iiculatio,autfalt' perirulofusabfu, mea repro:-
iDtationepretenbat Jijbebareniulari,quidquM
ibcocIofemoYcbat, quod minus dextiea me
K 6 cj£ vrcf-
i2
104 MetAMO RPHOSIS
eiprefTum^plagas inevitabiles minabatur. N
ullum tatigationis, & tentaminum apparcb.
pia^mium > quamfida aduiatio , qua Natm
u^niulumme incptillimus quifque cmcntie&
tur. Et perLuareram equidcm mihi habeie a
ras ad omnes motiones, agiles , credideramqi
vel univeili huius ma: hinam exprimerepoll
cum me idencidem manuum induflria,capiti
que fagacitas deftituit. Heu mihi cum apu
me repeto ingentis BibHothccas pGfrcfrioncn
Quam ego mfano labore vGilabam, abfquenit
liusliterul^inteiledu , & literas ipledeping*
bam,quasi!e mente quidem poteram exprimi
re ! Ita omnibusfpediatoribus voluptati, mil
oneriipfeeram,, necnifialioiumirrifufpe<2:ab
lis l tsdebat jam dudum moicltx conditionij
at, quia vox huminaaberat,nonlicebat, di
cumdcncium ftridore &amariflimamdignati
one, vultura ptiorem repctcre , cuius loco mo
ounilima veiberafequebantur , ufquedumiil»
jneistoitonbusvifam.mucare, non auferre mi
ieriam. Nam dum mihi vel in hominem redi
tus , vel nobilioris alicuius animalis liberts
fpemfacit, ee^o , ofcelus ! in lutulentifTimur
Porcu,n ti.infmigro, nulHus equidem vel telc
rabiliscoudidoniscapacem.HLturpiflima.vo
luprateuniccoccfipabar, ventris , iiiguinisqu
mancipium , & focditatum omniam receptacu
lum Quidquidoibis iyfani habct,in volupta
tisfent naconlluit, nec uilustam cflgravisfoe
lor, qucm Yolu^^tuarms nonredokat. Haurirc
' M E T A M.O R P H O S I S. lOJ
^- rarc , ftertere , eionerari , furere inter flores
'ps it,pr2e alijs inquinamentis, qu^e caput &. inte-
^* imcorpusopplent. O vosbeatos,quicunc[ue
'^a llinihileltisexperti, & illibatum candorem
^^ ?ailis 1 Oterbeatos , quibusmacula nulla
'•'« ius luti cft alperla ! Nam ea eft faetoiis perti-
;«:' :ia , ut intimam coDfcienciam penecret , Sc
iw-? :pctua I uruljntid, graveolentiaque hofpitis
iffij hares ftriac. Vsmihii qui mcantatoribus
te iscrcdidi, qulbusrcfiftere poftprimumpa-
ijKi jnjamiutegrumnonfuitj quorumcarmini-
ica t abreptus niii grunnirc & faginari non dc-
^- t j quos increpare & deteftari per toftrum
:;,a alicuit» Itaalia vitseparsinterfimetaperdi-
rei: nimjam pra^termortem nihil appetere , ipfe-
iiii i mihi invifus quam maxime elfem , haud
:i% ccveneficorumcommiferatione, fedvaria-
::p tiishbidinefetasexuerc, AcLupum pauloli-
Wx aliusanimal^induerejuflusfum. Qua^ritis,
lcii 3dtummihiexercitiumfuerit?rapere. Nam
{« inaha:cformahocuniceexigcbat, utcerre-
m inhiarem , alienis infidiarer, prxdas agcrem,
\-jt nutih rcrum copia antrummeumadimplc-
-js. 1. Neceares vellabore caruic, velpericulo.
m& difficihseft terra dcprxdatoribus fuis,
ffijfiaudraiofeopponic , ut vita ipfa fitpericH-
da. Quot divagationes, vigilias, infidias,ea
hiimpofuerit, & canumperlecutiones,inuti-
ftrefeirci idtantumfateril^beat , omniain-
-,Tij! rpem& imaginationeaccidiife. Quienime-
[iiij amintegrumanimo devoravcram, vix ca-
K 7 pcllam
20<j M E T AMORP HOST S
pellamimpetiabami & qui penariumadtm!
refategciam , vix iti unum aiteiumvedierr
mem expugnabam. urque adeo nilnleft,qi'
rudonbus, concupifcentijsque noftris rclpi
deat , quam piimum cum ijs negotiamur , qt
rum ars una efl atque certa decipere. Quot
nx ladationesjtot turpes elufiones : quod bll
<3:£oblationes,totacerb^reiediones:quot!
gcTprominiones/totfordidaralaria : neque
menhancinanitatum viciiritudinem, ullumi
pus , moraveterminat Interimcontrafas»
quumque multa fiunt , & de corio imbecillic
luditur:qu6etiam quifqueeft ferocior,e6c(
fcientia; vismaiotf]t,& conculcatio. NifieE
iniqu^ agas , & virtmum oblivifcaris , haud
quampr^dasagesj cuius tanta eftneceflitas
£) £ijnaturaec]uerevercntiafacilcexcidat,qu
«primum accumulandis rebus noilris anim'
appellimus : ac tumlupo nonfunttotdent
quotavaroinflrumentarapin^ j mendaciai
licet,doU,fimulationes,adulationes, fervitia
fexcenta alia.,quaj vel enumerare moleflum f
Inter illas meas ululationes & lanieuas, aliaae
depeiditur.nec ta eit animi mci volupras, qU'
:jppetieram. Pra^terquam enim , quod ofFen:
rum viiidicia; ext'mi.fcenda? perpetuum era
idiane, quodadquirebatur,tantinonerat, l
eiu-- faporis , qui antcmalcficium linguam l
ftrum 'maginatia voluprate perfundeHat. C
crcd.mus , huiusvelalceriusreipoffeflioDeb
tosnosfoic, ciim imipctravimus , ringimur,
an
Metamorphosis 107
§ i nec minus tamcn ad noYam fpem , rona.
'5*i n^ucaccinoimur. Libcratus tamenfum vel
idem.ab-hacJnratiabilimokfliy, fiquidemli-
ari cft , in .dftnum tr^nrmutari. Ha^c mea
artaformaimpoflorpm meorum malignita-
; vahquamho. orifica, quam jucundicatis
iia! Sictamendatur,quirquisobhnmanam
iveifationem naufeat Sapite meo cxemplo,
icunque temeraiia curiofuate lirillamini^,
eftatcnim , MundumDuuqiiavidilfe, quam
«tantodedecore. Dc me iir habete. Caput
m .rcrumconfufionehcbttatumfuit, linguaex
ihiplicigultuinlipicus , vox ingraioruditu
lca, tergum vcrberibus occaluit, pedcslabo-
us tremuere , corpus univcifum flupuit.
Munde nequam , quam duruses (ervis tuis,
os olim blande mvitafti , fovifli , atque am-
:xuses , eospoft diros ferviti) annos cogis,
culcas, abijcis ! Crede:-dum efl>ferendum,
riJjAprandum, habendum, delirandum tuo planc
tUi& impeno,& tolerandi, quofcunque afinis
isftimulatoresdecrevetis Pungitii quushe-
i.lmpiusfaciificulus, in';uftublpgirupa,ine-
iis hterator, inhumanus cerdo. impoituna
^03 alier;necrecalcitrarelicet nifipra?'ent\flimis
igclhs. Ha^cci .ecft voiuptnaiia m. a liber-
qujtp in TheffaUa qusthvi , ob quam
vini hortuH Ct-ptum cffregi ? ha^c ilia a?-
jtBens msgniciu: Oceani- rervagario, & Na-
iiocfr* univexl* ^enctutatiQ > quam nefcia
^uod
2o8 Metamorphosis' , I y,
quoti vanitatis fomnium perruaferat ? 5cl,|,jj
hcQG habet,pofl:eaquam id fatis exploratumjnil j.j
hil tam elfe immanc , quod a Mundo non litcjftj,^
pedandum. Me fane fub almi foimahaErefisT -
bus,exa(5lionibus , opinionibus,tentaminibu! i
aUjsquevitas farcinis adeo oneravit, exercuii;;
que , ut recordatk)ne,eorum exhorrefcam , t
in tuto etiam flagra metuam,. Hoc quippe nc^ ^
bis ilia Mundi familia relinquit , uc licet rcft) i
tutia De o , vibices tamen &carios retinca
Eius, tum palleamus, trepidemus, ac ve!
irifomnijs veteris jugi terrciiamus. Ego, taa
tum abed , aiinum quondam meum diffintwi
lem, ut Arcadiamjam prope patriam mcao
agnofcam. Unde tot mihi quotidie nafcun
tur conterranei , una hac diftindione dil^e
fcendi, quod ahj homines , fe afmos agno. -^^
fcunt, telerabilesutique; ahjafini, fehomind ^^
jaftitant , omnium belHarum maxime intrada
biles* Sed ut ad me redeam , cuius errores
multorum dire<fVioni fei vire vehm, non habco
quod dicam, Simiam, an Sucm, an Lupum , ve
denique Afinumcl]e pra'ftct; ufque adeo ia
aufpicatafuaromiija, qtiiE,loco Chriftianaefi-
bertatis, cotmLLntur. Nam & fciendi eft infi-
gnisvanicas, & hiTcuriandi infamis turpitudoj
6i habendimifcrumdtfiderium, &ferendi dtt
rum jugum> qua; tamen permukos ita «JetrBjj^j
nent, utfuaviterfibi vivcre videantur. Caete
mm ciim me-D e u s Ubciatum vellec , fubmi
ik SifoA
Jtl
i
f M^TAMORPMOSIS lO^
iilmpliciurn , hominemunarerumomniuin
sl|i'^ione , five lenunciatione opuientifli-
T^\. P.abdudlumme, livc venusereptum,
"mutanii miro& aliquando prolixius ex-
ndomodo, nonaufim ditere> qualemm»
erit i fpcrarim tamen , homini propiorem,
i fi hom'nis cft , Divino potius veibo,
aliteraraloquacitate, BUgiscjue tam ab-
;, & contrarijs deleftari •, fi regni cGsie-
erifa, quam orbis huius adionjbus eiu-
Qcirepr^eftat : Sihominiseft, in Deo po-
quam ullis carnis noliras defiderijs deli-
, & guftare asternitatis fiudus, quam tem-
ihums tribulos pr^^ftat : Si hominis eft,
idaie thefauris divinis potius , quam Mun-
;univerfum pofliderei &cum Chriftocge-
uam fub Mammone fagTnari prai^at: Si
iniseft, jugum Chiifti potiui fuilipere,
tyrannidc Anii JiLiltimanciparii 6c mcr-
mChr:fti,quam ingtatitudmvm Mundi
iri prae/lat : certe quicunque ad hanc
, vita?c|ue verioris fcmitsm redcunt, hoc
humanitatem conteftantur j cuius ii mi-
funt dc pauciora , quamdcLcbat, experi-
ta, nos hominis nobilitatem indedimeti-
[ euius ea eft erurrnum excelkntia, ut
ua humanitaris dofis fupra beftia-
, brutotumve forrem , pollelforcm fu-
sxtoUat. Nam ui; Tibeiij Casfaris asvo
fummae
IIO Me T A MORPHOSI5 '
fummxpietatisfuitjimpiumnonefle : ita
barbaro feculo , quo quifquea pecudum nai
remotior , eo conveniennusinterhomines.
meratur.
Ca^terumquoduni paucisvceiFeruming
Vimfubcgic , &ratioDabiliori vit^ recldi<lic
Chrilliano debito quamplurimis fervire , &
confideratis juventutis appetitibus fuccur,
decet. Nempeutquimaristempeflates, &
finitaalia incommodaefl expertus, libenter
vigaturicntiumpairiginem cohercet j ica'
literasfiuduantes, voluptatesimpetuofa8,(
furenres , & fundiones Mundi violentas I
diuturnamolerciapertradlavic, nihil inore
quentius , o^MZWi procul hmc^ ah proculon.
tnexpertt\ habet > &aureaillaimaginatioE
flamiaa di (fecat. Id quod, fi pari felicitate e
peretur, quainculcatur, dubiumnon eft,]
vecijminusfidi} plusfolidi, minus vacui j ]
firmi,minusnutantis3 pluscerti, minusdu
inter humanas meditationes, adionesquc
pertum iri.
Iraque inter alios rerum noftrarum incla:
tores, pipsjuxtaacd fcrros,& egoquoque
nium extiemusaufus fum progrtdi j fed> «J
dcHcatas hums s^tatis aures veram hbcrtatj
liberamque verjtatemminusbenigncferun
foima^qua: omnibus, vel iniijuiflimis,po(Iit
Juilii
J ■' MetA MORPHOSIS. 211
l'^ tbilis Namfimolcftumeft, feiiaferrcMc
'^^° dcs joci func : (i fingulares perfonae cxpro-
ones non ferunt , hic meia, ut vocant, ab-
fcafuntj fi vivis nonlicecobloqui , morcui
ette noiiiralcentur ; fi prolixa objurgatio
"^'Jamadfert, hic momentaneo tranfituicon-
yirtutum, vitiorumv]ue pi^rcereunt. De-
e, nifi manifefte Jividus , non audebit tan-
crumvariccatem, & tota:quas multorum
iiumaccutacioncs,unopr2riudicio omnes,
lemnare. Sialiquaplaceant, liceatahqua
icere :fi placeanc muita , paucadolerencur ;
^'^■lilta difpliceancaliqaa pauca habcanrur pro
■''^J»xiis. Quidenim in hominumturba aliud
^"^•itimus , quam edivetfisingcnijs& anobis
nayerfisvoluptaremcapece ? noftrum ve-
'^^r omnibus, qu^ videncur nobis convenire,
.iare,ut homo in Mudo verfacus. fic velut ex
cls^hominib.unus c6pofiLUs?lIndefpes mihi
ddubiaanimuminfedic, fiquidem pro or-
iniucrfi quanculacunque imagine , non ve-
ngularisalicuiusagellipiduiahaecmeaad-
catur nihilforeamjilius.quodfcrupulofain-
iaexercere, ambic:o*:nmraie, impatiencia
5;are , liccrata provoca/e poflic. Namuc
nes prope ordinivS {u;»m habcnc apud De-
laudem, ac cufcoiiiam , fuum inrer ho-
les ulbm atq; decuii itaoranes nefcio qua
'le iiifeftaatur, quam mcdicaie vcl detergere.
nemiai
211 Metamokphosis'
ficmini Yitio eft vertCDdum. Sunt t'
caperati aliqui , nefcio an confcientiae i
iibus inquieti , an invidias fhmulis a
ti , qui omne genus iibertatJs in univ^'
damnant , & airepra hjne inde vocula
livore & odio inrerpietJta , potenfio ^^
aures circumlonant , hoiumqus viribus
ritati innocentiiTimaj viacula mi ciunt
certe uc-bonorum obfervanriam ex ac
teftor ; ut malorum tolecanriam profii "•'^
neque unquam mihi in hcminem ulluni
dicium fumo j fed quod res lii
lia ingcnuos lufus admittit & <
terrarum | icnus cll: ijs rebus , quas vel r
honcfte, vrl "mprobari jure poiTunt; ita
hi ^;d paucas admodum paf;ellas indulfi
pra: itliquis meum iilud iutetnum tot abc
tionum recet-taculum expnmtfrem ;
palliatos aliQuos five involuros explicai
limul ^ m .lcaium perfuaiionum inanil
retpgcrems dcmque omni conatu fimpli
rum animos a rerum van^fTimarum cur
appetitu , acque impcrita admiratione |
munirem. Id h apud nonnuiios veriori
genij ee nobiliori^ animi Candidacos
travero , granas equidcm agam D e o , c
rDanu pcr ouIms huius arr.bages circu
dlus , ac ad priftui^ cuflodias clauflra r
^us fum , minime dubius parentum C
fti
Metamorphosis 115
;am propagitioaem , dcvotam difcipli-
& optimorum quorumque converfa-
*em, multis erronibus vel fero profutu-
Ncc enim intereunt pias yel preces vcl
mae : quibus fi ad tempus nos indignos
limus , non defunt utique huic Mundo
Ua, quibus nos imprudentes & lafcivi-
:sprocos excipiat , ac repeterc patrios k-
jubcat. O falubcrrimam Mundi impic-
m, ii nos plane a fe alienos reddatl ofe-
m ingraticudinem , fi nos fidclioremDo-
mm quasrere cogat ! O utmam hic quain
•errimc yapulemus , ut exofus reddere-
qucm peflimo noftro damno deperi-
s , Mandus ! Sed ut amor amaritudinc
ftolidos amantes minime arcet ; ita
tndus immunditic fua minus multos Cof-
phiios fugat , ut , nifi maiori ac infigni
idam iniuria , haud facile divellantur.
iusrei unus ac optimus artifex D e u s eft,
i id mundo velut imperat , ut, quibus il-
benc vulr, hic varijs indignitatibus a fc
ilienct. Ita irerum fatisluTum efto , ac
cunicum additum , nos nlus nequaquam,
modice appetentes clfe, ne dum calamita-
us mortaimm mfultarc : cum riderc fit
iufvis faanionis ; medicare hominum ulce-
, iK)n niii ems , cui Deus Sapicnciaj &
adeatia; fuas phaimacopolium aperuit, ut«
2T4 Metamorphosis.
i^uotemporenoftn ille vultmifcreri , pr/Ocj
quirebus judicandis .corrigendis-
Gue funt fufficientir-
fimi.
MYTi
2i;.
MrTUOLOGIAlE
;hristi
A N AE.
IBE% TERTIVS.
ARGENTORATI,
«ptibus Hgred. Lazari Zitz V e R x
lili
1,1
i:
2.17
CLnpmo ^ Confultif'
fimo Vtro
N. CHRISTOPKORO
Bcfoldo &c.
Tatrofw & Cow.pcirn fuo ftijpiciendo
S. P, C.
^^5 Vmmulcispauca.paucismul-
^jfp ta debeam, Clariflime &ex-
J^^;^ cellentnTime vir, omnia tibi
beo. Nam quse in me, & pro me coc
nis feceris , jamvelinvidiiebuccinac^
^uidem fateor , apud me necnumerum
•neficiorum tuorum eire, necmenfu-
m, nec ficis dignam sftimatione.m.
anc novum rJiquod exigo, utkisla-
crismeispra?{ideas,quod ^imoroiis &.
ilicilibus nunquam impetravero.Non
)tui autem a te abftinere, ciim , ii fans
iquemmfinicaeruditioneparem;f;ici-
aie tamen <3c candore vix uiium fmi^
L lem
.8
km habeas. Hinc pudebitnefcioqui
cholericos irafci, fi videantin praeda!
jLiri5 divini & humani fcientia poHe
iamhabitare humanitate, Sc mdulg
tiam. Sin etiam tibi fuccenfere audeai
qui meas ineptias feras , Lugebo fort«
mea,quiinvidis fuTiinvifus,& amicii
mis moleftus : quin potius illam tus
raram tranquillitatem, fi potero , imi
bor,quaaduniverfum Mundumfurd
dc mutus , Deum unum audis , eiq-, !
queris. Vaie Patroneoptime,<S<:Pat
amtuamtot bonorum applaufu orni
perge» Chriilusnobifcum. i.lan. 16
ofFiciofiflimus
lOHAN» VAIBNIIN
Andreaf.
219
^*ECTOR, TERTIUM
SALVE, ET BENIGNE
affide.
Onflat pine ■> nos omnes , ^»otiju6t
'^X ^^'*^ tnfeltcem terram tncoltmus ,
duro premt jugo-^^ fer^ire fer^itu-
tem turpijsimam./idcjuo '^ultUyC^ut-
tjsie humerts ont44 quifoi^fuumfu/cipia7ni^y.no3t
n^entt. Nam cum aitj per^e^tuo lu^u yprofun-
^tmtic^ fufpirijs <ttatem trahant ■, /ibt <^ alijs
^esy alij ex ad\>erfo non tam terra37}.^oiuam coe-
miffum negligere ^tdentur , ^ fupplictafua
dere. Vtrumc^ mea opinione^nofine ^ttio e^utp-
^uum nec omnta hutu6 VttAncftr.^ sntoUraht-
xfintyUtajuerelA tllorum accufant'. nec abijcten^
jll.i xcuncta ofuodhorum rifu4 perfuaderg nttitur.
)uodentm Deut Opt. Max prdfnttamfuamno-
yu exercittu , \^ terrenA factetatt pollucetury
tmcfj e^tdenttfSimis trjitmomt^ exhibet , td^utn
iatfo nobu ejfc\ C^ adfertam cori^erfattonemfx-
re debeat tccjuu dubitet^ fitnt autemprAterjam
'Hos duos ordines alij . qui uf prcpittam habeant
tnc terram f\ie fr^itiumfactltui. omntbti^ fe
bm^nfnuanty adntttum eorumy (^u bf44 huma-
trum rerum haben& in mantbiu fptnt ^ o/uoofuo
mntur- cjwbtu tterum a/ij contraeunt ■, haud
•4tdem impetui r,hnite?iiej,ftd mHlort^m torrcn-
s declinanteSy ^ ^elut tn Eptdem.cfs morbis
ntagtonem e^itantes. De ojuilus ^utd fi.it , fi
tentpla tntHeamur , td memorjxproditum iji-,
I'.mtnem tam multiformtf C 's^c.rfpeUn rit-t
L z ep.
Nll
Z 10 A D L E C T O R E M.
efJt, cjuemnon humana luhrtcita^ rnterdum
f}ernaty nec queno^uAm tam fuhterfugere ^ .t\
tare mundumy ciutn repertm al/aju/d ^njurjarl
p^ttttur. ^c f/iGS^u/dem Det<4 tilaquenregej,
cum confctenttA tdent/dem\>tm facere-, dumi
titculos agantyHon dubttant hosterrA amarttm
nem expertrt vuit , ne 'ssacaffe htc C^ ottatos i
unquam audtant, Non tgncta loquor. Nam ,
a mea ^rope puertt/a mtrarer , qut nuJitaa erl
tam enorm(4 ai}fHrdu4^ ^fl^^-> '^^f:^ ^o^ numt
fu omntum '^ttA ordtxum f^aueia comttaretl
^^imtj^ ptgmentAyfuct , ceremontA ^ confin
gefitcuiattones non fimpitcsortbu4 propinarei
non potut tamen credere , ferto td ai> ijs ai
^uorum dctes ^f?tmare detebam , O" d^ prc
tateopttm.-i iju^ff^ fperare. Ituque sn^itos ht
fahuium agere credtdt , C^ tot ^ulttci fume\
ut quoquo modotmpotens^ smportunum ^ulk
pacuttim piactdumj^ teneant : Vf^^ dum am
ad^ertt, Deumhauclraro hifir/ontbr^s h/fce
^am detrahere , ac ejuiantes ^ei certe furei
r/fut boncrum exponere. Itaque addt^^^ertiei
^ ffceffi<4 co7i^erfus cum /erenam iranqusUiX
iem (y Itberale otsum expe^iarem , ^uos nom
^fnes^.e^tios^iertscesn^^injurn^Deus bone^pejpej^
l^t cnim emmac&tera omtttam ^ una Caiumt
befisit ferocifstmuftmtfi ^ '^truienttfi/ma -,
rnulttpiictbus me morfhus tn^ftfffet , haud^
ccsec/fti/dtm annos cxercutt. Qutd enim, 6
caiumnta aufis efi , qtttdfacere non ^oiu\
nempe hdtrettcum fne art/cuio j Chym/cumj
furno 3 decofioremfine ^re^ curfofum fnecnl
fair\
Ad LeCTOREM. 22,1
rj*a| 4tretnjtne fictetitte ^ m^gi/lrurn (iks diptpn-
'"''^' 1 ^atem /me oracults , dtmcjue r/th/l ay/onitrn
P'* t,tnfume terrat nfij?r,u ^i^ex.t^/t , cuius Kon
""i^ trte altqiiAy tm^ettertt ? Inter/m amtct rtfe^
' '■'**• 'Ht , an doluertnt > uncertum : certe non fuc-
m% trrerunt , /ed lutrAtu terr/t/,ad/ua abterunt.
4 Culumnta Eccle/ta arcuit , Re^ui>/tca ex^
u/it ■, Itterts tnterdtxtt , cjutppe tot fgmento-
tm reo , ^ cut^^ts fahuU ohnoxto. Vn.^ ta-
'.;« ^nprs, re/t^uis cu/umax/mafuit y h^tttd^ut-
•mcu'.pt.ijfe /mpofuras humanaf , fed non Ltu-
t[fe Tej}es apudmefperJMnf ei-.prshraticrf^Sy
ipo/luiaticnes , /Urcafmt /fedauo: oUt^ton/s //-
uore tdentidtmcon/J?ergdr Num ut tpfam Ca-
tmntam, nefcto cjuofupore merj.femper neglexu
'a catellos eius focffect , r/ff cjuod unum dc-
■tit,paucsorfs ejje honcs (m/ift Uor j quamputa-
trm. Sic enim/pera^^erum^ rerum a\?/urditatent
emtnt pevfuaderi pr//e bay Liro^ togato:fder-
yrem ngnofcc ^ rc^oco. Nthtl tani fneptura cf}y
uednon multfi tmt)Dn.itur : nxhtttam monflro-'
'tm^ (juodnonfedi-ateres maxims, fam<t repertat.
7e me tamen hic tnuttli Philc/oph a dettncarn ,
«f tngenue f-tteay y TKefiifnmumcalt^mntA ./"-
ere. Num ey, credtilo dijfj cl-^ztem fec/t > ex ad^
niratorererum humanaruA^ \iegl,gentem. Cre-
kre amtcfs ^ admirari humci)<fa, tn/antx proxt-
num ef : citm maxtme ijs opus %iiies , de/erun ',
wr ratto., ^el^erttas tuetur: ommatn^^ifafunt,
t tndtgeai. Inde hoc boncrum /ummum ^ ut
th hominii^us defrtus , ad Deum rcdeof , fif
*errts prcfcrtptus , ^ia cvlum properes. Hdtc tilit
L 5 arttiim
21Z Ad Lectorem,
ar::um ars efi , ^uam nemo dt/cit , n/Ji deS/cai
f'lM omnes^ <^u. bn4 homttium fu^or p^rutur . //<«(
iUuJoiidttiU cjtyCjuA CAlumniamfatigat \^ hehe^
^it, ut^iCunt '•^vhement f^^memaledt nt^benedtce-
rs nohucred^tpsr H^m qut^i j.tm dijpltcert(^ct^l'
p^-t^ii^imiiiygloyf^fum efi^cjuctiesulicjutd m nO"
bi^ M^ndo dfi(m'iecalumKtu reper/t. Ohrigut-
snit^ fctltcet 1 ^ tnjurta» mahrum tnter troph^A
nofira numerumttf. Perge-^perge , «-«//^«ar f j-, ^
ingentum €.%erce^ut r>on dtcampj.t/entta, fedne
gitvsntsa uugefamt^^. Na dolet >ntfi quod ieipfuTti
perimr^f^ munes ;nnocentiA uitrtces m re conci-
tas'. Cdittrum ut dt Isiundo aiiaju/ddt/JerumMS.
cutiM carc&res, dum cnrnis ftrctnu ej} , fertmtMi
nemo , optnbr , nfgatiertt , ^ fufefemper duTA
tempciray ^ nunc iffe dunfimi^. nempejtc omnCi
concia7namu4 Tcrnp«jiS m»iumc{l ; prudenstti'
cebit. Nam a-ttA non '^<dft Rcitftor/is tepsretn-^
Retpui>l.>c.tgeiu,ltterart47nf''gus , (^ ^^uigt n/^ei
^ulet in^uamy ^ ohtiicf^t}. Irrjproi-are tntrn aii
(^ufdeji <-te'iijerra'mfji ere-, ^el^ ejuodcredtljtitt^t
■ture cruhiones NuUu (utt Atas •mpattenttov,
ii nc efl cjuodui orurn itifertutem \S dtcacttutetH,
n'jn ttmuior.fdfuliu^i^ poiiiti^ fj/metts teneiiad
aur^ u^a-s ctrru.^fnn.Nonefigenu^suitquoddtce
d'i ^en't*fy qua a'}JiraQis tmagirtt(?U4 cocretosmO'
resnT.^urc Suvt ttmentqut omntno tucereconfu'
lunt auif? Jt vo emporro uuferas , mhd diffcruiti
ajlutuis. Luudareiionuy^ /mprol>are m.iia^m
nobis trfp:t,So^em<!^ Lund terrts fuitdunt.At cu-
jfii^ts no ejil ConceJfertm.Jidejttt^^^ui ^erttattja-
£r*} ^t4t hnopudifcOf jutju^itutt^ ernd/ttont (^
com'
A D L E C T O R E M. ll-J'
hyiM^eUt proxtnjf jura^tt, ojutc^ tnter mtUe Baalt-
'M^chtDSotliSjia^, Sophifias, {^ tmpojiores corf$
m nuncjua tntc^uttatt obbgA^^tt. Quodjitt^
dod non ttem altu* ? Quodfi tu muj^tt^t, non
•i altui? nec cfuia /14 ccnjentti.jam omnes obje-
Idebent? Ktr ne c*ittU4 ^ocars, ut ptecredofy
tgre^t^asfccra dica4 ? h<tc dudum itocatto pe-
/ tuo tnfcr .p T u ejf, cjua ^^ ttbi /Jtdtjitmulas Jt
10 mfiujuhterfu^t^, Idem mecufentii fedtdem-
'osfut ,icn audts. Anne ut Deum non cffenda^^
npotiiis ne homines Ud^ e^t^riii, off.t 's^tra ttbi-
rior eji) Idem conquererie :ftd tn aurem: anne
miniis Deu4 audtat? qutntmone -, cjut terrent
! D^Junt,parum *\>elitattontbt<6 tuis afptrent^
tam e^o, e^uodres eji; optime mecum ailum eji^
ificuncpjiita tolerabiLps efiea beata mtht credt^
t cjutc<^utdccnTra gentH meHfutt-i tdrmputatii^
, */ difcerem nihtl factl/tst (Jje , ^uam dt^tn.t^
nes (iS^ fi^fpedas le^tones negitgere, Nunqua/f»
msntem '^entt , quod lUt accufnt, utjampoji-
ccrederem , maxtmos clamores ob gaUmA laff
cttartpojfe. ^ltenapeccata luiyUt erudtrer^ho-
mesfua ^erbafua axtomata nec credere^nectn
'sisferreyfedper cofuetudmem effuttre. Vno ^er^
omntaaLfol^am. Opttmtts py£.ceptor Calumnta
i:fiidnotes,Jac/enda^!ju/t carpttyqua laudatft^
eda. .Adfabulas \;ero tandcm re^ertamur, cjua^
Hia terttumproptno, conjuro te, leiior magnani''
m^eiperca^fdorem tuH^ut tnnccentifejit^^ttatt alt^
• utdtndulgeas. Imttare maximos yiros.^uttoccr
inocuoSitmo etmordacesjulere:tmit.i.re hos 'p/os
uos ^tdes fine omnt fita indignattone tn aren^m
L 4 nojiram.
224 -^^ Lectorem.
tiojtram prorratflos. H^ibet enim hoc in^nuti
prof)rfum, ut parum excandefcat : cfut antmo^
JtU/funt , femper bile agttantur. Non tta dtut.
cum trApanttutt^ puduttt c^ui pau!e pcfi fyi
, pen perpettebantur. Hom$nesfmu4> nec natfl
a^errttncanda omnta mala^^necfupraomnedt^
rtum. Idp9tiH4 cogtta, ^uem^t^ altum , <^ukm\
tangt. e^uantum\it4 -i (juitibs proximu* ^^ fmi\
Tnta^ KQtattufit. Nec entm tatitt funt hd nug&^ \
tu tUu ^tr tantu4 mo^s^earu , mfiex tefumam \
frettf^m tKoptnatum ludtcrU adferas. Sine^
fe recfptat ju^centu4 j ejud, nthtlex te djdtctt :
Pater^ cui fjlij erudttto magnt conftttt : ^ei lt\
gfofi-:^ , cUt judtics nonex^oto re/pcnderunt ^
t^uifhuis altiii^ c^ut tnterftcra "jet ba ^prophA
cpera noh Lene dtf/ngutt. Exitifitf44 mthti
/tifii tirfm accufcs , Kccie aitus condemnet ,
tu/i\ ReitfjuumrK^A-^grt-i oculU ^ipertu nan^Kidti
nec audjat aurt^ta ^ctcuts.Idt.^ntumne againk
U! fuptriiitr/2U4 tn 7f/enduc/ta'c nrfra,aut trii
ditmws irtter p/i tatu ^ 'Virtutum funera..'
guA abfunti^^ locjUimur'. a> til^tis carcmtn.^ k
Jittnasapertmtts : jufittadeI/n:jUft, Cj^-^-judi
mur : de^^otto irfa omrtes rebgtones languet,
fupra anttquitar isfoltcttudtnemfjad/tAt: Ch\
f}t<4 nempe uhtc^pr&ynsttitur , 's^ix uU/bt apparl
tmo \>tx caputprotendens a- Chr/f/anu conculcX
tur. Nonputo,nos hdtc nef/re-.ttaentm cumif
nttts aitjsex rrstceptorib.mets dtdtctfdan et.
daytojutcajuampofimt44., /def, de e^uo^ideo ai
bigt Mihtperfuafum iffidcum nuU/us tnjur\
pojfe. Qutdentzn prohibet-, Lut herumfjut ^ cm
l^ Ad Lectorew. ti^
^ntpperdoltngum adHnguem reprdtjenter^auf
d^efatf lofephum ArtmathAum snvtcari^cum
untanm exgenttlthus tnte^ritatem tnS?iSiant
Ttartt i Sed httc ntmts Jlrta. Qf*td tmpedtt ,
tntutem nojiram C^ Itnguarum perttta C^
*um notttta tmbut , chm fumptuum nthtl/it
■4nos mtnus acfajitdij , quam altbi , temporit
ftnoampLus? Entmi^ero tta e^:no!umtts mu-
$,ne qutd durius dtcam,^ dtuturna putrefi-
^Heno/met ayfumtmus^^generofores ettamfpt -
•4S retundtmus. Exindey ne ojutd peccatum
teatur , mu/tts ambagthus res exaggerandA
f, utgaudeamus ret tam abfirufk minutulum
'dfctre, cfuam (jutltbet altus juraret tttt^ilttto
temendam, ^ppetlo ^os tefies , (juotjuot dole-
fofi tot annorumfufiigattones nunc cAlum in-
rt,ut bo^tSy^ terraspremereyUt tauros^^res
manas noj/e, ut ^accM : denti^ omnta itberalta.
udicare, ut njttulos : citm tamen Archtmedemt
'sfiotelem, Solonem, Pltntum,^ nefcto quAter-
id numtna haudfrugals /^crtjicto coleretis. At
promptu excufatio efi: Nthtltn rebus perfe-
m. Cert€y nobts ^Kero l/ceat per ^oi ^eltmper-
ta /ctre , nec in /ecula dettnert factltum ^
otidtanarum Commentartu^ Non captti^bre-
«riaytn<}uitis\ Itane , ^fttdficiam ^obis, c^uin
fiits in^sndenttbus aliaiut emergant, qut^^txfibi
^dunt potuifp: tneptijs terrttari> Apparety ^«4
(>i«fer^'titt,tng€nta Itberaliora^elntmtis elogijs
tkriari ^ ^elcoanfiart nimtis odtis. Fugtti^a
i^a/i*nt\fed^ tUa. e^uA adltbrorum exa&torii.
(HfffU (ra^nUm cdorm/u^i^e.v^/n^uamt^ ta-
ll^ A D Le CTORE Xf.
?neK tUitfiiAJufcul^ (^/orbitiunculM:T^norem\
e^Honium tU/ier^tfscAlum non cUudttur: /d coMt'"^^''
ciuerarnur,quodritmiapeccundtcoj%ctud/ne-,famili''^
^jttum^idctur nonpe care. RepertUTn en/nfeMf^t'
oiuo nos excufemus y AdAmtculpw, hunc <^u/f<jum^'''
zion nccufit defptt.Nempe maxtmaltbertas.altm**^
na vQxa bitdtnart. St leges t^trgcas filtem £9^;
peitca» ,Jt .idamo ettam .rucem mtneru ijam tm »'/•'
haft beatam dijfoiutionu nofrA Itcenttam. St e> 'hn
emplum ettam altoru, cfut no hene ^fmtfbrte 9 '(««
*^unt,opponai-,j-im te cransfugdprod/d fi .Sctita ei^iV
ut ojHi Papam deprdt-dantur^ ft^n corrtguntfttitj Kfi
ht Chrtjhant ^tdentur, tta qut Deojjdere dtcun iVdi
fedeundemfuhte'fugtunt Reltgtonem trreligto. w^n
tracinretnon Fonttfictumtantumefi^fed^n i/w/i
fl' um-, ^ legesexUges h^ibereycum Barbarts, m mt
ftriscomuneejT DeLttertt ciutdopt44 efialtaiutdMt »/«.
dere, /gnorannd prcff^u ? Et h%c cun^a ^elutnx Mf,
ce^ttate maxtma, ac ntmmt emedandaftrrtmu (•««;;
Ju ar-fentes putanojiru e ttnu/ Jilo tenuctj^tnifl «jfl
nttncu' i Sfc ergo opttmt cfuft^ fenttuntjfdtaltni is.int
lethargo teneri , ut mft^enenata meUa mhtl
mttt^tmna amar^t pharmaca cmnt tmpetu rcfp.
nan. Dtt44 eflyDeu^^ejut reltgtonif^pacuytt-ttncpiiii
lttatti,ingenij^\iir'Um munerairrt^erenter h*
itfa udj^ re^oca^ y^ unabrarum luddrtif nosJU
^ellat f mnijs rerii^feitcttfii:sfmulacrtsridi
^UA ^futj^siutsncrn ito[uidoanim.i-d'\>trrttfup€t.
aute cjutfua prodtgura ad cjtharas^ MuficUt %'ij^
meioSytrtftJjtmApaupertatt nubunt: ita c^ui C»i (.fji^
dbnartaeijciunt^pUrumc^homtnumfuntfeJit^tj ^Si
fhm . trtpHdta* '" rtrtiisej^i HtpfiHlhpofiejul* «inji^
vtm
Ad Lectorem^ 227
^cafitgundtmoniitores /mportuni, ufja/la-
tj^tmtu decreto tnfeitcttate occurrijje. Qutd
9 agat 'Vtr bonus.ubt bono ejje non /tcetijijorte
tras^pat^ts refpondeo. St antmtfatts habet ^e-
item proJiteatur:JimtnusT,fualtbertatenepro^
. lUudcertepaucorum homfnu eji^nec niJtDea
uatorum ^conJaltdutorUyCjutprAjenttbus fuc -
^runtfawapoJleritattjprdtmtHm caIo commtt-
t. Fuere tales fedplerunc^ tnfeltctjitmi-. Vnu^
peLutheruscomplettmtraculteJi.e^uttn^tcluf
'4mpha\tt. Sedut iibertatetuamfr^es^necje-
tmortb. ^el^ttijsabrtptarts ^tdcumulttsalijs
ilepr^Jiabts. Nemo te, optnor^cogef Ecclejiam
rcart , trtbunalia corrumpere-, Ltteras nundt-
'iijtnegligarisytuus efo. Sine.alij facuinf.fne
4ttfactant:JineJicjam tempus \!elle.,ac confct-
tA tutt cohabtta, St fatis efi , e.xemplunt Je-
'* netno umjttam tn Deum pecca^sjtt -. fdcon-
t rebus rorrupttSy t^tt re^era nunc ejij p.-i/*--
^imos Deo placere. rieijuJie,Jobrie , /tber-
ter y pattenter ^t^tto : quod multt equtdem
^tbunt -i nemt) , ntfifal/or yprohtbebtt : .Aut
mntno fiat , ttane terra angujia ejl , ut
/jttam Itceat tn Deo acqutefcere ? Hoc tllud
\» ^uod multts ^elim perfitajum t Cjj" e^uo ^er
I ambages penetro , ut relt^a turba , c^ua ccn-
"tt dt^ina tndtgnattone non poteji , nuUam
'piter agendt necej^ttatem confugant , aut
fum dejerendt. Nam qiM nos maxtme ter-
tt , faUacta Jitnt, tjuaji iH^tto Deo nobts ^el
^tUjje ^el nocere ettam Mundus pojiit , qui
w omnta Je^fctjfe credit , terra Itberatos nos-
L 6 C«.le^
11% A D L E CT O RE M.
Ceelorfddtr. tjuemjt^jitwamus , parur» tf/?, cjut.
qntddle ne^etjCum rtemtnt gratps henefactat.N
(jue ^erojtc Deus immttu ej}, utjuis tn terraf?r.
per m.ilej\ictat. Ahjit') credamus , omnes fceU.^ ;
htc emergere. Eji.,cum pietattjcum tntegrttatih W-
nosJiatfuHs. Ejl, cum ^ertta^ trsumphat. St r»»i'
rtecJtneJlciU es, Multoscrede anhelare : mttli j^«',
crcde plunma d^Jiderare. Intra concla.^td fkk Mli
qu/ corfuum ejf.'-indunt^ cfuihus con^erfarty tit^k i|i»»^'
cjUAftt dulcedo. lUi Itberas^oces amant-i^^ bffft
^lurtmum ptrfctant , ferto precantur . TttU «m
eji, ut cum Deo alta^utd tentes , cfucdantmA /al mtn
ii, corprjru Itbertatt conf^lat , bonis p/aceatt' . mt
hh tnge-as moles fje tnterpontt , cjuod non msi Km
/edre l'us optimis ad^erfa rt dtcerts. Sordere^fi^ h.f. l
tn^wentfpurtjs^tmam reltgtonem, d'ff?ltC'*re ho •
ttam, utram.j^ perfe^ijstmam'. eleganttfimas
teras tnculpare, Qut4 non d-tbttet hic r nontv km
ptdet ? Sed bono antmo efo'., nthtl pertmunf.
wonetarum hodteprettum crefttypondus (^i fup
rtttas dejjctt) Imago eadem ejiyac pierunc^ elei^A
ttor: Itanos prtfcam de^ottonem , anttquosl^MiiMQ
res, arrtumexceUenttamcrepamus, o^uAapud
cupreajuntytttultnonde/unt 0" irfcripttom
pompd: atnec ItbeUam^neexattnumferunt.Qk
Jt tdconjianter negent\ Eho antucredtsfifb
chabo Baalttas tmpojiuram fitam f^Jfs , citm
JanfU/nem ujqueje lantajfent., ntf c<cusigi
con^^itftjfet? Aut Phartf^tos Chrtjit accujatto;
admtfjf , ntf V^efjfafianus ohfitnatos admort\
uf^ confegfjfet ? Aut Ponttjictos Luthere cejiij
ciitn tsfceUra tUorum tncreparet \ Spectofa.
trr.
Ad Lfctorem. iif>
ojiura efi^nec unouam detertor.cfuant cum bo-
nfeJimu^Ut \ nemmt tttmen cittus , quam Jim'^
;$J^imo cuiaue detegenda, Verum bonum^
eJipUnum fiT patulum , ut tmpojiores lucis
at. Tenebrts opsts eji^ ^mbraculU^ubi
•arum ludibrta exfjtbeant: St 'velum Jubtra'
\Jhrdet gejit^culatto^ Hoccertum ttbtejio^non
'derefUoSi a^odttb7 fferjuajum^oiunti nonfa'
"ejCjuodtibt imponunt >nonfitre-iquod ta{lttantx
%^entremplerojo^iie tn adyttsjuts adorareyforex
■*cis tmagtneptrigere. Ingredere ^ arcanafa-
icontemplarejredtbuJctSi^ ohjiupejcens-, (^
•mants erronbsts iratus. H*cfujit4«y nejcto quo-^
odo ahrepttM-iJedutfiductam ttbifactam , beni»
xiftme Leilor -i nuUam hic h&rejin yperdueUsonS
Hbarbartemreformtdandt. 'Ltberaies iocijitnty
uu^sjts matertapetttt , ut^ideas , omnta nojira
fje cum deiecfattone propont, Nemtnemiquod
•oJctam,tettgf ynificum de humanis agitur^ res
tjiraaittur'. Tuffcisaitteri noit td tnfraudem
teamjctre. StyitM RhetoricA nthtldebet, ne optu
^beoi Crtttcorumface ; omnta tnfra dt^tnattO'
em tuamjitnt. Nam dumaiij coiiu tornant, aut
rrgtUos fabricantur , autmujcipuias tn^entunty
Alia exctdunty ne cjutd metuas Jerijs contempia-
lonibta. Non alea^ ttbrtn^tdeo , non latruncu-
oshomtnt fjecuiutiontbttt fattgato: da miht , ut
er te meipfum rtdeam, Debeo id Calumniaigra"
iam certe debeOyUtiijua nthtltniurtarum contrtt
Tte omtjitiprofectjfe mefubjedulo exercttio ^tde-
tt\(juontam et dtj^itcto,inciptam mtht non piacc'
'Cy ^ ^iane ^uam fim tUtm laudatts dtj^imtiif»
L 7 apparere^
2.30 A D L E C T O R E W.' ' A
app^rere.Vtde anft^ut me f?rof>hanu dicunfyeim W^
Coeltctfaptant\ ^ejut arcarjafia.tt*i mtht in^tdei i"/'
i^uarrt Deoteiltjtnty^ quttnt^noranttA tnfuU. iw*^
d€portaritnty<^utdfupra mortalttatemglortentm Vff
tLeJpondeant pofierttatty quAnon ertt tam ohef wm.
narn.ut, qutd malt^ejuo tempore-,eiuibtM admtm W\
firtstn^^aluerttynon odoretur, Imprudens Htfit^ \m
rta efi.cjUAnec K^gtbtttt nedum tmpofioribtu,pai \. /*//
tet. Opttme mer^tt^ cum fimel tmpegerunt ^pra K «i
duntur\tu^ttA totttu tncfutnamenta pro mofih «kn
SpenditabWi Vt omnta V'^fi4 tmpetrejyMorspude htr(
fartety citm ad D E I re^erenttam , & proxim htn
Charttatem , ^ tgnorantt* multtp!t<t4 coytfefiic mki
n^mertt accurrer/dumy cumdefirent omnta^jjui mt
it4fte hiccredtdtfit: cum treptdubts y ne tdemtu, '^i.
txperiantt*rj<juodtnaltoscommififityCumtUari mx\
dtcula ^ fif^tafimpltcttas amicayContubernalu% w/i;
kenefica ertty^ terrarum h^^enui deltctumy neS
tibttpfifaptes. Uiucte relego ^fitni^uti^ mthi es,
necprohtbeo , «/, dum omperendtnare ttbt Itcet/t
autce^utd^el tpfi ttbt tn buccam 'sjenertt, ^elkom'^'
byctntfis ali^uis per tn^tdtum i»_^efittytditbereef 0111:
fufias, ^ corduttste omnthtt>! dertdtndum dedas* nk
Necentm tam coariiutumy efi humanum gentUi
utunt ttbt tmpuneltceat accufare,<jutt mmo iu
Attimuminduxttt aut extoffere tua fierqutltnia^
Mttbtu ^erttatem tnc^tttn fit. Sedcum o[uo loquort
nempefemper fimntans'. Tepotttts mthtexoremy
ientgntfitme Le{tor,utfactl>tat£tua. hasmeasfi-
^fabulas fi^s^emjthologtasadmtttoi yCjuthus boc"^
unum cjHAfi^^t ut pofiChrtfis fertam tm/tattonemf
t^ hHman<ii, ^ttt^ raftonabtk?» converfiattonem^
fiienfta^
Ad Le C TO R E M. 251
\iffarum terrermrum decora (^ ^ariam dele-
tonevipoJSideumuf.quAfanenobtsnonmerce-
U' unt46 alter^fermotnec exaclons importunt
H nugator$s epitcme glcjpita,pdf€rta reri*
y^arum comrnuntCHTioat<^ curatmaxtme ^ero
l nobtfcum con^erfAntis aufpicta dabunt»
'adorabtmt*s j m* Le^or 3 utquod utrtfc^ue
i fuppieretppj (^ tn omnem^erttatem de-
're ^eltt, Nos ^ero tnter nos amabtmust
ishocerttnon pofiremum opus , t^ quA mi"
\dextre , mtnus ccn^enttnter dtiia funty non
\*lentta ^ atrocttate^fedChrtfitana Chartta-
\mendemuSidtiuamuSi tnterpretemur , attj^ ad
fuam Adiftcattonem conferamus. Dtfctpuium
\hab€bts,ftnon fitis doctltmi certe pattentem
\eritatisaufdum. IgnofcM autemfimui opero-
Ixcufattonti (^udjittbtprocula me remoto fii-
yhacuafort^e ^idsbttur^memtnerts > e^ut nocere
tt,pierum^ in proptm^uo effe,per <juosfi De"
\ofier me qutefcere ac Chrifit regnofer^ire per-
^ritynen tntermtttam.pcfi h^c iudtcra^facrf
\dij tntercaiartafertum aitcjutdtecum commt*
\:are^Ser^et te DomtnuslESVS.trfiituttt nofiri
^rtnceps->eiuemutprome adores^ettamyatefg
'^ ettam quapoffum^ tn te antmi
propenficne prec§r.
fC
m
POL O G O R UM
^Ihristianorum Ma-
nipulus Quintus^
Seneca.
emadmodmn radij folis contingunt qui"
dem terram,fed ibifunt unde mtttunttm
Sicanimmmagnm &facer,& in hoc de*
miffus ntprofinsquidem Dtvinanoffemusy
converfatur quidem nobifcum , fed luret
grigimfutz, lHinc pendet , illucfpeSlatac
mtitur: nofris tanquam melior interefi.
r. ilNri-
254 APOLOGORUM
ANTIPODES.
N D I c T o Oecumenico^ Co»ci,
ciira remotiflima; nationes cx al
TO eodemque Mundo compaii
fcnt , adveueiunt tandem , con
Lenruli & Cornelii opinionem. AntspodesX^
vixpotcft, qui homJnumtum concuifus , q
admiratio fucrit. Incedebant enim non at
verfas arboies i fed capitibus ad terram ,rar
fublati :undefaci'e ronigere eratjeife pla
Dobisdivcifos, nobifqueoppofitos» Admifli
feflSonem , & de Rebgtone interrogati, refpo
d^xuntiD/fgere/e Deuw toto cordei tota Anim
tofii ^trtbui •■, ^ proxtnjuniy ut feipfos. Quasf
dePolttia. dixerunt. Sehomfie^fv. rtjKemim
Udere yJH* fut4,m cuic^ tribi*ere. Hxamin^ti
Philo/ophia Morremje meditart 3i^]ch:it\X.. De M
trtmor^to compellati, Qut Detu ^ inqi.ifbat
coniunxerit.,homtntnonlep<tranda. L^iorts d
lummquifiti Sudorem^^ultHt fu; jeceiurt,f;
panem (^u^ erent. Poftremo Scop^ tori.u* ^t
petitus, AEttrnaLum Z?r'<?^'/"./,indicatus ab il
cft. Haccum Pdtres roncilijau^^ivifl^entjfurr
xicin med um Piajfes,&:\'iri Fr.tres,in-
Q^\l,^utdm irt4Tri efit multos dubttaj^
/e y /i^ftne Antt-
j^des ?
2. Al\
Manipuius V. 23/
2. aRtifex,
orciiraartis exrellentiaomncs fuperaref^
erostamcn plaQcdcfotmes, idcntidem fu-
rai IoterrogatusabAmi^o,quid infaulU
iet ? Nihil,refpondit, nifi quod lilud didiciy
ond dici Quidenim.quodM.^gnatescle-
cr,Nobiles l:orriter,Confiliarij prudenter,
:6li temperanter,fubd:ri decenter , quid
Religiolipie, jureconfulfi jufte, Medici
jiter, Philofophi fapienter, Philologi ele-
: loqui omnes djdiceiunt,agerepauciores,-
i.quod facilius eft.rem noville ac peiagere?
• enim fchols paflim proftant & magno fu-
ntur.hujusnefcioquam quifqjfibi Dodor,.
openculorelinquitur.Hinc Ariftoteles vc-
^^olicice & anxic niter virum bonum & Su-
nbonum diftinxit, ne pofthac crederentur
fereciprocaj fcdomnibus conftare poircr
bulcnem calceosopt-me co fuere, Sc inte»
.mumvirumpeiIimc.Hajcutaudiviti£qui-
Laudo te-inquit.qui animadvciteris. Ide-
iugeo Harpyias maximc omnium folicite
** ligiofe tributa cxigere,& furunculos fui^c-
oraciliimis.
5. avgvsti:nvs.
Iguftinus,Hipron°nfis Epifcopus , aci M/-
bvrio:umDe mareespatiatus, &CoDfcflio-
ifuarumlibellos obiter relegens,in hypocri
invitiflimusincidtrat, quiblando ore viru
iidifl[imumlalutans,Ecquidlegeret,percon-
tabatur»
H:!^
itS Apologorum ^
tabatur. Cui Auguftinus,Meos eirorcs,in<
(imulqj libellum porrigit. At ille,amarum <
fubridens, Qj^id opus erat , Saniffce Pater,fc
iaeptulisproltituercciim Deoomnia patc
Q^d vero ? refpondit fervidum pedlusifi ii
doaes mciderim , conquerar ; htrones an
me^ non accufem,non prodam? pueritiae in(
dientiam , adolefcenrise ardorem, juventuti
meritatem,ingenii ambirionem, licguae va
tem,]aborumvilitatem,religionis tenebras
cietatispericula, deinmatrislachrimas, fcri
IX fulgur, Dodorum roborationme] Veri
dulcedinem, carnis conflidamina quibus fa
tus& fanatus, quibus circumaclus & folida
quibus fubmerfus &eievatus fum,non aperi
EtinDeimei fanduariovelut reteris hoai
€Xuvias,novr jn:olam,& arma gratus fufpend
TuncHypocrita,Tuumhoc, inquit, Exem
eftoj fedquodaliis imitari non incumbat.
paret^refponditAuguilinusjatquantocumi
pliciorum periculo,qui, qua: vos fimulatis,
dunti quar tacitc improbatis,Yerbis deccpti
gni faciunt ? hinc lucrii vobis , illis fumusi vc
fama,illis damnum; vobis otium.illis labor,
nec jubente fuprcmo judice, id, quod diu &
lide fupprefliftis , cum gemitu & dent.um i
dore erit proloquendum.
4. BIBLIOTHECA^
p Roximis Eruditioniscomitiis fupplex ad
*• mtfccmiaaquasdainbrevibus giaris& cc
pedii
M A N I P u t u s V. 2^7
irtis vin£la. Quotc^uot adcraLit,c.T fqualorc
:^ nculis aliquam c Turcia capti vam& lytrum
juirentcm conijciebaat. Sed illajopinio-
mniumiiteratiorjfe Bibliothecam ncmina-
& juciicium ob rem r.on coatemnendam ex
.t.Vivere fe,ajebat,n6 liberamifed ad pauco-
perfpicilia , corrodi tineis, cohabir^re ve-
tilionibus.&id tolerabilenncludi cJatrisjob-
arireris,nunquamir,rpici,ni/i in (pedato-
,ludibrium.NecidintolIerab!le:rervire ii^e-
rum i-nformationi, & tuggerere bean^s Ma-
ralia Yiintenebrisco.i(flam,idnolu:ire poll-
,&cumca^itis peticulo efFregifle. Cui*pro-
:s:irate,tcrponderunt,pr2:cipitat;namutftu
.orum eft curiofitas, nimium ex te quereret:
;meritas , nimium te abuterentur i ut eft cu- ,
tasjnimiam tui aurerentj ut eft in;rqua!i- j
nimium temacularent Sed Bibliothe^ajam
'ida: Qins ctedat.inquit, Cauponas, taber-
jlupanaria cutopatere, Bibliothecasin ftu-
forum fecuritatem abfcondendas efle ?
r. BOCALiyiVS.
Raianus Eccalinus,ingeniof lT:ma?dicacita-
tis homojcum ex Italia in Gcrmaniam elicr
Mtiatus,& cumeruditis, 6: perfpicacibus ali-
adeftruinohs, ^ibbofis, calviSjIulcis, fmis,
bis.truncis^cv frmilibus corpore viciatiscon-
raneis fuis dilieruiiret , poiienc nefanari, ac
nfahabiles, anne in Nofocomium potius ab-
centli , quam inc'r recli corporis hx^mines to-
andifintrmagnacepitlaborareinvidia.Nam
erauc
25^ ArOIOGORUM
crant , qulbus hos na^vos hypocrifeos pal'
iia6tenus obrcxerat > vel faae non omnibus |
•milerateire confpicuosj quibusBocalinusi
dacior habitus, poft crefcente odiores pa«
turbare,proderepatriam,infultarebonis dij
cit Bocalin^utaadi tinfipidaaccufatione,
ne habereturimpor-tunior hofpes.land^qud
Germanoiu vitianungnoviire, nun^ tififfj
omninoaccufatorufuorii vultus afpexiflfei
tiquam,famam audiviilc nufpiam ; Doler€,
potuifle aliccr ,{ibi innotefcere , quampeil
tia; Dolere,ha?cvitia non fu^egentis fola
paratum tamen publicc teftan , nec Mii
Quadratum, nec Cornelium abs fe tadosi
Hoc cum rifu acceptum , & fententia latal
Mundi*m ttimjibt undtc^Ji/n$lem-i ^ quA da
ro nArr^rentur , hutc c^uadr(ir€\ ttua^ <t:^uiejit
G. CANES.
1 Ufli erantbonsmcntis Agricolar.utLuciaJ
•* Merlinum, Rabelafium, Fifchartum, Bocl
num,Barcla um, Pafquinum, Gentilem & cl
inilesfatyr;cos canes, quod ferasundiq; coij
d:aretur,!oris>catenifve alligjarcr.vcl fiueful
basad colla appenfisimpedirrnr. IdquiadurJ
agncolis vifam, quod fiugesfera! cum depa|
rentar,tumconculcaret,fupplicilibello.qa?]
.ceflitas canum apud ip^bs, qua; importunitas
raium- acexinde publicum damnum,expof
runt Dspopul-ui cnim fegetes ab ambrioj
cervis,vo]upratum apris,vio!entia:lupis,''ip|
fturarum vulpibus.imitationis leporibus,
tionis cunicuUs} jdqjtantafrequentia,utadi
bhil
M A N r p 11 1 II s V. u^
[q Chriftianum exolverdum pofthac pa-
IntfufFcdari. R'.T).)0[.liiinijseil: , {am du-
Jiappolitos illiscife vi^ales, quiclamore &
[culamentisarcerent. TumreplicaruDt, ni-
Lfe dormitantius his vigilantijs.Sed :u duri-
icrepati,aciubrebcllionis,pocnacanes via-
juflTi , cum murmure abierunt, hocinterfc
[itantes, Generofoscanes vincuhs ferocio-
7. CLASSIS.
.aflis illa ingens & formidabihs, quam Rex
i.tqiidemEcde(iaftesSalomonin Morialon
lcmpore infirui juflit,tandempublico Oibis
preiolvit. F.ratenimrumor,fubjuganduhu-
tum genus,& ad Catholicam tum reli^ione>
pohtiamfubquintaMonarchiacogendum.
[liralius (ive claihs prqfedius defignatus Joh.
Ilerus Kaifersberg.ejufq; legatus Def. Erafm.
rerodumus,additufq;qui eoru vices nonnun-
obirct Coni. Aggrippa, ac prasterea Navar-
Irum.gubematorum , remigum innumerus
nerus "\'i(ietfunt An.Seneca, ThomasMo-
Scbail::an.Franc.Fr.Rabelais,navib prjefedii
:retum erat nemini parcere.nullo fexuis^tati,
nicati,qu!fquisobfequium & Sacramcntum
';6taret,inreiiret.Itaappulitdeniq; in Narra-
lia & publico ludu expe(5lata,folerini plaufii
tifu excepta eft. Nihil enim armorum, nihil
lalelecam vthebat,fedludicra, chanas, fide-
,lyras,crerundia,campanulas,f{^'ecula , talos,
dgenus inhuita alia. Una lex erat, qui fe
dede-
240 Apoiogorum
i3edcrct,cuculjam,qua:; ingcntibus onerarii.l
YedsEcrant, quifcjue induerer, auricuktiami
riegatam: nolis appenJisfonorarn. Ita Oibl'|
faiigujnc fub^iSus eft.
B. COMOEDIA.
pEriis Saturnalitiis Comcc<liamaguo app
•^ fua<^a£ft,cujUshoc argumectumeflbt(|
fimum.Primo adlu Adolefcens voluptatiM
m«E contubernium iDgreiliiSjYarias Scienti
& ArtiumpucIIasadamaverat.cum quibus
rio ineptiarum genere (e deledabat.Secund
^uvitam civilem in forofibi adfcifceas,
busdiYerfiffimis &c cenfuetudinibus imbu
tur , temporis & ingenii admodum prodi
Tertio ad:u tiumaaarum controverfiarum
ftra invifens, armatus corus ex omnibus co
ruit.& furiosecum totius orbis fcntenriis
flidavit. Quartoadtu adalendam virarn(j
Terfus, Mare kuius mundi infidelepericl
conatus ) cum jam tranquillitatis & Sapici'
opes collectas poilidcre fibi v!dcrecur,& in
trianireditumpara-ret, truculenriflima^corp
haminitempellateagivatus,bbore fedus
bus eiCiflis , confrac^a nave vix randem pc
tentia: affere in rerram^^natavit. Ea in Qit
to ac^u Refiguationis infula reperta , fub fim
citatis Chriftiau^Principc&levamentau
laboris deditquietcm & acquie^ ^
fcentia; hofpi-
rium.
9. DE
Manipulus V. 241
S).DECIMATOR.
Vlbra quafdam circumvolitans Arirhmeti-
umaiflaverat. Is, quiadcalculum omnia
ire, & fumum «tiam ponderare didxerat,
acquievit , quam pera^quationum omnia
a-a examinaret. At opus haud erat ulla fub-
itcquinipfapotiusumbra^ut liberaret au-
ii&radicibusteilera contaenneagonalibu^
tum-: Heus, inciuit,ad vulgarcs calculos
Nam quod extenuatafum, primum Sim-
tatem decimavit Curiofitas, deinindolem
iemia, mox mores peregrinatio ac prope ea
converfatio, poftea fanitatem luxus , indc
jusvanitas ,pori6confcicuriam Satan,pofl:
tatem mulieres , poftremo refipifccntiam
uetudo, denique ciim moriendum cfletjde-
lyit Sacerdos, cui exinde poculum tot num-
quot Chriftus venditus.emptum. Tu mihi
sxfocietatisreguIadicitOj^quanrummdfin-
5 impenderim , quantum fupcrfit. Logi-
umfubduxifletnumeros.acexiguum planc
quodprimum. divrnobenchciocongelTrum
fupereifet: Heu, iuquit, quo numero elFe
ufles,cui Deusaddidiflet? at tu temerarie
liultafubti:axifl:i,indeinfamiatuamulci-
plicata , & reliquise inter tur-
piflimos hjcredes
divifa:,.
M 10. D£.
242. Apologorum '
10. DEFLCTVS,
r~\. Borta erat in Reipub. rcf;no periculofa fec.
^ ticfubditisadciviliaiinpatientixaima tv
clamantibus , & credulitatis exadliones deti,.
(ftantibus; Cuniquelubitoac inrempeftan
convocati eirent remediorum architedli,in:
ftum aliquid&peuculofum accidit.Nemo cjui
exomnibus erat , quinon in tanta feitinat»
alicujus maximc necefTarijmembri fit obli
Hic aures quibus fubditorum gravamma&qi'
lelas audiverat ; Ule Dafum , quo Politicoril
dolos & qua^ftorum furta olfecerati Tertius
cu]ii,quoPatri^a^a,priviIegia,contributidf
infpexerati Qj^aitusljnguam,quaprointegri Ijjj
re lubditorum contra iniquitatem exadrorud i^i^y
fereret.-fed maxime,qui Coi.aliufqjjquimani ^^^^i^
domireliquerent,conventumomnem turba\ [.^jjU
re.Namilludadpmdenter conflituenda,ha!C
fortiterdefendendaPatria2jura,PubIicam(j^ii jjl^jj,.;
citatem defiderabatur. Itaqueutquamcitiffil
domum redirent, & h^ecimperiimfigriiafeci ^r'!'
ferrenc, conclufumeft. .-■ 'J
II. DELICATI MARTTTkES^: Mi
C Ol€t Religio Chrifliana die Paflionis DJ
^ nica;procefIionem exMartyribus inftitw
cujus hic eft OrdoJpfa prseccditalata in purf
ra femilacera.cum Cruce & habena.altcra ma
EibliaapertagcftitanSj&Mortis fimulacrum
cum trahens. lubfequuntur terni & terni Mar
res albis flolis, lauro coronati,& palmis dcc
ioci;i
MCC
Imsfi
^
M A Mipn I. u s V. 14$
3ibili numero , viiltu hominis aiiguftioi:!,
tiscacantileuaingenti jubi o & divinamo-
lons canitur: HuUeluta . falus ^ glona, ^
^ potejiHi Domtno Deo nKtjirOi cutus ^era^
^. /*«/' ')udtcta.yCju$ magna.m tliam meretn-
Udc terram tmpudtctt/ajuacoi rumpehttt] du
'hertti K^ (th Cti peenas fan^utnfsfuorum rfpe-
1 IdrpedacuiumcummultisarrifiirerrSc
cosanimadvertiilent, qui non (anguincm
udrilentjfed vita: faltem miferia, &r perfecu-
im patientiaeam virginitatem eiilnt aile-
fpemcertam concepere, fore, ut quia cum
inibas frequenter eirent coufli^lati, gloria
'interMartyres imperrarent At Religio,per-
iciflima Matrona, cumambiriofos , turbidi
is,delicntos, impatientes, polypragmones,
Ltores lUos reoeriiret, & ob id undiq-; expul-
intolerabileshabitos:lte,inquit, ad veltri
loi) Martyrologos:nam hic chorus meus ds-
isMartyribus non pacet.
12. DISPVTATIO.
lialjfumusille Sophiftarum^cum proceffinn
)ntra Chriftum abfolviiret.nec votofuccef-
,aliudeft aggrcflus^fc.annc cum eoreconci
aatcertispa"^is veliflduciisconvenirepoC-
l:aq3 ad Academia fe conferens, mediis Bac-
liaHb.thefesaffigebat,quasob id negotiuvel
ientilari.Cuq^ difpurarionis dies adveniffct,
0W\' ^^^^^^<^? fu^pinioni paratus flaretjcopa
e Metaphyfica Logica Rhetorica, &: reliqui
;3:#itionisfl:ud!ofi &acri cofijdnBelialeaggWf
i;ijjira\rimufq;fefe exercuere. Sedille lubrrcus
M 2 aimi-
144 ApO LOGORUXf
Rirriiiim, &diftindionibusundiq5' armatUS»
fuperq; linguas volubilis nungminus taccK
cum vi(5lus crederetur,audiebatur. Tandcm
force ingredtienturduiepuell^rufticx,fimfj
cifTimi cultus, altera Fides, Charitas altera
palluit:quaprimu Sophiftajdeinfudas, & ad
ncsfefeangulosc6vertens,deniq;obmutefc€
arreptiscum indignationechartis fuis, cum
fcenderet ex puIpito,murmurare auditus eft;
bi:rabar,cumfucoremmihiforej atnuncc
Veritas.
13. :ELEE2dOSYNA.
o OletEleemofyna (ingulis menfibus bene
'^cereijs,quidefeoptiiiieeirent meriti.Id i
{\c diu habirum,tandemopulentorumambii
nifervirecepit Confluebant enim.,quiin hil
ones, moriones, cinifiones, magos, ciipedifl
osjlenas, &alia Orbisputaminaprodigi, p»
tem dicerent 3 fed deprehenfi ab Eleemofy
multumpudere &:abirefunt jufli. Deinanm
ti, qui pi(floribus,{culptoribus, chalcograpJ
phrygionibus, & artificum inventorumque
tero£;rcginim;umac inlane favcrent, & pic.
tem ^ict rcnt i fcd &: hi recedere funt moniti !•
ftea repertiiunt qui Sacrificos pinguefacerej
liticosfaginarc, literatosinfarcire, plebcmfj
rarefuntcoBati,&Piet3temdicere:quos&if
"valercacfapere Eleemolyna voluit. TancJ
qusEftorum exacft-orunjq; turbaexpulfaeft,(
tota vita deglubeudisexcoriandifqi miferis
cupata, imminente morte quadraginta plus
nub floienis fcelus omne vuit expiatum, Accii
gkc
^
Manipulus V. 2.4 f
lofyna: Euge, cgregiam,inquic j pietatem
iri capitale>devovere cenfum.
14 EVAKGELIVM.
^angelium ciim in fidem aliquot Candiratos
[rccepiiret,quorum magnus (e numerus ob li-
Jtatisfamamquotidie offerebat , paucis polt
lbus,quidfieriabip{isveliet, apcruic: 1. Pau-
jtatem induerent, Matth. 19 ^. 11» I L Semet
|icgarent. Lfl(f.9 ^. i^III. Caftitatemcole-
1 1. Mutth.ig. ^.iz. I V. Malum bono referrent.
'!//^,5.<!7.44.V. lajuriastolerareut. Af*t//^.5'.9.
V I. Plenam liberaluatem exercerenc.£«r.6.
j. V 1 1. LlDguam compefcerent. Mutth, 11. 9.
VIII. Occaliones peccaudi vitarcnt. M-ttth.
F.ii.IX» Hypocrifm fugerent. Af<«//^. 7.^.21.
Facerenr.quod doreretu. M^tth.z^^^.^. ^c.
{. Nonfoliciti de vidu eiTcnr. 3/^//^.6. ^ ;i.
I. Fratres errantes corrigcrent, A/lf//^. iS.9.
fHasc& iimilia cum aliquibus duriora vidc-
itur,& obfervaru difficilia,quidam ex ijs, que
lteremhabebat(ive Amicum , five Prazcepro-
i.Sophiftam,quidagendum cenferet, confu-
•t. Isfubridens, Qijid tetorques, homo fim-
fcxJresfalvaeft, & unadilHndiuncuIa expe-
Jjnda. Qu.a2dampra?ceptafunc Evangelica, ut
[cipere decimas-curare domefticos , bibere vi-
tmv quxdam confilia , qualia ha:c duodecim,
kaenonimpofitatibifunr, finolis; nec prohi'
[ta,fivelis. Tutamen obfervabis,quidex ufu
]ofitj& loci con'uetadine. Id pofteaquam m-
[ituit, metum Evangelici imperii omnem fu-
plit, & icgentem PleudoeYangelicorum tur-
.acceleravit. M 3
14^
A r O I O G O R 11 M,
ij. BVCHAKISTIA.
iNtervcneratfortuitoPaganus ChrifHanoiB
•'facra' Communioni & trcpiclamhominim-) >
Yotionema(imiratus,fubmiLseexproximo<;«
riverat:Ecquidrei tremiCnda: hicageretur?!^
Chrift?anus:Ohomoprophane inquit^resCr
fancfta hicpcragitur.NamDeus noilerlinguj
quoshic Yides,ingreditur,&diviiia inhabitaj
ne varuarasacdesoccupat.Qinbusvacuas^rej
fuit ille. £t C hriftianiSuperbia.ait, A varitia,]
xuriajia C;.Oa, lnvidia,Afcidia quanuph
ues poflcdciiitiiirttiia coftffoneatc-^ ficeli jj
tentia ejt dit jnijr.clocum dederunt Divino
gimini.Tacuir ad ha;cPar-auus,& notatisdi
tcr,quo GUO! Deum fufcipere viderat,quoq:
tuit,cadie atqjaltera eft fubfcquutus. ISecij;!
niulas intcrpofitubcum ad Iuxu,ad pra;das.aJ
tcs, ad epnlas, aJiDfidias> adpulvinaria ef
ditum.Paganus vero vix ocuhs fuis credensl
piius acquicvit,quam rcm.turpem.ita fe haM
certo deprehendit.Tum in forum pro^reflaij
pubhceexclamans: Vidi Chriflianos omni|
hominum maxime inholpitaies , apud quo!
Deusquidcm biduo commorari potefl.
j6. EVSEBIVS.
X. UfebiuLS ciim quada die vifas eflet retrogr]
■^-^&dorfumBabylonicas Rcgina: obverta'
■vinculacon edtus, acexinde causadicere juj
eft Vocatusin Sanhedriii ,& judicesintuituj
fineuhdifplicerent,rejecitoes,&ad3C^uiusj|
ciiijf YOcavitjIUifieiidere, alij obflupefcer* '
M A N I P U L II S V. 247
lis inrania^quinercirethujusplaneexa<flifll-
Hicafteriixcjuitat^m Eraotqu-ppeHcrodia-
LsUris amici, Nazarei Deo devoti, Pharifxi
|imperin,Saduc^i cruditionis exemplaria.Ef.
lumaiuflimc^ vits homines,& parum omni-
pabyloDica:Regin.-EFaverecredebantar» At
leb in tcntcn:iaperllit;r, Nolle hosjudices.
Hcrodianoseire ambidextros, Nazara^os
Kifos & ebiios, Pharifaeos traditionib. occu-
[liSaduc^oGprophanoseire 8c immoitaiita.e
ia:negare,Eira;osfubftolisinquinatoslhy
rryfeos candidaros, quoru omniumconienfu
[.riltusolim innocentiinmus (it ccdcmnjtus.
negabatur omnino Eufcbii appellatio, &
^cisintrudebatur.TLlillij vim velhaferrepof
liapprobare vero judicium nucaampoflumv,.
17. EXEOVI/J,
lAimeft nuper fpe<^: am quod erathujufmri
di.Caput nigiis albifqueiaiiiis obvolutuiix
•ebat,manusardentes pe-ies eqiiinos,corpus-
ptuofis crepundiis amidumcxtera emble^
.tibuspidum,arma inverfi gerebac, &lugu-
:aliquid ridebat.Acceriiti Exorcifta3,cum dia
igallent.nomen excorq:iei»nt eife Exequiis.
fzMorsinterveniens {and:e iurabat, pro {ocio
pnagnofcere. Vivam enim elfe vanitatem,
nemorniam, &: evidens animal,non cada-
«. Tum Spedrum conclamarefacrificulos,
fpiritualitatis teftes coavocare , imo & fa-
osfermoues, queis collaudatum eflet, difper-
;rc. Veruminterrogatum,an Chrifti & Apo-
:oloxum , an San(^ocum heroum funeribus
M 4 iater-
i4o ArOLOGORllM
interfuifletjobmutuit. Tum c Chriftianis au<
culis quifdam: Heus cu, inquit, cum ca por.l
ijsque laciniis aliquando rtfurges, & tribui'
Chrifli appropinquabis, Tum te Chriltij
moriiscomitatum,nonambitioais vanas la<ii|
um credemus.
18. EXVVIAE.
^ Rajanus.&Plinlusjille Ca^far , hicprc!
•^ cicEprasfesinRcipub. theatro juxtacoureJ
rant, infolico plane fpe(5laculo Nam Trajar
paHioIograrco involatus erat: Plinius purpfl
&fafcibiis riitebat. Cumque curiofius infpii
reniur,anDotatum en,interfevefte> commutl
fe Id anima^iversu ab h rtrionibus,ac in jocii
teriam arreprum,ac indutus a(inus leonis exuj
is,ac in Sccnam protra^ftus.NoD fcfeilic utiui
fcomma.atTrajanus Magnanimus Princepsi
cile corernpflt, Pi.\niusadanimum revocavit,]
diflimulataad temjiusinjuriacurn forte inpri
vinciafua Mimos eifec na6lus,fuftigatos & ifl|
fos urbe ejecit, quurnque qu^rerent dcli6li gr
yitatem.refponfumeft, Majeftatisreos elTe,
durioramcntos. Atilli Trajano fuplices £a&,
cum aireverarcnt,runquamip{i eiTeillufum fa
tem ocatos in Plinii purpuram.Refpondit Tr
janus per fe non ftarcquo minus umbra fua tfl
ram obfufcet-.Gpereat pofthac: nec enim obld
quendumeireiis.qui poffentfacere j necludci
dumcumferlis j necfcribcndumcontra
cos, qui poflent profcri-
bere.
19. -F/
Ma n I p 11 l u s V.
^45
19. FISCELL^.
LctheSjhomointegricordiSjfed liberje lia-
gu?,quod aliquotiesHypocrifiii increpafTer,
IatusadPoIiticorumjudicium,jufrus&firccl-
capiflrari. Id ut durum erat, ita plcrifq; crede-
itur, Alethenidlaturu quam impatientifTmie.
C ille nihil commotus prompte admifit-, tum
Qod temporarium ellet , & in loco haud ita cc-
briminusinfam.e, tumquod maflicatione ni-
ilimpediretj& liberaHtatem commiferantium
roYocaret.Sedmaxime,ajebat,quiaad.dedecus
ldrumeft,meumdecusmifienimnotafrent,la-
liflremj nifi obfhuxifIent,tacuiirem.Nuc quot-
uot fifcella iniignitu intuentur, curiofe deme
aquirunt, & Veritatis odium execrantur. Hoc
utem optimus quifqi optat,apertam elfe eoru
cam & invidiam,quos dignum eft invidere bo -
iis,quam fi te^bam gerunt, lethahus nocet,cum
:xplicant,facilc hominib.fordefcunt. Bonis be-
ledixi.malismaleianmalisbene dici volunt,
& bonis male ; an bene omnibus, male nemini ?
At cui nemo malus efl , q^uis bonus eiTe potefl ?
20. FVRIAE.
'^ OnffrefTa» funt haudita pridem quatuorRei-
^pubT.pefles.Blafphemia,Ufura,Libido,&E-
'brietas,ac inter fe de pra;fenti rerum flatu co;io-
cuta2:BIafphemia,vosmesE,inquit,jam dudum
cfl.quod honefto loco habemur,& in Virtutum
palatium admittimur. Sed nobis nefcio qui fat ri
£culi,vel audaculi alii, quos virosbonos nomi-
liantjobganaiuut.cofulo igitur,quando hac ^ta
M j teNo-
IfO . ApoLOGO RUM /^
te Nobilitas minimo venitjUt & nos Equeftrc vl^'
digDitatememamus,qu^lcutum nobiserit co
tia latrantes illos catellos , & dos inliguis adc
tineudarplendidiilimamatrimouia. Allubuit 'P'
ca'teris,& conilato , quantum opus erarjaxgsi f^ws
multis verbis 3c argumentis Nobilitatem pcti Ji^i^'
le.Sed virtus,qua:iufigniafolet impertiri,qu f"'f
dignum premio.aut Patri^ perutiie pra^ftitiiie »^^
oiimjaur prdlare poflint, percotata Biaiphem: f^H
Ego, inquitjDeum expclio,ut terram reiinqu P|
recfiliisiiominum,p6ii:UiLira: Ego Plutum, i
quit,efFodiOjirritamentummalorum.IndeLi
doiEgoterrasinquino^DeniqjEbrietas.-EgOji
<quit,hominemexuo>&brutumi£iduo.Turnv
ras:Cumperdendacritterra,reipondit,veltra
pexa utemur, ac tum Nobilitabimmi.
lU GENVINL
P Elicitas cuminflruxiifetlautiiTimumEpulj
^ &qnaplurimiSjquifcConvivasforefomni|
bantjlalivammoviiret^illanoQniii uniusPan
contcrraneos invitavit,6<: multis opulcnti^,C(j
cordia-jroborifqjdapibieicxit.Coviva^eiantr
ligio^LexJmuDJtaSjHiiioriajMoSil-rugeSjqu
buscumEelicirasfrontc undiq; & peftu^ipfu
exporrexit.Cibi afped:abileserac.Pelicanus,c)j
ore pufios donfpergens cu fymbolo Dum^t^a^
Canis fepulcro domini infidens , cu embiematl
/-yjj^^^tl' Aivensapib plenuscu infcriptiQnl
Suutn ^utf(j.^ Dob-ut Exotica>qu;E omnibusalif
fonviv2isint.ricllet>&invennones pompan
leiic^u^s impertircr, hicexclufam,<^cum iarcaj
Manipiilus V. 2/1
i]jM): Qnjd pra:clari candem egit;inqufr,ququni-
SffiMjPagi rulhcellos convo<.avic? Qj^od uc iiiDO-
aisijBtFcIicicaci, illanihiicomoca: Did cijioquicj
a prudenciffimo fine cempore,ca di a mihi be -
&'bea-ce fore,quam diu colerem Rcl.gioncm
ma?,& ucererlegibuspatn:£,&cuerer piivile-
in,|Bfl"pacri^, & noviirem hilioriam pa:na',& ac-
itrjpnimodarem me moribus Patrix,& vefcerer
gibuspatna?. Nam geuinis recurc»<rdenda,
ciAxprivignis,rar6adoptivis, nunquumfpiiri^s.
. 21. HENRICVS MAGNrS.
■1 ^"'^'^^^ ^^- Galliarum Rex mvidillimus cu
Hw xcerna: Mcmoris cempium decorare vellcc,
atuas duas per nobiljfs. Thuanum ei confecra-
it, Vericacis,& Liber^lingua:: quodquia noii
uUisdirplicuiflrec, qui Vidoriarum & oblivio-
is camagnanimicatisfimulacra malebancille
ihil mocus fuavitcr arrilit; Jovius, inquiens, q?
■iulcae(lvclmgraciam,velin odium mcrititus,
tiamea,qu^veradixicindubiumvocaYic.Mei,
rum omnia eifacire liceccaQCum abiunc ab adu-
ationis& livorisfufpicione, quantumabrunt a
leceffitate. Itaq^ hanc legem ijs indjxi , ne quid
aifi dicere auderencne quid veri non aadcrcnt,
«q; hac ingcnua rerum mearum recicatione ca-
pucfupraicculi mei Monarchas exculi, Volo\^;
aanc vivammeiimaginem, cui Pl^lornihil fu-
eiaddidcrit,publice prollare, uc fi me homincm
fuiflehominesfubindedeprehendancmagismi
rcntur,cocadmiranda meanon abaliquo Poeca-
ruinvulnerabili. Deo fed mortali (Vi aineamif-
fa, quam inimitabili.. fpiricus inhabirarit, f^ife
fBcrgetratat Hsc audicns Pollcncas : Hoc
1/1 Apologorum
nempcinquit, impetravit, ut quicquid fcript
resdicantmiaus dixiile crcdantur.
l^ HOMO.
"^ Atura^opulentiflima vidua,filium,quem
''"^ omni.b.mdulgentifs.dilexcrat,c5:roiicitecc|
caverat,AHimum,cummatura;eiretajtatis,virl
jiiledilIimse,Corpori,defp6favit, dotemq; zm
plifrimam,Rationem,addidit,cui fpoufa voluf
tatisnoncontcmaendas opescoculit. Oecon<
mia vit^inchoatci,'.'^additoexpenfarumagifti|
Memoria, codudifq; miniiliis fenfuum quin^i
agilib & laboiioiis-adinirabilesundiq; Concoj
dix reditus colligebuncur, erantcp ingenii, vii
tutumqjpromptuaria undiqj plena.I-.s tres lin|^
laris prudentia: prsfedidifpenfatores Honefti
utile.atqjjucundu, nihilquod adHarmonicar
opulentiam faciebat, intermittebanr,Imperabj
amicodomino,obfcquebaturil!alibera(ubje('
one:ferviebat cqceri ndeH operaidifpcnfabac 0(
conomuslibeialiparfimonia,confulcbantSen«
paternismonitis. Sed haud diuturnafuit man
monii felicicas.Cu n.Domjn i fuperbire,ille h€
luaricepiflret,& miniftri paulatimdiffolvi,oec|
nomus fecurius & licentius ageic. Unum honel
llumdiuquidemreludarijtandem vero abigij
ac mox maloru Pandora ingredi vifa eft. Ceml
paulo poft (ua fponte Utile» Jucuodum fenio
podagra confettum clanguit. Exhaufta; opeS
perdita fama,turbatumcaput,excifum Cor.cOi
culcataconfcientia fublatuspudor, excindafaj
licitas» Interea meretricum & Ma:chorumdd-
uiuspleaa, hiftj:ioftum turba frequens^tum crc-
ditoruJ
Manipulhs V. 2;^
rum divcxatio perpetua , donec > cuipras
^uisdebebac, defoeratio obtortocoUo vin-
asprodigum, Gehennse carceribus intrufic
trnis fuppliciis caftigandum,
24. INCENDIARIVS.
Oavjnerant in Prytaneo Boni publiciPro-
cercs, VeritaSjfagaciraSjvigilantia, Sobrie-
,Robur, Pariimonia, labor, &c. utdefalario
norum augendo,&minuenJo malorum con-
^;;i§iTio, iuter le conrcrrcnr. Aiiatus enim erat er
gypto annulus cum infcriptione : Al^trtuo-
poca p^git le es fer ft^Kor de tod.t la t$erra^ ij al
ctofopocn cafl/go es qut tarle la ^ida, Ea regu-
, quia ex ufu Regni videbatureffe , Principis
andatoerat difcuticnda, Hoc cum anjmad-
;rtilTet Malignitas, & vereretur, ne prsmiis
rovocati, bonorum numerus crefceret, mali
ledia & contemptu exter.uareiitur , fubmifit
ommemfubdolum, qui Curiam jam dudum
unicuiis fuffoflam, & pyrio pulvere fafcibus
ubftratam incenderet, latus hoc uno fulgurc
)oni publici nervos omnes & fulcra inciderc
>olVe. Fuithornonequam& occafionemundi-
;^ue captavit; fed notatus ab aliquibus, quod
meticuIofius& fufoedius fegereret,tandemap-
prehenfus& excufluseft, nec aliud repertum,
quam ihin:r,cum chalybe & filice» Inde pro in-
Icendiariohabitus, & adtorminaraptus omnem
tentatifcelens ordinemexpofuit , tumrepertae
fubtcrrane^inhdi^, & pericuii magn tudocum
prsfentia,*eftimara:ii.aluppliciumhicinvenit,
illiialutemr?Uttueruot,acinpubhcotabulaau-
M 7 ww$
1^,4 Apoiogorum
•rwislirerlsrurpenfa, cujusinfcriptionisfumnn P?
Deo cura: eirc publicam falutem,alio<juinSa\
RX fraudibus iutereundam.
2J. LANGVIDVS'
3Wor
r ■
Pll i
T Anguebatlntegritas, atqj cumfummo tojW
•*-^familia2, ac vicmitatis dolore. Itaqj nihili
termiirum, quodfanitatireddcndas polfet ay.
ferrc. Vocatus Vefalius Anatomia^ Princeps,'.
intima fcrutaretur reperit in xgrotante colorc
autoritatis,vivum&rubicundum,Caloremb
najfama^temperatum&fanum, vocemhcwic
animi fonoram &nullibi raucam,anhelitum o
fequii facilem nec impeditum, G altum ludicri
rumnihilinfcd:um,fedfapidum, PuKumca
tributionum (atis ac sequabiliter mobilem, Ur
nam fumptuum non letalib maculis fignata
Somnum fidclitatis germanica^ , non uUis terr
culamentisabruptum. Cumqj alia atq; aliafc
licite examinaret , nec paterct tanti languor:
caufa, ac puderet jam tandem Anatomia; fua:c
fe im^^ofitum. H'c morbus inquit eft exxdd
ricis vulncnbusqu^e occultata necaat, rete''
facile faaantar.
16-. LINGVA^.
pi^ldotriba quid.im Ha^braicas & Grsec-elii
■* oux occurrcrer, oi' , ut eft genus hominui
Philautum, te^^o cjp-re pr^tcnei^at, At illae jai ,
dudum homuncioni olfenfeC, vcluti occafioD(
datafubito infcqricbantu/>&medium arreptun
colap.ru
:,jiiiii
iiOiffl
kl
Manipulus V. ijf
>fis & pugnis mifcre dcdolabant. Tom Pa:-
iba vociferari , Deoshominefqj iaclamare,
Jui accurrere, fed pra; rifu manum nuUam
Jvere. Tandem Lacinalingua, utaudiitty-
lcmfuum vapulare, tulit luppecias, &fecile
lamicis linguis impetravit , ut dimitceretur>
L»{ivit autem cxiilis, quid peccallet homo
[,er, audienf*^|i cum inurbanitacem ftohdi ca^
;.s, tum quod nunquam Auditona ipfarum
iififlet , nunquam adduxilfet vel admililfec
ps, fed inutiUbus pra^ccptiuncuhs juventu-
iQ adimpleret, quam econtra fohdo auio &
[;ento emungeret, capfulafc^i vacuasfubfpe-
pfistituhs vederet,rifitjLatinaLiagua,& Meas
[:ores,inquitj NuHa eft hujus hominis mahtia»
[limbeciUitacis confcientia. N'am qui pofhr
hbis etiam centenaiio niajor fufficere,qui qua-
jagintaintegris annisexme Utine difcit, aec
[uineloq^uitur,
27. LV S V S.
I 'Onvenerantdiebusfeiiatis Lufiis&.Scurri-
■^ Htas, cumq; hx<. fibi mire piaceret & ihuoi
micifljmum crederet : Opportune. inquit, mi
caier, ut in fcenam mtcum humanarum ine-
'tiarum eas, Tum ille, tecum, inquic, faciam,
loalediea, qua-bis p^romnia m hi advcifaris?
I^cc enim redc judicas , nec confilium verd
las, necautorrate pollcs. Dein q':a: non didi-
c»fti,audes ; quae audes, ad amo em uniitatemq-^
«loa accommodas, tum ha.iCito kpote nihil
condis:
2^^ Apoiogorum
condis: hinc dodrina, benevolentia & libcrtl
penituscares, acingcnio,oratione & morii'
planiffime delinquis , fakem inverecundiaj
mordacitate apud maleferiatum vulgus rifn
aucuparis. Mihivero pricterquamquod Ri
gio, Refpublica.Eruditioeftcuraj.itatamen'
rundem non undiq; perfeda adminiftratio , \
leranda creditur,ut fi virtutes vitia, merita fuj
ptus.dotes nasvos pr^epondercnt, planiflime ;
quiefcam;{i3equalesfint,diffimulem,fimino:|
modcrate moneam j fin null^e, ac impofturj
barbarieqjpenitus extindas false perftringaif
utomninopateatnoneireLibidinis & latratl
Satyramfcribere, fedanimi religiofi , integl
moderati, cordatii & inpofteritatis ufus intcj
tiffimi.
28. MACVLA.
"p\ Eambulabant per Voluptatis hortos incuil
^ ahquot, & capti rerum elegantia , dum flif
gula perluflrant, tandemadfubterraneosforl
tes, quos grottas vocant, defcendcrant. Qijc|
animadvertentes, quiininfidiisftabant , aqtj
pertubulos& fiftulasemilfa,interclufos hofp]
tes non confpergebaiit mod6,fed totos maderq^
ciebant. Tandem emiffis iliis, cum ad cubicull
& focos omnes properarent, non eadem ficcaEj
di. & abftergendi ratio reperta efl. Nam qu.cj
vanitatis Socordiie, loquacitatis, contcntioui
opioionum, aquarefpeiferat. facilcficcabantui
haud magno veftium damno: quos avaritia;]
aaibitiomS;crapul*e;iiiYidi^ aqua madidaverat
. urdit
Manipuius V. 1/7
li-jlius ficcefcebaor, &nicorem veftes amifc-
SijMt» Deniq5quosLibidinis& fanguinis aqua
'W.-Mcularat , magno labore focciitatem deterge-
fej»t, & ad pudoris ignem feduio diuqj veltes
(jLo;«iovebant: ilias vero & corrugabantur, & in-
itMiz macularum retinebant. Tum quidam in-
ifj^Mtus: Ha»c, iiiquit, Confcientiseinquiname-
ffi«."niegma nullum decergit > lixivium nuiluni
.25). MATHEIdATICA,
Athemati^a, iilaomnium arrlum Reginay
quod foicKdc haberetur, & amicis prope
nibus careret, hisdiebusab Academia mif-
ncm petierat. Ha^cveronon tama-ftimatio-
Nobiiiffimarmatron^ , quam neobejusdi-
iffionem minor vidcretur & male audiret,be-
gnis verbis placare iilain,& fi quam accepiflet
".ijuriam vindicias promittere cepic. Tum iila:
mi poflis, inquit > Domina, cum hinc Latina
Dgua,iilincDiale6ticatibi dominentur? quas
uifq; habet propirias,impune nobis reliquis il-
id. Gra:ca vilet, Harbrxa aiget, hli^ mcx cfu»
unt, & foror mea rhydca quam efl contem-
tui,nempeomnes exotica: crcdcmur. Solns
itinusfyllogifmusinquilinuseil & fiquid i.o-
kri civitate donat . ita pafcir, ut fumo vivere
«eccfle fit. Qu d enim non dc fraiidibus con-
perar ? Nuper Grammaticoium manipulus
ruidamamicorummeorum pcrfediIIimo,iiin-
>cb!oli(Iimo perfuafir,ut oolitus fama? luar illms
ordcs detergeret,quafi is ipfe quoqi eQtt macu-
latus^
!
1 <S A ? o L o G o R u ivr
latusj nunc nobikm {pongiamnadi,fnfifi
rident» At Academia ut fcdaiet indigni-ate
JBonoanimoefto.tumea &hancitmmjh:.co
mitte : faxo enim hoc adipe giammaticon:
macies non pinguefcac.
30. MERITVM,
"K/I Eritumcum numerof^prolisPatereflet.
^^ ^ fus tamcn efl omniura hommum fecur
filTimus. Quem cum Gcnus & Opulentiaf
quer.teradmoneicnt, excmploiLoram fapcr
c[ua;f[)cfja magnifi(adecKiilTtni j il!e fiibiD
majO ;i '.ua mciira, quam ca.e iti i ullcrisobJi
rari pofiinc, jaditavit. Piofi-aie non nomii
laltem dccus> fcLi ]aborum.ini:cnii,utiHtaiisi
ftimonia & ea ad pt rtnuv. fuoiuu:! fnbfidium
tisfacere. Rifi^jdea^pGlfra & Nefcit, ajebi'
hicfimplex, nuncjjiadeelletemporifua orggir
nui quam or^aron non iifu pa.e tempus ^
hos calculo'. laborum hneisa^ftimari , non nij
taUi nomenchaiiia? pjeiio Id annotattrm
aliquibus Mer:ci hbcns, qui quoquo aho n
m ne, quam Patns refpf-.du o. eram obtulct
rehquis id inanc &: gio:iofuh.tra , imo pigru
&: invifijn plerumque nomen aera hiantibi
Tum cx fcnioribus quifpiam : Qui poflit h
mo , inquit, de Mundo iin.jUamDene merc
cum Chriftusipfe tarn pcfhmifit meritus ?
fi. MONSTRVM.
Atus erat Mundo partus,five monflrum^
lius^aculis nuliis^nafo adunco^ore roflratc
aunbil
N
M A N I P U I US V . :i./9
bus promifTis , digitis uncinis , pedibus uri'
tis, iexu hermaphroditus. Is cum u{qj adco
iDiiiabiliseiretjmiretameuparenccsdckdla-
&infigni Pompa nataJisregia; prolis cele-
batur:turaqu6dfatahujusfii' deli^ii curiose
icupifcerent, convocati futurorum peritifli-
magilhi, Abbas Joachimu? & Tnthemius
tes, CardaDUS& Garcazus Aftrologi, Picu-s
andulauus,&Reuchliuus Cabaiift^jTycho
he, & Regiomontanus Aftrcnomi, Taifne-
,.&indagiDechiromantici, H.jgeccius & A-
lloiiius, Melofcopi, Paiacclfus & Tumcife-
s arcanorum fcrutatores, Peucerus , & Agrip-
divinatorumcolle<51ores , quiinanuos, flu-
,fortunam.l^echum mquirerent; magnis mu.-
?tibu5,(ifauftapr2dicarent,cumulandi. lUiuC
Ibene, Mundofati;ficercnt,annos Neftoris,
genmraAriftotehs, fortunam Alexandri, ro-
ar Herculis,opes Cia2li,famam Augufti, mor.-.
m Romuli unanimiter prasfagiere , inde donis
)norati tacito rifuadfuaredue, Quoiutani-
ladvertit Cofmopolemus: Qij-d opus erat, iii-
uit, tantoindagine , cum perrerum naturam,
-on. liceat ex Baiilifci o vis Aquilas excludere l
31. NVNDINAE.
'^ Um DUpcr impoftura^ haberenturNundin^,
^ dici non potcfl , qui Mercatores , qui £m-
jt-orcs confluxerint Erant enim inter lite-
:atos , qui libios Efdras^o. & Salomonis ma-
gno numero cxponerent, qui novamHicro-
tblymam delmearent. Proftdbat Maihema-
dcis
1(30 Apologor-um
ticis Circuli quadratura, Arithmeticis colTal'
fe(fta, ac fupra omnia numeri myftici , Proj!
tici, ludiciales, ac concentus temporum, M.
cis venalis Microcofmus, fignaturas crear
rum, harmoniaCoclica, CabaHflisporta^ic!
ligentiarum,&acrofticha,anagrammata,lit
rumque figuras 6c combinationes venieb:!
Grammaticis ars memon^^cubilinguarum,
ganographia, didadicas novse, Imgu^ mutal
nutuum merx erat. Mechanici perpetuum r
tum, a^ftus mariuos,fph£Eras m.obiIes,Machi
paner^ticas, cornu Alexandri, volandi alas, i
nandicapfaSjtransfrctanditerramnaves, pej
trandi Septentrionem canales attulerant. Hil
rici monftraAuftii, Gigantes ,pygmaeosq
confuetudjnes miras, tummiracula Jefuitatl
advexerant. Sed maximeoperofiChymicila]
dem Philofophicum , Medicinam Univerfalcl
■Panaceam, lume pepetuum.aurum pellucidii|
vitrum dudile, rejuvenefcentiam , longjevil
tcm,tranrmutationesrerum,monetarumfu[
tionem , & quinteffentiationem, anatomi;|
Vlniverfi, Balfamumincorruptionis, reforn]
tionem fcientiarum magno clamore , multis
ramentisofFerebant. Necdeerant, gui fpec
Philofophica, perfpiciliaLunatica, fpeculacl
burentia , & qui figtra , charaderes , camparj
conflellatas , Spintusfamiliares, annulos hq
nieticos, virgulasdivinas , radices confecraij
jaftitarent. Sed & gemraas facere, & invifibi
tatis, roboris, linguarum, divitiarum lapiJ
tendere,Fortunatx ioculos, optandi pileoi
C(
MANIPULUS V. 261
Luerc, yidere erat, & qui efFodiendis thefau-
fntcrpretandis brutorum linguis , explican-
[nromniis, prasdicendis futuris , applicandis
[ciniis & facrificiis,illuftrandis mythologiis
jram addicebanc. Omncshiobfidebantur a
toforum , credulorum , prodigorum , &c^
ba, & multo xre obruebantui. ilnus fupere-
linftitorum, cui nola:,auricula:, virgse, flagel-
|caticar,laquei venales erant, is paucos , nec
fapientes, emptorespro cohercendis furio-
ccperit. ^
^5. OBCONOMVS.
u Economus cum e famis & Paupertatis vin-
j cuhsad-^rariumconfugiilet, fubitointu-
|iit,& meris opibus diffluxit. Vifus a Ratioci-
cione,& vix agnitus : Nonnc tu is es , inquif,
|libiduoantchic&luridusobambu!abas,nunc
itis tua vix pinguedinis capax ccquid habec
Igcftum? Tumille: vahconviflus, ait,quam
ijerariolaboribusemo, non nutriat? Ratio-
fjnatiovero: lmmaneoportetej[re,quodexpc-
jietidum tibi quotidie eft. Haud ita: refpondic
.iter, ac minus etiam, quam aliis apponirur»
^acterum hic cibus nefcio quam fapidus eft>
fuam facile nutrit. Sed caput concutiens Ratio-
inatio: O Scelus, inquit, fiorbes,patinas, ca-
inos, cacabos , & integros focos cum cibis de-
orares, non pofles citius piDguefccre, & audes
)rdinarium vidlum ia(5Vitare. Nam & quotidie
;pularis,&asdesinfarcis, &cenfus colligis, &
familiamnumeroiajn alis,&fupereft,quod pro-
digas.
IL^t ApoLncORUAC.
digas j idq; a te lui falario. Itaque qui te
rem & furciferum nefcit , eum ego fatuum j
cccum paLticipatur, eum fcelcftumi qui te Cb]
ilianum ag ofcit > eum piophauum ; quif
noa fufpeudic , eum injuitum crcdo & pd
auucio.
54. O P BRARIL
"T^ Ecreverat Refpublica munitiflimnm aj
'"'^ quod caitrum ia nnibus Felicit.iiis con»
tenebrarum princpes ext.uere, fumptibus adl
fufticientillimis congeftis. Cumq; id innotuj
fec, confluxemnt ex tcrra Sinear varii artifi(
homines, quio-^eram fuam offerrent. Dal
Politiafabroslignarios. Curia!apicidas,Phitj
fophiaarcularios, Phiiologiatedorcs.jurifpf-j
dentia c^mentar'os, Medicinafigulos , Thoi
k>giaTttriarios. Dabat Aulal'ufores rormentt
rum, Forum fabrosferrarios,Caftra l:'bros ah|
narios, Civitaslaterarios , ufficina itatuarioj
nec deerat vel varietas , vel numerus ad crigeij
dammemorabilemaliquam (truduram. d
rum cum iam opus ipfum aggrcdiundum eifd
deeranc operarii. Nam quotquot con vcnerunj
nonairueviflelaboiibusdiccbantifcdoperarui
fuiiFe prasfcdos. Undedelinear!onJbus,& fch^
matis occupabantur iis cam diverfis , tam diiH;
nis.uttempovis nihilfuericfatis.eaqr.anto a^llii
mabanrurur thelaurus il!e non fuffcrdturus crcj
deretur. Tum irricata Reipublica& deiberai
bunda : Ice omnes, inquic, in rem pefriman:|
malo ^uippe operarios centum & Architcj
MANipnius V. 2^^
\^Mn unum > quain.millc Archite<5los cum uni-
iperano.
3V. PALLAS.
Ilas cum iater deambulandu,libellum quen-
amrerioevolverct, litciatorem habuit ob-
n, cuiidvirumridiculum , quod armataro
er confpexiHet. Hem, mquit, quidiibicum
i!T!!jds& libris? llla obftupefcens baib^e infan-
a,-nunquam fordidius habit^e funt litera?,
quam apudte; nunquamiiberalius, quam
d me: tibi cnim meri funt bajuli live faquini,
vocabulariacomportmt, mihi judices, qui
•cnacjclicaqj omnia dijudiccnr» Tum ca-
lingenii tui quam angufla cft , quam curtas
elltdilis, quam aranearum tehs &c pulverc
fita? Mihi & contemplationis paLtium, Sc
lonum pi-sedia , &: invcnticuum filv^e funr>
bus hofpites meos magnrficc foleo excipere.
lefcisautdubitas, quarc ex Scaligeris, Dou-
Ranzoviis , Huttonis . Braheis, Morn^is>
manis, Weifaris, Euenckeliis, quos e magno
mero tibi nomiao. Rcgesautem& Prmci-
>es jam omittam, ut mterroges, anne apud
s-minus laute vixennt , anne tuam famelicam
oroHtatem ccncupiverint ? Tu itaqj pofthac
me difccs, Summas nobiHtati cum fummae-
Iruditione optime convenire,ac permultuna
intereHe, literasm animam ge-
uerofam , an abjedam
iucid&flt.
^6. VAr-
mv
1^^ Apolocorum. ^
J(^. ? AV^BRT AS. liats
A Vtarcia cum folenui die donaria amicis» ^A'"'
*^fi:ribuiflet,aIiisa}ia,hispoten[iam, illisl «'^"^^
picntiam, aliquibus vires, multjs opes, nonni
lisFamam, unam pauptrtatem vifaeftdiuti
fufpendiire, <leiiique,quod in fundo erat,om
eiadjecit. Quarillahiiari vu]tuaccipicns,a6
pro moregratiisabiit, necfuamunera oftend
Qu,i'^itum mter fophos,ccquid nadl:afui{fet,a
opiticium, aliilaborem, aliifpem, divinav«i
Sedilia folicohilarior & fecurior facile hascoB^i "
jeduras eiuiit. Ambuiabatenim fecurc per C
cra prophanaq;conclavia,&nullius ceremoni
fumpnbus nullisaftringebatur. Deinde men;
adhibita, omniaavide& cumvoluptate dep
fcebat, nuUafuperftitiofa civilitate impedi
Deniq; vira: dimidi um requiefccbat fomno ta
taconfidentiacaptato,tantaperennitatetrad
d:o, ut Mundihujus anxiis& fcrupulofis fueii
miraculo. Hsecubi Socratescuriose annotaj
fet, nonnc colli^itis paupertatilibertatem, a
petirum & (omnumdono daca effe? quse qufc,
nobis defunc, intcr meraviucula, naufeam'™
irigihas vivendumcft.
57. VBRtCKlNATlO.
pEregrinatio, quodmireorbistcrreni intuid
^ •*■ elfet accenfa, nihil prius habuit, quara itJ
aliquodcychcuminftituere. Idaudiciites Chrl
ftophorus Columbus , Americus Vefpuciusj
lerdinandus Magellanus, Francifcus Diact
ThoaiJ
f Manipulus V. 2^5"
^tomas Candifins, Olivarius Anortius, tum
j|a(lianus Delcanus , Francifcus Piccarus,
din. Alanagrus. Hiigo Vil]ob.eitis, & alii
is inventores, cxpugiiacoresqj expcrti via-
1 ta:dia & pcricula, id unum egere , ut a fto-
propofitoaverterent: Eile quippe jam o-
i^acum literis, tum pitflura prodita, neq; tan-
idifFerreNovuma Vcterimundo.utinfanis
^iptibus,& animardifpendiofint cocferenda.
. vero hanc humani ingenii excellentiam eos
idcre, (&:orl3ispulcheirimiintegram imagi-
fk fupprimere velk rara , quam primum
antafiaj nave confcenfa arquor tentavit, c-
pfifqj OccanilatiffimiSjinfidifTimisqifpatiis,
cam Auflralcm hai^enus incognitam appe-
; Ibiiepeica Crapula& Hambronia, yuronia,
Setenea, Viraginia, & Nabalonia , Moronia,
Guotifeaphta, Lavernia & SuiFrinia, terris
ipuloiiflimis , & ad Eutopa^ modum , legibus,
nfuetudinibus, moribus, ceremoniis, cultuq^j
:iitutis,cum tam difficilimx indagationis pa:-
r.cret.&neglcdorummonitorumpuderet.La-
ra.tandem nave inPatriainrediit,hac una con-
ilionecareempta, Mundumquidemno planc
crum & eundem, nufpia tamen bonum eife*.
38. PRACTJCA,
' ^a^tica cum bono publico bellum poft fi-'
mulatam diu amicitiam.indixiffet , militcs
>n quotquot confluebant, fed arcano delc-
oiic u confcribebat. Nec enim animofus quif-
lam, fcdfttbdolus ; non fonorus, fed fibilans;
j^ iioa
1^^ ApOLOGORtlM
Donere^us, fedrepens, &unoverbo, at)|e(!lr
limipedorisquifq; admittebatur. Quxficui
cxiilisiu tcnebrosa cavea : An fciient imnii
nttadDUS rubciitorum quintam efTcnriam extn
hcFe,a lollasfacras delpumare , an ex peccat
pingaiorum aurum tacitc coniiare, an liben
CiviumaldS proclitionis vifco ilimire,aninyei!
tiones prodigaiiiat^s {uppeditare, an cuptui
album , pro arjrcnto expendere. an loquaCC
lis os obftruere, an voluntatis DivinaE: vnuf
cum Mundi confuetudinfm aoua diluere jdc
uique , an fupremum judicium di^clinare pol
^ent ? Qi^^^les ciim opinione pluresin crypt
illa approtjati & bona: gratiaj facramento ai
mati, tum figilli teftimonio honorati elTent
qusfita ab intimis Pradica, ubi acicm initruc
rc&explicare phalangem vellet,rifit illa inti
me, &-, fatis mihi eflo, ait fmgulos & fepa
ratos in officiorum divetforum ftacione flarc.
55?. PRABBENDA.
T7 Acabat oHm pinguis ahqua prxbcnda: guoi
ut, nondum frjgido cadavere , innotuij:
plurimos , pertimo exemplo, excitavit. Ac
currit primus cum m.unufculis , & emptam vo
luit ,: Alius quod DioiCcfeGS MetropoU ba
(^enusfcrviiiTec, eamfibi debeticredidit Tci'
tjus prxclari gcneris fpem in Paientes cogna
tofq; fuos pofuic. Qnartus fecrctum aliqua<
Chymicum , quod aperire vellet , jadUtavit
Quintus intercefllonem tum aliorum , tun
iphus foci attuiic. Sextus pupillus Patri f uccc
dex
M A N I p n L n s V. i ^7
itcSc fuorum pauperiem fublevare voluir Se-
imusjamdiu promiflisladatus, & domcflici
)guftia prelFus fc tandem exaudiri petiit.oAa-
"" is-eruditionc poUtnSj locum, ubi fe explicetj
pofcit. Noausex coniugioaffinis, Uxorem
gatam miiit. Decimus , alibi profugus, -Exi-
™^ifcriam inrerpofuit. Undecimus commu-
:ionem obtulit, quodcumfuis iibiminusbe-
coflveniret. DLodecimus haud comparuit
fe,net: opcram obtulir; fed ab aliislaudatus^
lod vigibnter, paticnter^ labotiose, fobrie»
rvide ik hbcraliter gregem Chrifti jam multis
nisrexilfet , familiie ixiz honeftc pr^icfuifrcc,
.icitasufuras,& infamesnegotiatioues abhor-
liflet, indeq; fama, quam nummis ; cruce,
"'" bam argenteis poculis cflet opulentior , stquc
".' uic Divnia VocatioEccleiiamDeicumbene-
^'^ i^tionis voto commifit. Quod ut publica-
imeft, quidam obftupefceus : Nunc tandenx
i?at Deo iniesro corde fervirc.
40. PROSCRIPTVS.
7lt.atexmaIecontentorum caftris aliquid li-
ifj^^berius cmiiram, quode folutoiniquiusfti-
jrwcfjdio.de Ducum & pr^fedorum malignitatc,
)i'lf 'c diflolutionis deformitate , & gregarii mi-
ris erubefcenda couditione, qucrela; conri-
cbantur in confilio aequanim-orum difcutien-
;i iae. Earesmaliexemph credita, &noDtamre-
;::rnonftiantium multitudo , quam belli fcri -
i^jiitorexofusjindc-qicurioscinqu^jfitus cum nuf-
'Ham pio4ctetur, pietiuin capiti, qui vivum aut
a z mor-
C!ui:
16% Ap©L060RUM i
mortuum afFerret, eft impofitum ; Profcriptw '^^^[
etiam dira & tragica undiq;aflixa, uc deteftabi *f
lis & humani gcneris pernicies > difciplinjec! F''
omnis diirolutor haberetur. At PhiUppus Marl ^'^
nipius , Aldegondi^E Dominus, hanc inclcmen!
tiam rmprobavit, & ad impatientes Veritati
converfus : Qua,' hasc, incjuit ajquitas eft,Pub
hcam vocem, privata colloquia, fingulormi )
querelas,deniq;ipfamreievidentiam,&veftrap rj
conlcientiam , & jequiflimorum murmur ,.u 'f^J'^
niimputari. Vicit Aldegondius, &fufpicioni "^
inquifitionemimpedivit. -I *^
•^ . .{ tm
41, REI J GI O. 1 jHc
P Xultabat Religio ob fenium fuum, &art« i'p
•*^ fuos etiamnum vegetos, faciemnondumru! ^™'
goCamoftendebat. Tum Devotioforteprajtci ™''
riens, cumefletexanimo gratulata; Eft cqui! ^"'^
dem meaforor, quod gaudeasi eft etiam , quo
trifteris. Nam poft tot hoftilesconatustefu
perelfe, idmirum^eflcveroteejusjUtquondar
tivacitatis id noli tibi credcie. Tunc ctiim pc
teras increpare magnates , qui id nunc minim
ferunt, & alere egenos, qui nunc efuriunt, t
dare leges, quas jam fordidiiTimo quiq; excutii
& Imperare Philofophias, qua^nunc domimiur
affedat & comm.overe plcbem , qu^ nunc obii
p-uit , & repracientare Dcum , cu jus nunc vix re^ }*
verentia fupereft j & debellare Sacanam , cuju^ *"
fatcllis omnia (unt plena. Sulpiravit ad hd
RelisJO) ^' ^^^ Soror ait , quam me dejeciftiJ
TumDevotio-.confide, & repcte,quautulaaD»
tc ceni
Manipulus V. i(j^
#centenosannosfueris,quantabreviaDeofa-
n fisjqui idem fi priftinas illas vires,quod faci-
. potcft, reddiderit, tumdemumfcrio ia Do-
-ino exultabimus.
42. S E C T AE.
l\ Oluit Ecclefia?» inter tantas AntiChrifti in-
K fidias ac vires ingenia fratrum contra fe mu-
liio facilime incicari, & crefcentibus odiis ia
lifaufta Pliilippiftarum , Majoriftarum, An-
[.Domorum , flaccianorum, Ubiquitiftarum,
Krcntianorum , OiTiandrinorum , Sturmiano-
(tim, Huberianorum, Schekianorum, difcin-
, populo hinc inde magna ofFenfione di-
Llrado, Itaque negotium deditGeorgio Caf-
idro, Philippo Melanchthoni, MartmoBa-
jtfero, Sc Jacobo Audrea?, viiiseruditis, &mo-
|deratis, ut convocatis partibus, qua?dubia,
kxplicarent, quse dura, mitigarent, qua^info-
[lida^, corrigerent : quas odiola,fepelirent. Pa-
cnctunt iili, & inhgni patientia clamores ut-
rinque & jurgia audiverunt: at eum reconci-
jliandieflTent, &:utr«inque qua^dam dimittenda,
i mirum didu , quam acerbe fmguli propein Pa-
" cificatores infurrexerint. Ac tum patuit, Am-
^itionis potms, & eruditionis certamina e(fe,
quam Rcligionis , &appeIlationes iftas noa
tam qusri, quam imponi, quas primiim du-
I IX j poft , cum applaufum impetrarunt, glo-
riola^habeantur. Ita cum fuftra dirigendisca-
pitibus laborarect, id tandem ciFcdum, ut qui-
N 3 bu*
2.70 A P O £ O C O R U M. I
busmodeftia.cum pieratecur^e effet, fub verl
Dei Concoidije formula coavcniient.
45. SINGVLARIS.
"I Ndulgentia, foemina fuperftitiofa , puciru
^ pepererar, gucm Snigularem appellan voluit rj|t
Eumcuin QuintaefTentiaablai^lairet, & novi
macbinrsdocuiiretingrcdi-, Voluu fupracom
munem.MortahtaCiSlortem & educatum &iD
flitutum. Itaque condudus coquus , qui c"-
iBsris deftillatis cibos pararet i tum morun
Magider qui cx Microcolmo , & arcanis Rc
lumpubhcjrum puerum formaret i & Pr^cCj
ptor five a literis, qui novis prseceptis , nov
merhodG,& perabbreviaturas, tumimagine:!
eiudireti & Myfta qui per revclationes atqm
Piophctias ad Divmam converfationem elc
■v:iret: dcnique additus confibulator, qui pCj
otium Mundi ceiemoniarum & humanae fa
bulscgeftuum commonsfaceret. Et hadenu!
quidem moutes parturiebant. Cseterum cun
jam in Reipublica?lucem lilaperfedionis idcs
produccnda eflet , erepit animalculum corpo^
leSphinx, oculis nodluae , geftibus Simiae
lingua Pfittaci, corde leporis, auriculis afinui
Rifit Plurale, ut vidit, &, Qijam, in-
quit, pr^ftitiifet, hunc mter
Bieos fuiffe fadlum ho-
ixiioeme
^H. T^LJi
Manipulus V. 271
44. TALIO.
Ts inter fucos & fcarabeos his diebus acritef
'agitata efl. Fuci queiebanturpi.iros fe vio-
ter alveis, quos aliquot centumaDnispacifi-
poHederint. Scarabei ignavum pccus accu-
' ^jant. quodfioresd^paverit, mellcfitluxuria-
^° W^ nullo fuo labore,nu]lo aliorum ufu,& mur-
.tfrc fuifTe vicinitaci moleftum , aculcis for-
jidabile. Quasriti fuci , quando , a quibus &
o jure alveos acceperint , refpondciunt mul-
•retrofeculisiuhabstafle apes , imbecille in-
i genus, & laborum ftrepitu intolerabile*
i juic bclli, & compofitione expulfum locum
'iflc fucisufqsad Scaraba'orum viokntiam*,
Um fcarabei : Laudamus , inquiunt , confef-
lonem veftram , nempe nos apum innocen-
^am&injuriam vindicavimus*. Erp6ne,fubi.
ciebant inqu:iiLores , ad Apes rcdiit alve.oium-
flelTio, & mella funt reftituta? Haud ita re-
i>Ondent Sacrabei : fcd hoc laborum & refor-
nationis eft pretium , ut , quod iniquje praj-
fdae repertum cft, nobis cedat. Tum fenior
quidam : Hoc vobis, inquit, affirmo , noii
defuturos aliquando veftrae reformationis re-
formatoies.
4j. THRAS O.
XT Enerat in forum fumptuofus Agyrta , &
magno tubicinum clangore ad contcm-
plandas & emendas admirabiies medicinas fuas
komines convocaverat. Erant autcm pitfl^
N 4 pyxides.
17 i Apoiogorum
pyxides cum fpeciofiffimis titulis, Chriftianl
cabalicum , Divino-Magicum , Phicochyi
cum, Tertriunum Carholicon , Hallekii-Ij
Chaos Magnefias, Pyramis Triumphalis,b<i
num Macrocofmicon, Arx primaterialis , Ail
trum Natura?, Gymnafium Univer/ale, Poi
Sapiemia?, Speculumlegis, Qratoriolaborawl
rium,reje6liobinarii,&fimiIia Oibimperipol
tendificunda , undiquoquoverrum bombitar;|
tantarantia , verbocinatoria, &:c. Qua: ^iiif
multos allicerent, nummol^q; eliccrcnt , qu<
plurima pollicerentur , tamcn quibufcunqi
vendiderat graviter injunxit , ncutiquamaj
rirent : Elie enim hanc myfticam CathbU'1
■vim,ut claufumper traafpiiationem opcreti
adapertumexpiret. Non cohibuit tamenctl
rlofum unum & alterum, qui cum capitis> t|
ille ajcbat , & fumptuum difpendio pyxi<*
fuam aperiret. Eamplanevacuam, necul
' medicina? veftigiareperit, itaqueinforumi
currens , & de fraude expoflulans, mox empto|
ribus reliquis, ut fuas infpicerent , animatis,d4
prehenio ubique dolo, & clamore inimp'
ftorcm fuborto, ille nihil commotus. H<
inquit , fccretorum fecretiffimum eft , res mci
luh nliis difciplin^ invifibileseire, tai^ilcS"^
millibus yix uni.
^6. TRIVMPHFS.
/^ Pera» pretium efl fcire , quotriumpho Tf
^ rannus pofl dcvidos innocentcs urbeir
Babylonem ingreflus fit, Dies crat homicidic
facraj
Maniphlus V. 27^
|;i]fl, cumobviairrprocefrit Politicornm turba
steitata, prxktis Druidura , & Airafllnorum
iginibus. Tum primum advenere cotftis
ibartholoma»anar,concionis vatliacenae, fpe-
laculi Valedolienfis fpecies conris elevatse &
pgmata Albani pra^gefta. Dein fpolia inno-
^iitum , confcientia , facramenta, verbum , &
^fainnocuocruoreplena oftentata. Mox An-
"irifti dona, & infeinales Corona:fublimes
mftrata?. Poft adi obvium greges , & co-
ibarum caveajpraslata? Subfequebantur hU
iarumtubicines & munumentorum tympa-
magno ftrepitu mendacium refonantes»
Nncanimofi Leones,pervigilescanes, labo-
lefitauri, obfequentes equi Dea» Meticulolita-
immolandi adducebantur. Exinde de tyran-
[idc optime meriti , Cordubenfes, Lotharind»
ktrebatenfes, & magno numero alii truculento
^ttllufe ingerebant, miniopi<5li: poftquastra-
icbantur captivi bini & bini , Devotio cumju-
Ucio, Libertas cum honeftate, vidus cum a?-
ilitate, Scientia cum liberalitate. Inde ince-
ibantvidorishonorati Ratio ftatus, Interef-
;, Exlex, voluntas, confuetudo, Vis, purpurati
>mQes, & buxocoronati. Succedebant adula-
Ij.pram, Lenonum, artificumcytharoedi,ac moi
^.fcryitii, atq; confenfus lidores. Ipfe demuni
|immanis & multimcmbris Princeps humaao
jraifguine cbrius, togaAtheifmiamidus, ^eter-
fDainfamia coronatus, fublimibuftoinfidensa
tigridibus -vehebatur , ciicumfufus publico
odio,maadatis, profcriptionibus, txaccioni-
N ; bus:
174 Apologorum
bus; c^uem fequebantuifraudumjinventionu jj
fimulationum hypocrifeos liberci. Quo ordil
cumiaCrudelitacisCapitoIiumafeemiiirctjroM
iilibus licentias & libidiois undiqueprojedis;
a-clamationibus h^ref4.oa exc^ptis , facrifitHy
Martyrii peracto, & Epulo pra*darumcxfaibi|
flcfandus ille triumphus ftnitus eft.
47. TTPOGRAPHIA,
t An) diu conquefta erat tota vicinitas > Ty|
* craphiaraasdibus fuisalere inutile &pcft{l«
cx otioiis, nugivendis>curiofis, hxr-cticis » M
chiavelhftis contubernium .• id quia & urbi
decorum, itanonabfqi periculo& proditior
metu effe. At Typographia j quod nrbiSstu
facros,tum prophanos Piincipes convivas ide
ridemhaberet, & ex variisterr*E partibushofp
J€s exciperet, prsevalebat gratia, &facilch<
fufurios neglexerat : Orabat autem interdt
■vicinos, non luccenferent ipfi > aut imputarei
fi intertotbonosaliqui mali exfece hominB!
attrahentur. Sed non evitavit, quin publii
fueritreipondeiidura. Itaque fe cxcufare, v
cmendare, cujusaccufaretur, Juila : Exeufa:
»e porerant, inquit , tot in urbem i>oftram ml
lita^ut, quandoeaviitfcunt, nihil eft quam
iticadatumhoc, quicquideft, velim, faciart
idJubens, cumAulamabfq; equifonibus,&(
ftraabfq; proftibulis, &Curiamabfqj muni
culis,& Aca^lemiam abfq; fabulis,& Civitat^:
abfqi diflolutis, &rusabrq;rraudibus vid«^
Itabona cum venia-domuiBiiediit,
4S. m
Manipuius V. 17J*.
48. VIRGINITAS,
Luftus quidam Pater tale quid commentus
feft, Diabolumquadam die cogitalle de uxo-
laccada>& filiabus ptocieandis,quas marita-
f, melatos & malos homines ita lecum ad in-
losdetraheret. Duxitergoinjuftitiam, acfi-
($7. genuit. Prima Arrogantia erat, quam
utitavit Nobilibus & magnis hominibus. Se-
ida, Avaritia & fordes, auam vulgo mantam
jidit. Tcrtia Falfitas &: fraus, quamagricolis
»niuDxit. Quarta In vidia & i£mulatio : eam
'lcibus-uxoremdedit. QuintaHypocrifise-
^& cumEcclefiafticiseamvivere vohiit. Se-
Elatio& Supcrbia: hanc & ad facmineum
tum amandavit. Septima Scortatio erat: eam
:inini uni coliocare voluiti fed domi fua: vi ve*
^&eiremetetricem,ut, quicunqjhominum
appcterct^ ibi inveniret. Tum juvenum
lam: Hicdemumpraeftabit, csehbemeffe,
[5 cumfaeminis pollui j fed iliibatam fervarc
jkgno virginitatem, ac fcqui, quocunq; vadat.
49. VIRTVS GERMANA.
MMObiHsquidam, cx Majorum pietate, difci-
Ir phna & Oeconomia , divitiis pailim cele-
^'«risj paucis annisres fuas decoxerat. Cumq;
irct mendicatum , in Germanam vittutem for tc
incidit. Ea accuratius hominem ii.tuita/
Nonne tu, inquit, Pandorus ille es, q»io v;x
tcrra noftra habuit feliciorem ? Ille , Fi4tmus
««ipofldit, rrw* Tumhasc: Ecquiste, atr,
N 6 pcrdi-
17^ Apologorum
perdidit ? Nec enim vel hserefis, vel Mars.yel j
rinnys. vel li:eiilitas , quod quidem audiverirj
populavere ? At ille cumrubore; Amicor^r
refponditjCOBciliabulum, inftitor, co(^uusJ
dio, artifex> Guatho, acnefcio quisalius. in
Tirtus:Annetibi,ait, MaterFamihasfuit,anni!|
nitorcs,anliberifuntJ Utiq), inquithic: fed;
lius parfimoniamfprevi, horumconfilia fnbai
divi,hberorum falutem neglexi. At erat, inqi
Virtus 5 quod amicuhs cuis dares, &c fupereiai
C redc opcs tuas computavi ? Vah nefcis .tU,i
fpondit Pandorus, quam care liodie viv^t
poftquam exoticis utendum eft ? Tunc G<
mana virtus excandefcens : Cato, inquit,p6f
Hiam Rempubhcamdixit, ubipifciscariusvt
niret, quam taurus : at nunc fi pretia rerm
cum antiquis conferas, fi luxum prasfente
cum parfimonia veterum , non mirum eft,mulj
tos exarefcere, hoc potius mirum, aliq^uos &oa\
defcere pofle.
fo. ZaDIACVS VITAE.
"P Xoraverat Chriftianus Juftitiar Solem, uf.j
■*-^dumOrbem Ecdefia^ circumirer , comiter'
fe in vias beata? Echptica admitrerctv Cum<
irenr, primum inciderunt in j^netem Ltheratl
tatis y cujus vellus & ipfi fufKciebat , & h
nam cumproximo communicabar .• Dein i|
"Xaurum Laiorfs'', cujus. minifterio fun<5lion^
lerra oraretur j Mox in Gemtnos Ckarttatii
i^ua converfatio vita^ rcdderetur rranquilh
iftde m CawrHm ^ejiptfcintt*) q^ui retrogre^
pcc<
Manipuius V. 277
itores &incrultare molles doccreti Poft
^^««•w/f^e/yCUjUsrobore & magnanimitatc
jfcntia trangerentur, Proxime m 'vir^mem
^hatA^ caffA^ttJtyQ^di moribusimperaret:
J>k6 in Lthrum iEquanimitatis > quo judicium
rdorfumformaretur: M^xx^in Scorftum Anti-
kticontra venena & idus Mundi \ infuper m
hgittartum , qui kd Cocli fcopum cordis orif*
ic fagittis collsmaret : poftea in Caprtcorum
sfiftentije & lu<fta: carnalis, quamiles Dei ar-
laretur;Paul6 polt in ^|^iy^y/*w,cujusfacroli-
jiore univcrfum vitae curriculum a fordibus
Jttmanisablueretur. Deniquein Ptfces, munda-
|imarisinco'as,qu£einterror cetuum & lupo-
imtidtusjdeclinaridi ambagcs, & fecuritatis
fttoraedocerent. Haec cum vidilfet Chriftia'
^us,& exoptatofpedaculo effetabreptus, dedi-
gnatus Terram: O Sol meus, dixit, uti-
nam fic astatem meam tecum tei-
ras ambirc li-
ceatj
N 7 APO-
fC
m
POLOGORUM
Christianorum Ma-
nipulusSextus.
Seneca.
\mdieam ex qua mores <eftmas nojlros: vix
invenies.quipofitaperto oftio vivere, lOm
nitores confcientia noftra , nonfuperbta
-vppofuit. Sic vtvtmus, ut deprehend: ftty
fubitoaJptci.QujdauremprodeftrecondC'
nfey &oculos homimm>auref^ vitarci
Bona confcientia turbam aduxfcat,mal4
etiam in folkudtne anxia &folicita eff,
•r Sihofieftafunt quafacisyOmnesfciantifi
turpia.quidrefert neminem fcire cum tu
fciasj otemiferumfi contmnishuncte*
ftm.
ACA.
iS«
Apoiogorum.'
I. ACADEMIA.
U M Re/pu&//ca ia AcademtA
per inci^ilFet , commotovuk|
minitabunda fic eft eam allocl
Egregium vero tu mihiMagiftrl
fubijiiiiftjjcui res meas curandas committerc|
cum rubore refpondens Academ/a: Bona ve
inquitrncmpe qui tibi ferviancpofthac Proi
theusfinget, aut Vulcanusfabricabit, aut Juj
tercerebro concipiet. SedRefpubhca vixab]
juria fibitcmperans: Hem eruditionis ideai
att. Jufti Philofophum tuum numerare ,ni
potuir:julIi mcnfurare, nonpotuit: jufli ponc
rare.non potuit;jufIiratiocinari,non potuit:ji
*tandem'egerc ac fcribere , non potuit , deniqil
iafTus eft nefcire coclum,&ignorare terram.i?(
fimo equidemfato,refp6dit Academia, in "
incidiftijciim centum aUi tibi egregie fatisfccil
set.Nempe diplomati credidi,lubjecit illa,qu<
Magiftrumteftabatur»Aberrafti,meaRefpur
ca, inquit Academia:nam ut fortun«e munci
iraeruditionis teftimoniamiililia funt. Ti
illaincachinnumfoluta; Haecjamprimum,
fit,difco,poftdecemftudiorumaniiOs, & fui
.ptuumtaientum, &le(ftionuftruem,& teftimb*]
nii facramenrum, & renunciationi*^ ftrepitus,
togas Philofophic? venerabilicatem querenflui
extuis.anal quiddidicerint, At Academiahila-
cioi fa<flu; Quidmirum,inquit,cum vendo Ma-
giftu
M A N I p u t u s. VI. 281
Jros Doftorefve, efle aliquos ,quos doao
linauauai-ium? Hascveioauduaria , re-
odit ilIa,Don minoris veneunt. Itaque arca-
n aliquod tuum rubeife oportet. Habent
m illi tui hoc cum D e o commune, quod
'3,^uicirint,redquid non fmt, definiripollint»
l^^;- 1. ARMINIVS.
c. Arminius , homointeger, urbana pertae-
iiJiJas.prardiolumlibiinPhilanthropia^Divinasa
s exftruxerat,ad qucm confluebant amici,fal
iditemporisanimo. Idargre inmit^. /n^/iiifa,
nefcio qua?>conYcnticuh fufpicata, impetra-
iab/»7/'(?r/»»»//'^/<r,ea.reutcivibusinterdicc-
rur. At iUi faspius etiam & numerofius excur-
:e,denique scdes fuas Arminiiprardio addere,
villam non contemnendam facere non funt
irriti.Id cxemplum fecuti mox plures ahi Opi-
'onecitiuj oppidumfuccrevirrquodin fecuri-
cemmuro&foirisfuitmuDiendum.Confpica-
iteBovamurbemfuamArminiuSj&admiratus;
reftor D E u M, inquit, nunquam tale quid mi-
limmentem veniire:fedgiatias agamus Iwpor'
iwr//^//, quar,utohm ReuchUnum, Erafmum,
l.Utherum,&aliosathletasftimulavit, &adfa-
.^jarerumevexit; ita nobis mtempeltivo &
Isjfco "^^^^ hanc nova? civitatis necellitatcm ia-
l»|Ulit, ubi^e Dt^ma in nosVolunttite vswixo"
la, & Scnptura: analoga magis exau-
dire valeamus.
?. ATH%'
iSi Apologorum
f ATH EISMVS,
A Theifmusy cui igniatque acjua iaterdi^ii
"^credebaturjnuperdeprchcnlusregioplant^
n:iidlu& pbaleratas,atque TiStmpltafate ^vcA
rogatus:QuafiduciaauderetlucemintueriH
hcminibuiciue 'nvitiisrrerpondit publicaapj
batione. Quidenimporr61ateat,c|ui totmuj
fculisquotidie dittCcat. Acripere cnim ab :]
cra: ulam & blafphemiam ,"a ciiria dolos &
ritiam , ab Eccleliaromnum, & conieiiiumJ
Acac^emia mcndacium & vanitaieni; a foroj
fcum & dif{aritatcm , a cobilitate infolend
& licentiam, aplebeHbidincm Sc ftupoiem,
omn;busla:vam&: ventrem, atouefic iDgei
coutra D B u M, coi.tra Scripturam , coi.tiaal
mam , cor.tra natu'ara opes collioere :ut fij
tuendum non fit , ut legibus illis fiigid'fliir
adh.biti- expelatur. Hasc ut audut StmfU
/^jingemait: & O tolerabibailiatempora.cil
mufTitaret i<i Imftctas , quod jam plejio
ejecicl
4. BARBARli.S,
TRritaveraraliquis R.^rlrarie7n:i\\z fumpto
'*aenatoft'lofuicncomiumcoacervavit,&.
tori onem infciipiit,rata fub muta concertai
nepofleinclarefcere vSedcum & inimicusa)0!|
flLumdcdignaretur, &amicorum ejus pudcrc
undique negiedum eft. Rediit ergo ad matrcll
iTiultumplorans,acfitum olens: qu^,ut vidil
iolorecoiivulfa.- Abi,inquit, fiiiole, adpec
Manipulus VT. 2S5
jalvitiei jpodagrjE laudes, & cum iis inter
|tii lufus sEvumbeatc degito. Paruit mi-
;:fed:vix pedeirrindicroium «dibusintule-
siimribilis aculeifque Saryricorum omnia
iCpcrem, ac Diogencs quidem baculo cor-
.capitiquealiquotiesilhfo: Quid,tutetri-
[icus.&feiiis amphora,inte; jocos& fales vei
f:is ? alibi, vcl ingenti malo madabere. H.ec
l:nscumretro pelleretur: Ehcu,inquit, cr-
[56 nec amicum habco, nec inimicu. Cura-
lira seftuans & furore ca^cus procurriflet, in-
-mfatalemlapidem, & in terram prolapfus
|ait,nec auditus cft aliud moricns proloqui,.
V[iQua.L(sa,rtifexpereo..
y. BlLLAMl ASmA.
prfw/,mah Prophctaj, jifna inter coclefl-ca
I.Tiagines locumimpetraveratin Cancn (ide-
, d haud asquabiliter a literatis acceptum ( qui
lincptam, an ineptixdepoflrionem abhac
Imali non fecus, ac Judsi a porcis.abhorrent )
|ideriiseflperftri<flum, At Zr^ /^^ , ciim id
iviflet,mirem-*/?^?^^propenfa:Qaasvobis>
juit,Yultis imagines? AnNoachi corvum,
[Dblonis vulpes, Davidisleoncm,lloboami
rpiones,.£hfei urfos, Babclis draconem ? Ec
ic<^»rf,quajSynagogam& Antichriftiiinvita
[it ciim Dominii aveifari hoc itcr , & flamam
jnharividiflet,ccflic DEo,ob idduriterlegib.
Lntcrdidtis habita : donec , volente Numine,
[gua fQluta , & cascicas ilmul ac iniquitas
iftfcflcKi
iS4- Ai^oLOGORUM: ', %i
infefTori ciprobrataeft» Quid enim non t J^i
N6i:nei£gypti latereSjBab) lonis buccinas, jjtX
manorumcenrus, Pontificis bullas, Arifto
>etia?utIapiclesdeniqueloqui, fiparumeft
nas.necellefuerit. H^c ciim audiviifent
ratores, obmutueruntj at non fine ftoma*
liLmEcc/e/fa: Heus , quia Hjec vocalis J^a
vobistasdio,conducite vobismutas ; fed
gc, quamPridericus-/Enobarbus quondaiff Hnn
vidis Mediolanenfibus impofuit.
6. CALENDARIVM P£R
petuum. * ta
A N N o a deferto t) e o 5 5 7 Q.repudiato C i^"^
•^ fto I 6 1 9 imperante Antichriftoj Indidi
decima, Aureonumero VIX, CycloSoIari
nariojIiteraDominicali Ah.ad elevation
bisBabylon Domini anni reperti funt T^
njs &: Sophiftica. ^««//-^r/^fjambitio , libi
crapula, avaritia, Luminarium defedus, hi
&impietas, Philofophisc & Barbariei vicii
do,Bacchanahadodecameftria, Abelis &C{
oppafitio perperua,Herodis&Pilati conjun^
f equensjTrJgonusSathanaj, Mundi & Ci
haudiaiuSjQuadratusMonarchiarumfort'
bilisja capite Draconis muhsc mins, ataii
Jefiiitica vix miuofesVp^^ftJS vonginisfazva.
mcs Verbi D e i dura,bcllum lucis & tencbr
funeftum,vectus veriiginis infohti, grandiil
peifecutionum intolerabiles , iiccitates corl
um noxi2e,fttri]itascharirat:sluduo{a,fanita
lpesnuUa,niorborumexamiaanumerola,mot
'^^B ' Manipulus Vr. i^y
'^(crium a/Tiduum, malorum fodin^ Impcr-
piles, Chriftianorum robur infupcrabilet
7 CATALOGVS HAERE"
ticorum.
buscanicularibusab amplilTimo Hypocrs'
trAyw^y^wrf/wdecretaeit profciiptJO & abo-
Ubrorum Hdret/ccrum^ Itaquc priiis e li-
podio ad id in foro eredo Catalogus Isbro-
ehtbttorum & peftiferorum recitatus: de-
'yra accenfa,magno appiaufu omnes func
6ufti.Fuereauteminterillos,quantumme-
iae fubvenit. Derattonthu» Vrtnctpum D e o
endify De einfsone conjtltorum Achttophel/ft
mmanttate maledt^tonum Kahjacis.De con^
ittcjts re^elattonth/44 Doe^t, Defubltmattone
vanty De lcquacitate lohannU Baptifiay De
deu argument/s centra StephanumtDe poUu'
t^te^ coUt(fue/centia Hjpocrttarumt Dtf
luttofidet ^ charttatu, De acjualttate Chrt"
mrum honorum vjjj* henorum^ De honopauper-
s Chrtfty De Studtofirumfumptthus defalcan
De Afimattone humantfanguints ^fudortSy
Medtctna lahortof temperanttA, De currtcU'
'^ luffa Ecclejidty De luhricitate ^ errorjhtti
nanArationtSi De negleau^erarumftentta*
n^De amphitheatro humanafahuU, Defrate^
■nat/h/u ^nt/chrtft/y &c qui omnes, quod pa-
Iiioxicflent,<S: methodo carerent j abolitilunt»
imquidam aftans,qui forte Bibliii in finu ge-
mx Q^a etiam h«ec combuxum ) inquit ;
cx
i% A A P O X OG O R n M.
exquibustalia ingrata omnia & invifaiks]
(anc.
8. CIVILI-YA^,
A Udierat Ct^tiitasRuJitcum , innoxiis in)i^*'°^
*^ bus ad coclosfuLlaiis, vovemem.O Z?£,l*^'"
tdUerHC mihtyda me ttht j datemthi-,toUemtMPf'
TLirr) piopiusaccedens: Non te pudct, inqw!'^
iDruUc,D E u M, fupremum ilium Monarch?*''''''
tam ia urbane allo^^ui? Qnomodo ergo? ref
dicR«/?/r«/. EtOW//^j;NonneD e u Mfin
lari numero compeiladi, ait, quafi tui aliqu
D^iyToUa} Et i?//^/i-A'/:nempe iic edodusfum
r anmofier wohis Chriftusprsefcriplit. Vah
ptulel ait illerilio tempore ita cjuidem iice
nanc utaliafuncfecula^ itadecorisalia obCer
tio.Nam & Regibus,& (ummts viris non istti
honos habebaturjquinuncfcribis,^ famulis'
muliouibus. Itaqj injurius in Deum maxime
fihonorcs ejuspoit omDiumliominumreveil
tiam velisinteimilios.Sed-/?«///r^/:D e um, i
quit, dum vixero, hiimihrerhonorabo, nect
mctvP^terno^er uncjuam mutavero. Quod 1
Civilitut.;m tuam attinet,longo ufu didicippot
quam fmgularis fides, fingularis clementia ,fu
gularis dignitas , fingularjsexceilentia, finguli
jisgenerodtas, fi,rvgulaiisreverentia , finguiaB
xobilitas , finguiaris humanitas deficrunt,
multas quinem & plures numerofuf-
cefrilfe minutas,nullas
notabilcs.
9, COJH
Manipulus VT.
5/. CONSVETVDO.
1S7
hjuefudo cuminfidcm fubjuratDcnti facrt
[ento pianmos acripcrcc , n.agro id egit
& fronte^ larc corru|'.2ta, Jurabar:t/^.fr/,
>uirtatcmyYitas exempium; junibant/ii*/?/,
ji 2equalitatem,muiierum uaufcamj ^'igtles
latiscuram.iuxusodium j S.tpier.teticitn.-
Focima5,otu cxiiiam 5 Htfiortct juveiitU-
Liimationem , pofleritatis ufumj Polittctt
pirclc^um, peifimi profcriptionem j L^io-
If/YUc comraoda,curiofitatis cont mptum;
c^/ obcdicntijedclitiasjiinguje lilcntium;
tresiiaoebatur momenti mairmi.t-anqail
j» pcrfedilHmx, Inrer eos vevo Stmplictus
[iminid juraveracnolie fefcrrcDivini Ver-
iuemptum, vitiorum torrences, D £ i bia-
I.Tiiamjdenicjietiam faiarii lui diiniuutiona^
Iftremumcuin ardius adliifiiret,LVpjimum
inm Quaitorum impiobitar: ac duiitiei oc
i:rc.t I ilie (acramcnti njmium obfcivans ad
»slatores fuos recurrit &,^uam iniqucliabe
[:, multis verbis cft concjueftus , nuiio dubio
violationem fua- intcgr;tatir mjgna fevc-
|cyiDdicandam.Atilli,cumr:fuprope corru-
ltrCrcdidifline,inquiunt,iaeptuie,haiicj:cm
agi? .
10. DIPLOIS.
irp^rriftifCiim inrabernam veftiariam AeCct^
iiflct,petiitpalliu:qualia ciim muita ellcnt,
a,nulimnplacuit. Volcbatautemcjufmodi,
<^uod
2^8 Apoiogorum I'
^uod ex uno eodemqj panno una parte albt| tzt.:
altera nigrum elTet, & utraque poflet circum- Jim
lui. A<imiratus/»/^//«7',quidiibivelletha£cV it;iv
tumniveftis, & virumbonumexfacie & nu mH
fuetudinejudicans: Quisillc,6bonejait,QUi ;(i;ijp
iiius veftis viciflitudines quserit ? Tum hiclc: !ii,ii
tcr& capitedemiffoarridensiSimplicifTimcfc iicic,[
ino,nefcis,quoa»vo jinterquosdcgas? Na^ Ail
eodem vultu efle volueris, pctiiftj. Nefcff Im
aliud palliumfumendum pro fugeftu , aliudlj inn
traEcclefiam?&ahudin curia,aliud extrafjfi i
cellos ?&alii]dadpulpitum,aliudextraaudii ^^''
rium ? & alind in xdibus , aliud extrafocosf < I-m;^,
nique, proutinhominemincideris, vertencH; isof
eirepallium? Niii enim eodem ore orar^ ^iljs^
blasphemare,eadembu!?cabuccinare & fibi ' '
re,eademliDgualingere & pungerc,eodemfj{;.
ritu fpirare & reipirarc poilis, nullus his quide'^
terristuiufuseft. Tum inftitor, vircandidi
Qupd ii te atrum,inquit,Diabolusabripiaigrf)
^uis.^lbedinis ent ufus ? L
II. DlSSlMVLAriO. • *««'
p Ra?viderantlocialicujus>^;-<?/^j^/, raagn? ^,.],
cxinfelici aftrorum concurfu vel inaufpica ^
conftellatione-.itaque, inde difcedentes eode 5.;..
confiliofibi fanam mcDtem fervare, & afKi<3
civibus reddere funtconati* Nam ciim pr«t
riiifet Planetarum vis ftultiiica,reverii fapie:
tesexadiiFi/nis przeceptispnftinos rationabil
sioreSjConfuecudmes^ habitus> yidtus^ ftudia
rcYOC
"Ma NIPUIUS. Vt. 2^9
»care, & fanare fanaticos homines fategcre:
iili tanto furore contrainfurrcxere, mfafttenf _
vix vita fuperfucrit, nec alia conditianc,
|'jn m Jiuhorum moxts exad:e imicarentur.
nde fapientiam (uam occuItarc,nec,nifi claa
lara, interfe dcea conferre ; forisvero ap-
pdere, tripudiare,nugari, & ftultifrimo cui-
hvelutReipublicje pnmario, fefefubmittere,
'lemcjuca^iones omnes inepciirimas pieno
kollaji^areliabuerunt neceiie.
il.EXCOMMVNlCATW^
Wcemmun/cattQiC^x in Eccleiia»terra cenfo-
ibrisofficiumgeileratjRegibusquondamfor
fclbilis, cum rigidius aliquoties , quam par e-
[jegaTct,increpata,paul6 poil pJerifqj habita
|icfpicatui;unde,introdudadiirolutione:bla-
laoarcmoccbiariyinebriari , deprsedari impunc
[bat.nec quicquam inclamantc &exprobran-
ixcommunicationc: Ec jus civitatis Chriftii
promifcuc dabatur , qui^unque nomen civis
fiteretur.quatum vis legi bus gmnibus oppo-
s. Siqucm forte carceribus cohercere cona-
fiiTjVel cfftadis repaguUs, vel erepta vei deni -
kfurreptaclaverfacileliberabatur. Itaque ad
\tret/fmuw re delata.cum illa imminutam fua
)ritatem,proftitutum clavigerjp munuscon-
ktcretur j hi fccminam morofam,fcrupuiosa,
porae omnis impatientem accufarent, minas
.m,ni(i cohiberctur,adderenc: judices veriti,
tadva Excommunuattone i cives plerique vel
lirgereDt,velaufugercnt,re omni penlltata,
O <ieaf-
■
2.00 Apologorum
decreverunt,vi(leri c re ci vitatis,ut,rctenfo fj
riO:Unicamryllabamnomiiiisdimitceiet,&p
\i2^C(^\imdsibViS iommuntcarer.
Ij, VRATERTslTAS, '■
T: R.iternita^ iilaadmirabilis , quae per Earjt
Jl Comacdias agere iolet, cum Eleutherop.olt
nuper,invito enam LiU<h'o, te contuliilet, zc%
more,per platea^; inilatis buccinis , fpedatfo*
convocairet,multosequidemexcitavit,&vaJ
fo tis ; primum quidem honos aliquos,qui,r<^l
uocTzc humana^ fabulx annotanres ac pertxii, ;g
quodlenimentumqu^iivere.Dein^re^t^^rf.^
ve eruditionisfive nummorum, ut bxx mile^
iolatiumacciperent. Poftea intehces C^);wa^
qui Natura omnem fodicatcs, nec niiihppier
& claudicantes rcdditi, hic tuave ahquod lo
niumfibiconciharefategere. Sed & P^^/»
& defperatorum morborumalii,tempons5C<
lorum falhmendum fuut aucupati. Deni(
smpoflores quam plurimi, quibus is unicus fai
urconfiaismoniholiiTimis^nigmatibus,fir
iataarcanoiumpoireihone.iaaitataNatur^
terpretatione,emetito(Uentii,temperantw
furitatisracramento,Magnatumaurescirci
fonarcarquehincaurumahquodpotabilet
iicciepollinc.
14. G-^Aino.
T) Esludicraaccidit. Gn<ttho'\n Moynum\x^6.
^ homo tetricusinfeilivum,quemutvidit
palluit,&,Tu,iDquit,quid(rpr»^r»woculosc
li-
F ManIPULUS VT. 2CJ
Sj&omniacarpis ; Tuni hic: Mallcm. air,
Qigeiiundixiiresrnccenim aacepsego (um,
.fubrequa.nili vis mulionem. Vah,arme, mi
:er, refponditille, nefcis.quamte unum in-
jaris.te ipfum depi:ixeriscaibonetuo , tuam
;itiam p.odideris. Tum Mcmuf , m^ig^no
^%inno/ Qgid tu ergo iia{cerisj inquit, ob
iminjuriam? Sed,quiaDiale(5licus€s, {olve
li: J/ mea culpa unius efl , quid id ad te ? Si
, quid id ad mc ? 6"/ noftra , quid id ad alios ?
,liorum,quidid adnos ? i^/aliquorum, quid
fdca;ceros? Si c2ei:eroium,quididadaIiquos?
imnium.quid id ad paucos? Si pavicorum,
didadomnes? Sed iIle,vuItuaverfo? Rlie-
fuminquit, noaDialtcticus. Dicergo.re-
ndit alter, an rjtri bont dtcendre^ue fit fubtice-
erum.proloquimendacium ; Nefcis,tufa-
,fubjecitilIe,prudentiseile,nevostegere,do-
extollere,&: comm.odis verbis rerum afpe-
tem perpolire ? Tum abiens MomfUi ne ir-
irethominemjHiECcommodaverba,inquit,
entus poflhac ex te difcet,& Nomenclato-
usinferet: Atheus eiii (El^nft» Afinusein 2Cr#
/Beafius ctuQ>clc^itcr/ Animadvertes ctnO^cr^
tcr/Corniger ctlT Q3cfi'CtCer/ Gnatho ei» CQbcr-
ij. nERACLirVS,
I T^mecriti(4\^ H€raclitu4^ cum uterqj, diver-
fa licct via,ad Contewj>Utiont4 tempium pro
raflet, ia medio fani conveueiunt : qui cum
O 1 facra
btki
25)1 Apologorum
facrafuaperegiflent, domum reverniri: Qui< ^jf^
frater,inquit Democritus.te afHigis od human
Yitar coccitatem ? Nempe hoc humanum eft, r»
(pondit ille,condolere homini tot modis & tai ,,u
toperehiboranti. Sicenimoptimusquifqucpi '^^^
blicumkidtumluxit, &lachrimasruas ejulant ^.j
busaddidit. Tumalter.- Nimistumihi vidcr ^jj^,
aeftimare res humanas, & lachrimis dignas tii
judicare. Egovcro tam viles & fordidas rcp
rio,ac in tanta cundtorum gefticulatione nidici
lasjucprzvalereftultitiamnoftrammiferiafon
nino arbitrer» Nam qu^e hujus orbis maxin
funt, honor, opes, & voluptas , mera infania <
ludibrio conftant. Eft ita, utdicis , refpond
Heraclitus: led inter noftra ludicra tot pati m
feros,n6uaemiferandum? Unde hascmihi fejj
tentia fedet: D e u m potius res noftras mifer
ii,quamridcre.Nam&Chriftusfleviffealiqd
tiesiegicur, rifilfe nunquam,
16, :HER€VLES.
TT Ercuksjcum tcrras rcviferet, tria efferatif
*~^ mad' ppiniciofilTimamouftrareperit, Tyj
cidem,Sophiftica,& Hypocrifin ; quas Potentit
Scicncis.& Amorisloco imperiu occupaverat
EaciirA debellanda fibi omnino iciret, & ai
BnumrpontevirefqueoiFerret,acjam variis mf
cutioribus beftiis , quas illa tiima mala pr^
duxeranr , extinguendis Jaudabilcm operail
prjeftitinet , non potuit tamen ca ex latibulj
fuisexrrahere , ne dum in ludam & certamqj
provocare. Nam t^norantiA valloica (e(e mi||i
flivcrami
;
Manipulus VI. ip^
verant, ut, quicquid cgerit aut impuguarir,
ercules fruftra fuerit. Ab eo tempore nua-
«am arce fua eerediuntur, nunquam veram lu-
mafpiciunt ; led nec dum Hercules obfidio-
cm folvit.ac legatum Thomam Campanellum
civit. Nam, tgnorantta infrada, nihiJ eft,
loddeMonftrorum interitufperemus: ea ve-
diruta,nihil tam infirmum erit, quam violen-
r>mendacii,& fimulationis imperiiim.
17. H£R0D0rr5.-
I Erodotus ^hovzio decrepitse a:tatis,malas fidei
Kus agebatur. E jus caufam cum pleriq; de-
»cratam crederent, Henricus Stephanus & ani-
ofe & ingeniofe in fe fufcepir» Auditus ajudi •
bus,idmaximeegir, nihil tamdi^tumabfurdc
)Herodoto,quinalii monftrofiora dixerint,
libus tamen fides habeatur;& addidit exempla;
.que adeo recentibus aunbus mcredibiiia, ut
m^non Herodotus,fed Stephanus vanus audi -
ceperit. Nequejurare poterantver produAi
ftes^velaflcverationesconftantes.doaecMar-
Dus Chemnitius.ftupendas eruditionis vir,pu~
ice teftareturitantumabefle.utjuventus no-
ra veterum abfuiditatum fitcapax, aut credu-
.,ut,fiquisemortuisrcfurgat, & fecuhfuiada
eriiis & hbeiiiis recitet, fidem neutiquam fit
abiturus .- fe veroinfinita ledione& accurata
aumnoftrarum obfervationeeflecertum, non
intiimolimfaifta, fedhodie fieri, qux pofteri-
«rCntfuturaincredibiliaj undefufpedios d©-
ilefle debere , quotquot rationabiha faltem
O 3. reci-
lEl
15/4 ' A P Q I O CT O R U M.
recitenr ; commendatos,qui monftrofa ctiam
vul£o vix credibilia noa reticeant.
18. HISTORIA.
TJ yhrsa^ qua! patria? faftos bacbenus rumn
•*^ fide annotaverat , ob nefcio quod libOT
vcrbumofficiomota cfti cum^juealiDi ob
diionem impetrandam homines ambiret, cS"]
vcnit omQium ^i\mo% proceres ^ 8c opcram fi
-•am obtulit. Qi_am ? inquiunt illi. Eam
fponciit, utde Majorurn veft;orumrobore,p
coris ^: Hberratis patrocinio ex me audiat
Tum illi: Malumus, ajur.t^ ueleire , ne rmi;^j
fitnccelfe. ItaQ;in Par!amenLum abiit,&: Sejf.
/(?r/^«fl (e obtulit. Qupufu? inquiunt. Eo,!:
^'^'ondetiUt de anreccilorum vcitrorum prudci
ti.i in fancien-^is Legibus, inrcgritate in exc
cendis , 1 b :=rtate in fervandis ex me audiati
Tumilli.-M.ilumus,ajunt, nefcire in hac umbi
tili noftra toga.quam Molefta memoria fatig
li. Ita ad ^cadcmiam conceflit , & fe eidc
com.mendavit. QLiofine ?inquit. Eorefpoi
dit, utquiEveterum fueriteruditio, quoding
nium.qux perorbem difFufa fama,ex meaudr-.
Tum i.la:MaIo,ait>nefcire,& hodierna opini
ne clarere, quam infpeda illorum excellem
crubcfcere. Eigo3.dur&ep?i migravit, fervi
parata. Quo nomine? inquit. Eo,refpond5
utprioris «etatis opulentiam tuam& comipo
tioae
M A N I P II L U S VI. 2 jj f
icm er mecognofcas. Tum illa: Malo id
:ire , cjium vacuas jam ciftas cellas- a^raria,
Ittaria miiii exprobrari. Denique ad Rufit-
abiir & labores promific. Qoos? inquiunr.
relpondet uc, o^nx quondam incuitorum
[orumrubad:io,qu^!olirudmum populario,
refrugum multiplicatio fuerit,cx me audia-
Tumilli.- Malumusnefcire:quaado& o-
noftrislaborandum fuit, & nobis labpiau-
fnell:.
15?. iM.lGlNE5.
7>5f>-//f/, ciim aliquando De^ottonem invi-
feret.nefcioquid facrarum smaginu?»! repe-
acimprimis Ciirilti crucifiii. Id arripiens
afi fuperititioluim & idolatram redoiens:
dutu, inquit, lanclula, CKriftum ic nediore
iis,has amo ves anicularum ineptias? Ego ve-
& T E s u M meum,rerpondit D<rV/9//o,in cor-
& iibiisiufcriptumhabeo: his vero monuio-
)Usoculorum divagariones coherceo. Nnm
oties forma,irgenium;opeSjepuIx, vindida.
iqu^ve curnis blanditia: tiLillant, Toties hac
feralilifacie &vib]C-m; ('^riguiiurqae gut-
rumrcpiafentacioneiniquitatemmiht expro-
Tu vcro dumDeoium Dearumque gen-
ium fimulacra, Jovisadulteria, Veneris fur-
<& univerdim Paganorum Pantheon undi-
icaffiaisvQUid acisaliud, ouam uTpcroculos
:nenum conjipias , quo tanacm mtectus
mfumcris l Dum tu igitur Luciuam fu^
O 4 fpeauiS
i5>^ ArOLOGORUM '
fpendis, egoMarias Deiparas imaginemeobh s^
dlo.Tu raptumProferpinse habes,cgoAfcenKi< '^^^^f
nemChriftiitu tres Parcas.egoMortisperroo ^^^^
tcm conculcationcm: tu Deorum conviviufl '^T
cgo fupremumjudicium. Unde haeccft noft '^^v
difFerentia,ur,dumtueitrate Sandorum im:
ginestollis, intrate idolarum E^hnicorum fii
cellum geras» Ego foris fandlis piduris ir
oblecto ; intrameuaum verum D e u m. pof
deo.
20. INDIVIDVVM.
1 Ntergravaminafucatse Religionishoc fem
* de agicatum efl:,non ftrendum , quod Ecc^e/
Jtf/«/y^>//liceretimpuneijs obloqui, qui conti^^
Decalogumapertas inimicitias fufcepifrent:i|
enim per jus natura» licere , ut cumquo litei
habes.eidemadverferis, necefle cujufvis nuga
toris, interpellare.aut fententiam interponcr*
agerentidpotius,ut D e i mifericordiam,Chrj
it":rrianructudinem,Spiritusfan«5lusfuavitatei
hominibus deprqdicent,mores hominum iis td
lin6uant,quorum eft negotia &a6lioaes morti
liumdijudicarc. Hanceffepublicam & intc
lerabilem exprobrationem, quam vel fmguh a|
fe fponte trahant , vel ab aliorum oculis in (|
conjcdiaminvidifufcipiant. Tum qusefitui
ab accufatoribus , inter fe blafphemos , adul
teros, latrones, fures , heluones agnofcerentj
rcfponderunt, non deeflequidemifed idad Sa
crificosnihil pcrtinere» quorum fit orare, noijl
increparJ
f Manipulus VL 279
(Crcparc. Tandem fententialata efl:: Quan-
j non pudcrec fceleratafacere, difcerent enam
>eia audircillud enini nuUo sevo licitum }
>c Prophetarum, Apoftolotum,&. Ciirifti ipfi-
jecxemplo approbatum^
zr. INVENTORES.
Olentin PolitioE theatro prajmis provoca-
'ri , quibufcunque ingemum nobile aliquod
ventumfuggeiliiret. llnde haud ita pridcm
~:obtulitPatriprodorus, & artempromifit, qua
ibditorum publicus fuccus nullo corum fen-
rcvacuaretur, inprivatum laxum derivanaus.
ranrautemperfpiciiia, quajoculis adhibitare
ccuplo majorera redderent, ut, quaE filatr.iaa
•Bflcnt, funes iquiobuli, meri coronati crede-
SBtur, Dein aqua fortis iivc liquor faporc
ulciflimus, quihauftus interne omnia corro-
crct. non imminuta corporis fuperficie. At
ntegrttasy Politiajcertiflima Confiliaria, acer-
ichanc belluamintuita: Nerao.inquir, in pia:-
cntcs fa^viit: hic (celeitus pofteritatem omnem
♦etit. Carnes nempc vulr depafcere, cutem
is,qui fubfequentur , relinquere. Auguftus
-aelarurbem,quamlaterit!amaccepit , reliquit
narmoreara:hic , quam auream n.<6lus eft, cin-
critiam rclinquat ? Applaufum eft fubito inte-
*ritatiy & mira allufionein furnum ardentem
3equa conje(flus, cinifq; reverbcrati ad expiaa -
km pcftilentem invcntionem in aera difper-
t^jscft.
O 5 zz Ll'
2.oS ArOLOGORUM
22. LITERAE ET ARMA.
D
lao
Imicabant mtctCcpeKPia&c ^/^<s//ui de pra
rogativa. diveriisomnino judicum ient^l
tiis.Nam,qu2e literarorf^m eit loquacitas, facili C"'*'
<juod volebanc .peiTuadebant: cjuse arrrjat$rm f^"^
ferocia,vora protcextorqucbaucNequetanie!
definiri ahquidpotuit , acin eo eiat,ut intet.i pci
com!ttereatur,dduelIolis {iQ.recur.Tum^/^^ Keiiiiii
'«j'Atfr<«partim perll:repere,rf;v9?.fw<?;^/'*t/-/^ reiac i^^}
re^deniq; animoshominum fpe metuque mii [Rili
timfufpendi.P^??«^,uc utD e o rclioioia. tam^ ioiis
"mulca: prophanarionis iibi coniaa j ^Udik tteiB
D Eiminiitcr, innocenti tamen fangume
fperfus , fic utrimque cocli auxilium iibi polli^tfitiyc
bantur.utpccnas tamenmetuercnt. V^cfi-ubUh RNfic
quod utriufque operanecefle haberct: moreslc! mk
jnen imrrobarecj nec dcieruiiic-alcerurrum, nie
nimiumfavereconfliduivideri YolehatCorpi
penn^E haud validum , fed agile, lubricum;
exercicatum,tumfacis furiofum, fi flimulareto
Gladii durum , implacabilc , ca:terum minA>,ii
ambidexcrum aut verf.ui'e : i-ta utnufpiamvj
ilorise conjeituraj certiores patcrent» Hic ioioD
Sa!us pukifca, ut utrifque ca veret , ita dccreyi fe
ejufdemdignitatis apud fe per vices eii'ent,a
iDterfccor.venirent;namc-irebeacasiIlas terra
ubi uterq; ferviret fidelitciiinfelices & per-
ditas illas,ubi alteruter impera-
letimpotenter.
loiei;!
f Manipulus VI. is)9
' 23, LVDI.
Hrtfltanorum natto a Reltgtone petierat, ut
moiegcncmm libilice.ei, publicis imptnhs
yatrum txzxvt^iz iMiiitdos ibi tcenicos pom-
Iqae opaleutiorum Ipedaie .- id magn.i ufiis
e ad circurandam juventutem .eiudiendum
|lgus,acue;idum ingenia , deledandum fcnes,
jrcendum viros, deliniendnm mulieres , refi-
uduiii pauperes. Coniulti Juftinus Martyr,
fittulianus, Hieronymus, Auguftmus,& aiii
^idiorisanimiPatrespalamruntidabominati;
briftiano.inquientes , non tantum a colluda-
inibus cum tenebrarum prmcipibus vacare, ,
dies voluptuariis fpedaculis tenmt» Recen-
[nes pro Comoedta^o^yiTS. mores live decences fi-
Mndecorosfimplicioribusob oculos poneret,
iquidintcrpellavere: fed novitii quidam haud
alienosabiIlalarvata& Ethnicadeleclatione,
ifiqiiodfumptuoUor crederetur, oftentarunt.
ti5e//^roferventiorexhorumteporefada;Ne-
itis.inquit, tumdemum Hierofolymis fupre-
lafatainftitilfe.cum defertis patri^legibus per
LfcalonirasludiRomaniintroducercturrQuod
:idem vobis prxfagio, mfi majorem An^eiici
3hori,& beatorum in coclis pompa? , quam lar-
Htorum fatuae &pudendx turbaj seftimationem
ubuentisv
24. LVrU^EKVS.
r\.Z«/^^x</,feculiuoftriHercules,Reformatio
nis Chriftianqagrosiiivifens , obvioshabe-
[ jatiafoUti vultuSj/^rrf^o/^f, SophtflAC^ Dtjfolutii,
O ^ Quos
^Oe APt)LOGORUM
Quos,qtiidreramagerenr, quieiTenr, cumeffe*;i"^fi^
peuoncacus, prior: Tui fumus,inquir, raadlsciici
Parer,cui liberti & unicedevoci. Mei vcro, ai|Miii
Lutherus , quos nunquam agnoviHemcmimfcinisc
Tum^r^tcio: Ego Monachusquondam fui, tu
usconfraccr,quiinfacra,vafa,inlibros,inpaup(
resmultainfumcrenecefle habuij nunc per teli \im
ber faftus iii aula fuaSotter vivo. Lutheru) v-m.
capite nutans .♦ Qais tu es quxrir. Et altei ,;cMec
Qu^ondam Simplicius , auditor ruus , infiti b. To
qui in veiba Do(florum jurare quondam coa- imjiiit,
«us, nuncperre fcieotior fadus. in Academiji RD(io(
njoUtter viYO. IrerumabnuitLutherus, & ter- jieiini
tii nomen quasrens , ille: Ego Bonifacius ol^ ifolfoi
vocabar,concivis tuus,qui ad humanitatem, j^ iain
bcrahtatcm, modeftiam cram adftridus.nuric
perteliberfadiusinurbibus licenter dego. In-
gemuicLutherus, & Ego vosHberarim,mquit>]S
degeneres Majorum beftias? qui Monafterio**
rum opes Eccleha? redddi, Thomam & Sco-i
tumrelcgavi,bonis operibus Iibertatem& de>
cusadftruxi. Abitehincocyus,qui Lastiores,
Literiones > &,Latronescftis , nonLuthera-tjlj
ni.
2J. UO^EQE-iilAS,
Tiyf Kceenas:tC\xm in literario foro appricarer.rc-
*^^ perit SchoUm,m\x\\titvs\ pallidam,& ut plu-fctti
rimumfameHcamjledqua:iam ex compotati-
uncuIafrontem&animumdiduxerat.Eamcum
adfc vocallet, & de artium linguarumquc fa-
4ute clTet percontatus > iila ex yiao petulaa.
T
Manipulus VL ^or
:t jlir, impudentem plcraque eft jocata , fcur-
^ I.terciue membris mota. Admiratus Meece^
fl tam fiigidaj alioquin focminse calorem, &
- rrcratuscerebriimbeciUitatem , pla<:idisver-
b & munufcuIoaddito,iretdomum, &edor-
«ret fumum, eft hoitatus» Atilla, ut crat Bac-
fe)afHata, fcrminamafculum, temerariapru-
: AiSjtcmuIentafabrium carmeneleganter elFu-
. d , ac MeccEnatem, Sl qur adftabant, plancab-
r ait. 1 umille, aureoporre<5^onummo: Ca-
p inquit, Schola meaj anx defipiendo fapi.s,&
f ncDdodominaris. Etadamicosconverfus;
l oderim Scholaj mores, icgenium non amare
f 1 pofTum, & Scholam, dum yivo, foYebo>.
lolicifmum colerabo.
2(r. MIML
*Umor crat, S. Auguftinum, Papinianum,-
Hippocratem Ariftotelem, Euclidem, Ta-
jm»Ciceronem,Virgihum & nonnullosalios
ditionis princtpes acocna domum redeuntes,
fciviente Satyricorum turba eflc turpitcrha-
os: & rcs magni momenti , infigniqi fuppli-
digna credebatur. Sed in rifum tragocdia
>xabiit. Convcncrantenim 3f/»?/ahquot>
i ,utilluderent civibus,anmacuIarentiilos
roasefHdlo eorum habitu& vultibus, cum
iispcrplateasincedebant, d tcmulentiam fi-
ilabant. Id mirati aliqui boni,qi:od infuctum
:t, hoshomincsbarchari propius acccffere,
deprehensafraude, convocatisaliis, diftur-
YCie laiyatum choium ; quod lubiio m vul-
30i Apologorum
gus rparfum, cum veri haberentur Hterarairji»""
piocercs, variis & acerbis judiciis eft agitaturaiilf ■
Nec potuiiTet faciie prserumptio illa plebieveUil
nitiilliproceres palam,nuncjuamre lasfoSj&ha-ll
bere Satyricos amiciiTimos, eirent teltari : ai
Lexin Mimosiata, qua,quiic[uisalienamciu
dici onem fuam fingere flagris , prius ca;fus ui:b»i|«"a;:
liter,iria ejiceretur. lir
Z-j. NIHIL, I
T A^ernifa celebre emporium eft , quo foleiii^wii
"^confluere optfcum genus, qnod fub magiw:-^
ftris meret. E6 cum vcniiret robuftus juve
Dis, & magiftrum quasreret, juflit exclamajj -
re, Eilc, qui poflet ex alique nth/lfacei-e. ifcc^i
publicc irrifum , quod id ^^prodtgis Sc Chjmicr- '
impi-ritis quotidie ficret: tamen cum Poltfic.
nafuti hommes , nefcio quid fubolfacerent
bomo non contemnendus judicatus eft. Ita ''«V
«jue vocatum ad (ecretum coUoquium , cim 'e
illc infententia perftaret, qua^fiverein arcani intjt
Pofletne ex magnis prasfagiis r.ihil,ex magsj ^fe
fumptibus nihil, ex magnis munufcuhs niWj
cxmagnisgravaminibusnihil, exmagna prO ««ii
fanatione nihil, cx magna impetLtia nihil, c ^.tj!
magna diilolur'one nihil, ex infernodeniqi'^ ki
fupremo .udicio nihilfacere? Ubi cumillema ttli
gnaconfidenriviconatusfuos obtulilTet , & de
lineationes in medium non fiae induflria ac
ferret , habitus eft tum benigne , tum funi
ptuose , ac tuna iirifores fuos ridcre cepit
ac publiceja^aitare , hoc tempore cITe j qi
iciic
Manipulus VI. ^03
ex aliquo facere nihil , ex nihilo faciic £a-
iali(juid.
28. N OBILl S,
f/M in contubernium fuum^ Guilielmum
WenLe acciverat , hommcm nobtUm. id
fpicatus Sjcoph^nta , quali abfurdum aii-
id commiiiiret, turpiterirriiit, >^' ad Pteta--
•■ converfus : Ecqutm ru vic^fti«»^//^wabl-
: ambitione r Tum rietas : Ecqucm tu , in-
ti vidifti Sacrifcuium abfqi avaritia, autli-
iitorcm abfqj Itolidicate , auc Chymtcum abf-
* fabcliis . aut femiiiam abfqj mutabihtate^
qveio: Vidi, refpondit,aiiquoties. CuiPie-
?Etegoillud vidi. Teftisenime{repoilum&
titatis,&: fobrietatis, «5c liberaHtatis>& devo-
nis & fidehtatis,& exadas difciplin^jdeniqi,
od tibi incredibile,humilitatis:qu^ ufq; adeo
'hto N:>(?di infolita non funt,ut quam (Wpifli-
.cumfanftulistuis, & juftuhs j & politulis
tarepoiTint.Ergo pofthac, inquic Sycophan-
religiofosdicemus, quibustot funt vanita-
in& phalerarumappendices? Nefcistu,re-
jndit Pietas.fub lacero palliolo haud raroho*
tare ambicioncm ? Meminens autem, quam
jltos fimulare Curios , & Bacchanaliaviverc>
|)nnullosBacchos fimulare & yi.vere Cuiios.
[: 25)." NVHA VERITAS.
/£r//^,fimplc:x&ingenuaDea,audacircum-
;'ibat,& obviosquolqjerrorum & deformita-
I* admonebat, Id iiiiquiifimc acccptum, &
aoa
^©4 Apologorum
non tamTerbis contumeliofiflime regcfloa bw
quam verberibus & plagis vindicatum eft. laQ fei
queuniverfam ejus corpus maculatumerajd te(i
vibicibusplenum,cumin JE/o/>u»t mQiditiy\ tiOii
teremamicum&congerronem* Eamutvidi lii;,c
&miferatus eft : Miiella»inquit, qutdhicol fe
ambulasincercercopithecos& fimias, non b^ fa'
mines? quibusfifoEditatem pergasexprobrafi yn
noncorpus tibiaddiemunicum fulFecerit. i y
Veritascumgemitu: Quidagam? inquit.ani ^^^
ciflime. Si taceo , ftimuiat D e u s : fi loquq lus ^
verberant homines : fi muffita,torquent fciol (-i
fi lugeo, rident pueri. Tum itfopus: Liccb juo,
tamen, opinor, inquit , non planc nudam inc um
dere : itaq; hoc tibi fume apologi & fabularu «jj. ,
pallium, G nullo ufualio, fane utminus verbc jfj,
fentias^ Nefcis tu divinatorum , inquit, ill ^^
genus , qui e filice etiam fcintillas eliciun ^^^
Sed iEfopus : Scip, inquit: at tu memincri '
f aucos eoselfe ; fupiaos yero & ftupidos qua
plurimos. ^
zo, ocvLVs, ff^;
. ^ ' w,
T Uflus erat abUnivcr(itatcC7^///«w de Galihb l^;
"* omnem vim atq; arnficium Optices pcr fp ^\^
cula illa nova five perfpiciHa exprimere. Coi jfjj
fecit igitur varii ufus & fubtihtatis tubulos.qti ^j^
bus iive quae proxima erant veluti remotiflTim jjjjt
fivequa» remotavelis proxima, five prjcgrai jj^
dia minuta , fivc minuta prxgrandja , five ill k
ni^ra,fivcnigraaIba,fivedeformiapulchra,fi^ J5|y
pulchra deformia, fpcculoium adminiculo po jj^
fisin
t Manipulus VI. ;oy
■^Jctrare ♦ Ea poftea varie divendita variaj
• #iciitionis hcminibus inferviere,& mundi in-
• Aiinis fummar voluptati fuere. Unum fuper-
ff.i cuiomuefcientiarum artiumq; pundum
~ Jlufit, quod novo nomine Or«/«;» /»^f//ap-
' liavitrcuius beneficio mundi univerfi imago,
•• Ldionum humanarum omnium efl5gies,tum
•' fconditorumartificiorum anatomiajucundo
■■•■ ftaculo reprsefcntabaturjfimulq; vifus adres
■» idasaccuratcieftimandas, fubtilitcr dijudi-
'. tdas,curioscexaminandas, & artificiose re-
-■; vendas acuebatur. Confcabatautem tribus
^ ininovitris, ContempUttone,L€^tone,^ Ex^
Uentta: qua: quia paucorum oculis conve-
bant,ita minus eft,quam reliqua inftrumen-
«ftimatum. Quodanimadvertens Galilsus,
ob ftuporem humanum percitus, Telefco-
im ingeniofiflimum planc perfregit.
l\ ORDO CRVCIS.
Cclefitt natali fuo aliquor E^u/tes crcavcrat,
appenfispromore Cr«f/* iufignibus : cumq;
■4^»Arlegesrecitarentttr,humihtas,paupertas,
ftitas, paticntia, fobrietas, chantas, labor, o-
ocshbenterdedere facramentum, & fangui-
•m fuumobtulere, Et hadenus quidem,dum
duciae cum hoftibus erant infignia ex auro i u-
'abant ferico filo fufper.fa. Carterum ciim
tan,Mundus,& Caroex improvifoirruifiTenr,
Equites novos conculcarent , flagellarcr.t,
mfpuerent, irriderent , ftimularent, curajeju-
mdum, vigilaudum , laboraadum cllet, cum
fufpi-
30(^ Apologorum
fufpiciendusinferior, exorandusilIiberalis>.ii|iii(ii
tandusblandiloquns, tolerandus imporcuniai p
olfaciendus Yomitans> diligendus hollis, pei^ nos!
torandus faxeus eHet ; nec jam ultra OrdinJ m
arftimatio , fcd rifus merus & ftultitia fum^ [csf
infamia appareret , multis hic horo:- onus,a»
ijonni)]]is planeinrolerabilis efthabitus: it{ta r
abjcdhs infigmbus . ad hoftes profagere» JB fjj.
quidam, cumfub ordine anhelaiet, nec ccdi^ jp^c
veliet : Nunc demum mihi lirquet , cuislj (j-.
Chiiftophorum gigantf-m , non commti
ftatui^E hominem , Majores noltn depmgi
volueiintv
3Z. POSTERITAS. ;.|
p Rat ScrtptorthM ^rdiyi oi {evero mandatoiii
'*-' iu/iduin, ne quid porro , pra'ter Facultatu:
& Arrium feria & fublimia, cum Pofterirate.cft|pj|,
municarcnt: futuium inde, ut his fubtilitatiBtl dp,
abrepta /'(?////<« fomnia& Hjjrortart^m Vi\^^z%H\ w^^
cilededifcut& contemnat. id magnareligioi^ jjt^
obfervatum.- neq; tiewo /^«< porroquicqu^ u™
cili!-lunculum&cumtr<^pidatione, eftannQCaS j,jc:
tum. CiEtcrum Poftertta^ ubi refcivic , quo «Jofi jjl,
lo humanas adiones perperam commiirje fepd jjj
lirentur , qua incertitudme & tenebris ipfi poft» sj..
hac fic vivendii , qua turpitudine impia pro fais^
dis, crudelia pro juftis, ftolida pro ingeniofiflii
misfintfufcip)enda ; invitatss adfe cordatioiife'
aliquotanxieoravifjfuimifererentur, &inc©r'
ruptas mercesmafcula veiitate& decorahil^fil^
fcate adfe traufmittetciit; fi quodexinde odio.ii)
fube
M A N I P U L U S VI. ^07
fiiundum,nonforeiddiuturnumj fed unius
srpoll vero,ob!iteratis circumflantiis,cum
itus in re laudabili piofletj & utile duici ad-
um appareat , iuum cuiqj decus Poflcrita-
repeniuram*
h. PRAECEPTOR PRIVATVS.
Vemserat, & Atropo feiiae, cum olfcurit^
opporruneegrefTajhomiDemreperitjamca-
|Cntem,faucrbusaridis,veftibuslaceris,cor-
tvcrfatili , libellis a latere dependentibus,
M:opiusle,acadauresurq;!nrinuans,autfli-
,, aut, lifieri poiret, convida perm-.fericor-
▼ifcera petiit Eum illa accuratiiis intuita ;
valdefalIor,inquit5aut viditealiquado ho-
Ticum, ebiium> equitantem, traha pid:a per
eas ciicumve<5lum , cnlHs litcrarum, armis
ipulorum,fafcii5admirantisvulgiaroidum,
clopa; infidiantem Tum hic obortis lachri-
ait. Sedmalcf]t5'^<?/, quae me Candidatum
^perdiditlAtoblcuritas: Qui potuifti,fub-
t,autoritatem tttam credcre,qu3S aliena erar>
pulas tuas,qua: alienae, & vef tem tuam, qu«
IfWjeaq; perpetuafperare? Eheu refpoditmi-
Iputaba hanc efle fcala,qua; nuUo hiatu ad vi-
is,eruditionis,amicorum,experientia?,matri-
niijopum, fundionum, famx, quietis afflu-
iamattolleiet, cumego chartaceas azdiculas
eri, qua una afflata rcHquse omnesdejice-
^tur. Tandemobfcuritas: Etfifapientis,in-
tjuon eft;dicere, A^<?»^«/^;-^w, & decuiflec
te, lioa
jo<j Apoiogqrum
te,nenplus cxpendifleliterarum, quamtui ^l
lcdo fupereflenLnec virtutes prodegifle omne
ut Reipublicx lis fit carendum : tamen quiaii '^''
tuismiferetydivertehicapudme. Tumfubl ,p
quentiumaliquiscumrifuinq^uit: Ethichiat^ ,
fadus ell unus ex nobis^ *^'
3^4. P R O B A, ] li
jy Prohat animal tricoxporeum , & Rath fid , ■
^ plici fagacitatis cum aliquando ob cafui *"
Donnihildubiumaltercarentur. Quidtu,inqu ™
illa, nafo tuo fidis, cgofex oculisnon prarpo J
leam? Tumha^c: Quafi ver6oculorum,ait,i r'
nfus, ubi tenebrarum cft impcrium? Fur nod "'
aufert: furgunt de node latrones : moccht J°'
quamdiligit umbras? At hos haud raro nuD ™
tuoindiciopledlitjuflitia. Ergo, inquit/^^tf^i ^^
conje£luris potiiis, quam teftibus fides habeb ""^
tur ? Non conjeduris, refpondit Ratto^^cA cv '"'
dentibusargumentis. Quienim credamhui
D E I Iega*^um, quiSatan2ftipendiarius/'& jf
risadminiftrum, qui carnificinam exercet? •
nobilitatisfpecimen.^ui in beftiamdemigravi
& eruditionisdo<5torem, quiomnianefcit? •
prudentia^oeconomum, quifemper defipit?i
fidelemfervum, qui unoannoditefcit? denic
Chriftianum,cufnunquamcoclum,bonum,v<
rum curap eft ? Hos certe, fi centeni aut an
plius teftes approbarint, nunquam admifcr
At Proba : Moderatius, inquit, mea Ratio:nai
& noftris oculis fedet, unde diftinguant. Va
©cuUs I vah tadui 1 yah publico teftimonic
fubjec
' Manipulus VI. ^Op
.fi|ccit Racio. Nam cuibeaevultis,illudfo*
,ie Troia fub venitj cui malc, verum fiveial-
torturaciprimit.
PROPHEUAE MVLIEBRES.
tierat proximis comitiis fexus muliebris
oagnainftantia, utquasnodlibus hybernis
rfila collegiflet Vitas humanaj regulas tpro-
gti^fca^ Medscffta/fa , fub.titulo Prophet/arum
Jk'ietrtum ea canone & approbafone Supe-
rk um condecorarentur. Id audaculum multis
l^imj quibusignotafocminarum panrophiai&
^lto confenfu denegatum : reperit tamcn,qui
entpublico confelfurecitata. Auditisitaqj
tiunculis de cunis fafciis, crepundiis , femo-
bus , precatiunculis contra tempeflates, fa-
tum.,philtra 3 divinatiunculis exfumo , aliis>
odcnigrisiubrifve Calendarii notulis.me-
atiunciiiis per cruces, ceram, herbulas,fal,pa-
n , admonitiunculis ex fomniis, gallinis> le-
.ibus,& fimilibus argutiunculis<S: Phyficun-
is: alia rerum facies eft oborta, ciim permulci
orumfuaarcana, fua myfteria agnofcercnt.
prxreliquisenicebatfeminarumfapientiaia
culis forbitiuncuIife|3 parandis.ut omnino in-
nis ingratitudinis appareret, hanc , veluti vi-
virilis Panaceam, non digno elogio corona-
ProbattK eft ergoliber, &majurculisliteri$
;prims paginse infcriptum : Quando mult^
yirt hitc credunt (^factunti tm-
frtmaturt
3<5. QJ^t*-
jio Apologorum
5^. Q^VIRVLVS.
QVerulus, qnod diu minatus erat> matrc
/»^/r/rf;wdcrei'ere, &jamlarciDas colligi
ceperar. Cui VhtLopatery homo paaentiillmi
Quse taademillatua.iinquit,mciefliaeli:,quc
matri cpndonaie , quam diflimulare non poff
Tum Qijcrulus: Ro^as vero? inquit. M%^
€leIirai;Opeseffluunc,fundiftctili.rcunt,nugi
ruli poffident: ego nil aliud agam, quam ce'
culinamq; curem , inftitores rartorefq; cojai^
niam, {ymphoniacosconvocem? BeatumQ^I
dicam,refponditille, animperitum, qui n^§
aliorum alibi diiroiutionem , alienam tyraw ijjj;
dem? Nam quastibiintolerabilialunt, eami k.,
tismagnasfelicicatisiocohaberentur. Nece^ \^
-viulIaMatertua, fed facilitate peccat. /
mihi crede,ut funt tcrrena noftra nunquam
feda, ubieft Religionis libertas, & Tribufi^ljji;
aditus, &armoruni ignorantia, ik tributofu
moderatio, & literarum sftimatio, & vidusf
cilitas, «Sc viarum fecuritas , & Matrimoniic
flodia, & linguarlibertas, eam terram nontol |,
rabilcm fakem eile, fed fclicem diomnibusmi
dis decorandam.
57. Q_VIUS.
'\K Orbus eft non infrequens perpetuafA
^ -^cuminquietudine. In eum cum incidifi ,1,'
Vjyche, filia Natura^ tenenime dile^la , vixfiji
fecit orbis totius pecus ad faturandara ha;
pamphagam : nec machm^ humamtatis iai
luc
! MANIPUlltS Vr. 5T[
ti ead componendos animi a^ftus. Ita devora-
U )luptatumcricl;nia. Bibliothecaru apothe-
-fi onorum piomptaaria,opum gazophylacia,
•ntias armamentaria, tum funes humani ex-
loraimbeciUitatis , catenx mortalitatis ad-
\ix, seque nihii hx continuere, quam Tatura-
: illa. Tum affligi natura , & importunius
jcmMedicinam perfcrutari.at nihil agere,&
bjus omnia ruere. Venit tadem coelo delapfa
acea' Dti Ferbum, & inlpedla dcfperatse
cis puclla : Duo, inquit, necellaria nobis
.rprimumhaacevacuem', dein ahalmauna,
tare aHo reficiamus. ita<j; ejedla fcientia,
llcDtia, petulantia, cum jam plancvacuaap-
krct,didumirum,jaditavitraturitatem.In-
Tccuta quies, & appiobatum paradoxum :
fcientesfapere,pauperespofliderc>iubiedos
5.erare, acquielcentes Monaichas eiie, Ya-
»$Muado D E o rcplcii.
ifitnus^ durus laboris minifler, &: ofciran-
tiaenovusMedicus, concatenaras aliquasad
aftulafuartaheScitConcordanriaSjPoftrilas,
rmulas, Confiha, P.ocellus,Indices, Didlio-
"ia, Promptuaria, Lexica, Locos commu-
J, Nomenciaturas, Plorilegia ^ "Jlerbaria ,
'.armacoprias, Compendia, & fimiles, dif-
irendi indag.indique abbreviationes , hinc
ie ad ftrara & llllulas deprehcnfas. Quod
iiinotuiirec , clamor ubique & con-
iterna-
^u Apoiogorum
fternatio forum implevit. Mirari multiexi m
geniofis & fedulis , quidtantieirechos fervul m
coherceri, & magis etiam , ciim fubolerct , i tu
gentijErea Theologis, Juridicis, Medicis, Pl
lofophis. Politicis, Hiftoricis, & omni litera
ordineclanculumoblato, Rafpinum, utcap
vos redderet, tentatum. Sed defiit admirati
cum A^<?r//^aireveraret, hunceffc vulgata; ^.
teratura: aculeum , quifieripiatur, omner^ ,.
quum fucicorpus languefcerc iimul & con tt
befcere* ^ ,1
35?. RESIPISCBNS.
KCoUfiuSi cum paternas obfequiiajdes&^
dum contemplationis eiVet dedignatus,c<
ledla ingenii,fanitatis & temporis moneta,af<
toque Dcmophone famuJo in f^anitaffsicxx
peregre abiit. Ibi hofpiDe Vo Uptate nsi^Oy
aifociatis imitationum combibx)nibus , Rat
nem meretriculamadamavit, literisfuavitciJ
cinentibus. Atcumlaboris fumptus dilHui
fent, proditus ab amiculis, perditus, & deferti
^nttchrtjiumy durum viUicum, implorarel)
habuit necelfe. lUe pafcendis porcis faaj
Mammonc, H^erefi, beUo, Venere miferu
ablegavit, eafamis neceflitate, ut filiquis «y
»/<>««»» viramafgrc tolerarit. Hincy?rWj*
Ycftibus detriris, & urgente «ro^yf/^;?//.* fait'
magna humilitate paternas a;des repctiit, & b
nignum patris cor facilc exoravit. Iraqj abjed^
tenebraium laciniis F/det veftem inaurus,
9f$rttus annulo obiignatus , intcrnKq; inun
nati
Ma-nitulus VT. jt^
t>ni« epulolautecxceptus, quic^uidhypO'
tmurmurarinrpofUiac libcrc& Istc & bea-
abuic
40. 11E,^PVBL1CA.
ifiuUtca )2im aliquandiu tufTi & graveolen-
ia vexata, cum faepereniediapulmoni ad-
liflet, nihil revaluit» Coogrcgati Medici
mvis, ut folcnt vehementerdnTentienrcSj ia
am.en convenerunt, efiea^gerrimemedica-
m : Oculos enim a medicamentorum intui-
bhorrere, osad cxcipiendafirm.ari, manus
ifFerendalanguere,ftomachumjam inje^fla
cre, pedcs iub ingrataonere labsrcerejunam
:cefle vetuiam Vauptrtatem , qua: defpcra-
..onnunquam rebus cafu , an z.\tz fubvene-
Accita P/f/^/^r/fj-, irrttnanehians, &: im*
enter loquacula : Ecquid, inquit, flulta
iercula, D eum ofFendis /NaturjEingrata,
infamis , membris inimica, tempori puden-
pofteritati ludibrioes? quinpotius am.arjc
i/^/AT , cxadsE 0^fi?«5«7/rf, &• laboriofsE lu-
'rfpilulasquamprimurndevoras, &conva-
is? Fecit Refpubltca pudorefuffufa, & prar-
>pinionemMangonum, Hiftrionum, Pal-
;ium , nebulonumcjue omnium convaluic.
otum fcilicct intex poppyfma & calcar ia-
'i',^ : 41. SALVS PVBLJCA,
^l ^dlus publica flve ingluvie , fiveacrisvitio m
'^?' .norbumdifficilemmciderat, uccorporeto-
=* f tota-
to tabefcerer, tnmeret vei6 lien» Unde Jh i;^,
corum alliduuslabor, acpr^reliquis Contrik i
//<?««, cui vifum, cam exluccum corpus vai| j|i
exa'-5lionibus & vedigalibus adtmplere S| 'i{.
cumf-ufti:infund retur , ik minui ctiammi |,,j
argroraappareret, omniumfiupore Parjimt^ ||]t
rcmcdium reperit,& jejuniis, vigiliis.laboiib^ '^\
ac nuditate,locodapium,led:ulorum quietfs jf
ampullarum,adhibitis,ranicatem jamexulq ,,].(
fanitatecorroiisrobur, roborecibi iucun<Ii ^^\^
& moderacum ufum, hocdcntque formam
ftaturamfucciplenamrevocavit. Qu:clartaj
tuens O^jedtentta'. Nuncjuvat, incjUit,velf3
guioemconfcrre, ciim resmeabeneaccum
€Oie iniUmicur.
41. SATELLITIVM. ,f'[
PRaetcribat forte J^^/r^^^cuiufdam numci|niii
(df^tm/l/a , quoium facies & habitus div
(ifiimi erant: nec audebat quifjquam quaere
quid mxoniiri aleret tam mulciforme facellitiu
prseter Dioienem. Is fohta tementate : N
dimittam vos variegatos,inquit>hmcabfq;ir
commeatu: fed &, cjuilitis, mihifciendum
lili cognita Diogenis libertate, haud a^gtcfcMij,^!
ncriluntpa(hi&/'?»;w>»ait: Memincri-^jmi i!,,j
Heri mci honorem fuperbire } Mter , Ec mc
ulum ejus furati: tertfuf, Et me in honoteme
latrocir.ari : ^uartus , Er me in excufation
eius mentJri; (futntusy Er me in magDificenii ij|
cius tpulari:/fA;/^j-, Et mein voluptatemc
iudere ; fefttmus , Ec me in arcana eius len
Manipulus VT. 51 f
ii : olia^^MSt Et me in pauperiem eiusprodi-
Supeierant ties abie«f^a? (orcis famuli.
.i(i, vo-.m'felli,aic Diogencs, agitis? Tum
mif^^avoce pnmus : Ego aic , proip(o 010:
•r, Ego pro ipfo pugno: t<-rtsHS ■, £go vho
) liboro. Tum fubUta voce D'o^enes:
ambelle, inquit, profpcdum cft Hirove-
, nequidhabeat, quod ipfeae^nt ! Sed heus
fjdceit, qui pio heio veftro, cumlijecpcra-
eric fabuia, earad tarcara.
45. SILENTIVM.
\Vinioi cum Pa^dagogiumaperuifTet, con-
duxic Provitbrem Ssienttum^ & dilcipulis
ima obfervantia rclendum propofuit Id
gna: fam^e fuit : quod pailim crederetur ar-
orum Schol.im haoc efTe , & myfteriofum
cinam. Uade pueri e remotirTimis terras
;uUsrubmirii> quihis facrisoperaienrur, In-
ifis tamen, prartCi vulgaria «5: quotidiana, ui-
pra^legebatur, interdum&iidicula, fedlin-
iplerumq;,adil:uporemeicitancum, inco-
ta. Egrcdientibus ora obturabantui & pal-
apparebant, velut e Tryphonis fpccu re-
fi: ut fpedatoribus ellenc pbncveneratio-
Si quid cum al is converfandum, perr.u-
idfiebat, velpitfluras hicroglyphicas. Nec
iicn plane impofuit in-.poftuit. Nam cum
cdam & annos, & opes, & labores filendo
didiflVt. neque ullum opLia^pretium .:ppa-
«,abiedo lupatoA dcterfo puivere: Vse tibi,
P * ioqnit,
^l6 ApOLO€ORUM
inqait,maligneHarpocrates, cumtuba Dil
refonans oris vinculaieligaTerit=
44. THEOPHKASTVS,
'y heophrafim Varacelfut in atriura hci
^ cum admifius, cum Hierouymum C7/rr<
numy VzwimRamHmi & Nicolaum Co^e
cum reperiirct,&recreti nefcio quid contulifl^
ajgre id tulit [Kryidta,^ , taiidem, inquit, fi| ^^
gisacrebeilibushajc beata fedcs patebit? QJ p
audiens Theophrafius, homorigidicultusjpij g
peerat, gladii capuluminfaciemmaledicaeii ^,
pegiiTet. At Cardanus, adverfitatum patic |,
tior,cumdcliniiiIethominem, remomnenfj ^j
Pamam dctulit» Ea, utcunq; dfirimulata''^*' -
ceKiinjurLi: MemLncris , inquitad /w/
ioquacula , hanc meam domum paratam maj^
'jnis ingeniis, quas fupra fmiul ac contra vulg,
fapueruat> laHorarunt, ^tq; funt conata. Qij
lis hicmeus Theophrafiui^zyim Yulgatameru(
rtionem omnem penetrairet , aulus eft ipfj
prcpc folus contra tot defeufores tanto impci
impuo^nare, ut vetcrnummultisquondamdiff, ^
mitantibus excuiferir; deinde novam PhiloJdJ!'
phiae Medicina^qj arcem extruere , quas ne d
hodieeit deftruda: denique in Galenum,JM*"'^'
ilcm fuum, tantaliberalitatc Natura; ope$.l*f'^
fundere, ut haud condemnendas fivc 'W)^^
YJres fifcdivitias inde ac- "'"j| "*^
ceperit.
45. TIT\
?
Manipulus VI. ^if
4/. TITVLI.
Rat dies, qua Optnto tittdo: divcnderet, <Sr
sxiude, velut indulgentiis. magnum auri
Jidus contraheret.Accurrerantemmomnium
inumhomiues, quibushictinnitus alhibe-
:etj i?^^f/,quibus venditum nomen Invictif-
; i orum j Prtnctpes , qui volcbant cfle Serenif-
- 'ii Comttes » qui lllaftrifTimi j Nobtles , qui
•^miiflimii Sacerdotes , qui ReverendiiTimi ;
i t/ti/arijt qui Magnificentillimi, Do^cresy qui
! >bihfrimiiG><^/V.f,quiprudemiffimii Mugt.
1, qui Excellentifhmlj Mercatoresy qui Libe-
;ffimii Pddago^ty qui Eruditiffimi i Arttficesy
.Ipgeniofifrimij AgrtcoUy quihonoratiirimr,,
<^/(^, qu' diligentiffimi \ftminsj qua: pudi-
tima? j pueUity qusE lediflimie : omnes deniq^
i abjedis Pofitt^is ^ Comparatt^ySuperU-
m deeoratrefre-concupiveranr. Quod cunr.
|figeret lohnnnes Fridtricttti Saxoniajquon-
mEledorinclytus, &novasexoticafq; deli-
inideret, interrogatus, Ecquidabfqi majotc
iilo inter Magnates fordere vellet/ mafcu-
fohto more , <& perhumaniter refponditf
i fufficeie id Chrifiianum elogium , quo
edt4s Martjr lefii Chnfit , \^ux jiffltiiorumy
'inceps ConfeJforumFtdet', Comes KeritatisM-
gntfer Sancl<t, Crucis , Exemplum Patten"
ttA^^ConfianttAi H&res FttA &ter^
nte, pofteritati commen-
datus fit,
r y 46. r£R-
51 8 Apologorum
4^. VEKMICIDA.
T ^»/» iWe rer/n/c/da^ cnm tcrras oberrarc
^ CoLmopoliQ ielatus > fedem ibi fivit ob art
prenum; nec luffecillct ibi curandis afflidis,B
fi myfttrialuci ditcipubs communicaHcc» Cpi
fluetaoien m i*/rr//fj<»//,quibus vermisJniBR
pedons fcriuioi Lcg^fia. qu^bus fub un?uiISU
Mach^omj , quibu:>in fclle } Phunrajttc-^Q^^^X
in cercbi o> yoi*ihi*Urtt, quibas n aunbus era
& n gocii plus .cj'j6 v^uiiqj intradabiiior/f.
cetuo it. Si-ct fuiMa hos M^tgnates , cjuos in fti
xii:icho vermiv lodebai^v^i/^-rf^^, qmbus fub cu
cinuis latcbat ^ Voittcty quibus in ocuh 3 PAj)
«fj, quibus fub UnPua Lcebat: Sl ProJ.tort
<juoium nares occupavcrat; opcmrcquucbat
<][uornn>al'quifan.iti 1 pJeiolqi inLido necav
Soij A\\ pio c'tlpciaiisrcied^i funt, qai miihes
Mj- 'Ottchrt^ dccepti, femper novis patcreii
tumi 'y^Wcr^^-^/T/.quibusignoianiiaiapieati
cgctta- nutnmcnr), & laooi voiuptatis lo.oc
fet. Ho* entn .ajebat Mfdtcsni vermibus, c
feoium exoh ro; um inftar,fi aterc,&vivos cot
puirefctre. Ac cumForte delatus efrec.qurhai
exiguam vid-us abunda-tiamdeglutiret fim
atq: abjiccrer, c ertus pofthac extremam fame
perpetiendwm obflu^efcensfecuU mores, fu
^ )uravit Janus.hunc morbum nunquam.!
cmafle , nunquam crederc
cuubiiem^
4% FN^
Ma^?ipulus VT. ^ip
47. VNIVERSALIA.
Umin Philofophorumofficinam quifpiam
<lv.lLend iic;, tepTrit cob rei^ui //»«9 rfaltbn^
idfin in.cutos , nec nifi dclincation Dus ma-
3iU(u orbis ai;^ tationum intentos Videie
tdiluvid, incendia, pugnas,neftes, f. m Mo-
ch'aium ' Lidei.i reiumpublicarum f' agmen-
Ui.,nbn fa Itili^, fam)Itarummicas nomi-
atomos. Qu.v v um iUi con:cmne. enr, &
Qareut meLte , nunu , & aeia ipfa calcar-nt,
pjribus 'n:cr nubila condicis , cafus inop n ;-
i accidit Puer, tjui a fervit o Sapienrnm
it, matulam hve incur;a five collilione pcr-
gerat Id ubi pcr trcpidacionem Philofo Iiis
nciatum- nunauam coclumtam fuit tuiba-
m, GigaTtum alcendenaum fama,quam hxc
inquill tatis SJiola laqv.ihmm iapuerima-
iam.inculpatahgulifraus. accufata terr^eha-
htas, deplorata lumptuum prodigalitas, re-
iifi:a ulus aece/Titas. Id cum haud fiue ta^dio
Jlpesaudiret. neque tamentam cofdat!' vir's
ffideret, ratus iricparabiic aliquod c'amn''ni
ibm.atul^hierogIyphicoinn»ji tandemauliis
11 ex quouam fubndente quoerere , quid dlud
mdemeflet quodorbis tonus & rot (.ladium
f-iaximarum contemprores lugerenc r Is vtio
iravitj nil nifi matulam,clle: ledid Scholaslc-
gibus cautum , fapere in Univerfrdibus
abfcntibusmaximis, dchperein
parcicularibus prxfentibus
minimis.
V 4 4?- riirs.
310 A P O L O G O R 11 ^C
48. Vl^VS.
TTAbitis haud itadiucomitiiSi cuminuntt
*- -* coiviflentomniumlocorum Sapietes , on'
fti fuorum querclis, inftrudi eo(;^y^, eruditi pifi
dentia, armati libcrtate^ Spes Imgulorum ci
publicse felicitatis impetrandae : Unde vota,p:
iis& public^Epreces conceptas, quibuscocld
auxilium & melior aura exoraretur. Gu
aflediflenty Januse claufe funt j & magno::
lentio , ac prafunda meditatione faclum «
rerum initrum. Inclufus autem forte ei
Sj}^/^//c/us c^mdzm , quipoft aulsaftabatj 0
moverefe ncc oftentare au»^us. Is, cum d
dum hiberet pevfuafum , non nifi multoru
collata fapientiacSi folicitadifquiiitione Orac
laed?,audivitpra2terop!nionem,unumaliquc
res omnes regere , jubeie ,cloqui , c2eteros pl
rofq; annuere.FinitafefTionecumtefubduxifl
ad cives fuos converfus : O fratres, inquif, or
mus D E u M pro Uno. Nam, fi is bonus eft,&
yi fumusi fi malus, perditi.
45>. XAJSITHIPPES A K-
V" ^nth$t4 Philofophus Xanthillum filiui
^ quemex Xanthtppe fufceperat, ob rem^
cusex fententia commifTam verberaverat.
puer a?gre ferens, fed patii refiftere non audeo
ut primiim matrem habuit obviaraiiram in eai
effudit, & colapbos aliquot impegit. Mater i
Jioloindulgentiirima : Ecqmd male haberctji
qu;
f Manipulus Vr. ^ir
ilis irritaflet, cum lachrimis exquirit, caufam- .
^enada, in viram proper^ furiofainfilit , pla-
iiwj numerofis, tum capillorum vellicatione,
■Jvultus eradicatione propemodum enecavit^
poftquam refurgere eft iatum, adjudices
iit, & niartyria fua quotidiana inter (ingulttw
gemitus expofuit. Vocata Xnnthtppe ma-
iTefepurgaYitjidhbijurisinYirumftoHdum,
imi irnpotentem.effeminatumjdifceret filium
craliiis habere, ftiam iram reformidare. Ha:c
mminisrecitans, dimiira eft, nc quid mali
iicibus inferret , viroc^i Philofopho injun-
im, modefte & timide agerer, nearcanum il-
i Cyclicum in vulgus promulgetur. Vtrst
idem RetpubltcA tmperarey RempHhltcam Mu-
Tiknty Mtilteres autem Virit.
;o. ZEN O,
^Eno ^Epiaettts , Stoici integerrimi , civi-
'busfuisleges&reipublicasformamprasfcri.
:rc juffi, ciim univerfi orbismores circumfpi-
Jcnt, eiretqj rclatum , omnium gentium Chri-
^<«»tf/perfe6liflimam haberei?<?//f/o«e;», facilc
eaperfuafionemfuntaddudi, vitaexinde ac
Mifuetudines fore probatiflimas.Iraqjadhos fc
•fcrre,&arcanaftatuscun(fI:aexpJoraredecrc-
rut SedreslongeaIiter,acfpeseratevenit.Na
am circumirent , Lcgcs quidem optimas , ad-
liniftros vero negligentiiTimos, cives peffimos
Jpcrerunr. Erant quippe in D e u m prophani,
1 Magiftratum crferri , m concives intradabi-
s , ia fefe irregulares , in hofpites iUiberales..
P 5 reU-
312 ApOIOGORU\f
reliqua vita impuri & prodigi. Ad id cu.
plant- obftupefccrent, qui poflfet tam vitiol
flatus elle diuttirnus, loaga & curioil ind
gine paradoxum lUud func cxpifcati, infant
limplices & dcliros ruftinere. Cujus cutni
ininu!» eilent capaces, &perdidifle itineris 1:
boies E -idietus arbitraretur : Utnihil fit,!
q^uit Zeno , quod noftn Lmitcntur, hoc m
negl.gendum tamen eft , Chrtfitunoi^
mort
«2f heate.
4%
ALl
ALETHEA EXVL.
VhiUhthesy & Alethea.
_4 . R o D I , timida , proHi. A
'^§\^^ Quisvocat? Ph Ego Philale-
thts tuus, quo fidehorem v.on
habes: fed^uid timt:s? A. Vah
}n timeam,qu^ tot flagris ca;fa,tot iujuriis no-
ta, cxularetaDdemjuirafum? Ph Gratuiare
bi de tam honoiifico t- xilio. Poftcaqnam e-
m a nobis abiif ti,nef,io quam a mukis reqni-
rismagisanxie,«&amatisard£utius;atqjaut6
johuc miflus fum , qui te optimonim quo-
fimqjnomine falutarem. A. Oh! dciine,ac-
uc me tcnebris meis rehnque. Q^- d enim bo-
ifpcrem, ubibonorumtanraeit ncpiditio, uc
i anius Sycophantas minas ornnes rremaiu?
Jqque video, quid falutationestuxaHudfinr,
uamfufurri velmuiritaiioacs quoiundamjqui
dpelvisfulgurfubito cor.tic(.fcunt. P. Bono
saDimo, Alethea ! ncfcis, quam ferio mulcis
aflim (is cur:e^ Neque cmm aogulusaliquis
tbis tcterminabit , aut manipulus tividorutn
fiis interdidis cohibebit , quaii tres pateac
OBli fpstium, non amDlius ulmas : cum tibi
Qtcrim univerfum rei litcraria: forum pateat,
bi iDnoccnriam tuam & juvandi Itudium coa-
sfteris. A. Nunqitaequidem, cuiusmihi Deus
eftis,futurumetueba, ut.quodinunivcrfo no-
tro hemifphariio defideraie,pauci ahquot «id Tc
^24 ApOtOGORUM:
levocarenti quodilliteratis, atheis, atqjflipini
exprobrarem, eruditi) religiofi, feduli argrcfci
rent^ Poftquam vero me vidiia meros divii
natores iucidifle , qui in intimos meos receflu
fagacitatem ja£^itanr , m.iror , me aufam Fuifli
cum taro intradiabili hominum genere vel quc
quo modo eoHoq*ai. F. Ignokes mihi, li
icio i Alfihea, fi liberius tecum lcxjuar. Cuii
emendatum qusedam ires, vellem dilucidius fl
ifle prolocu-tam. Novi enim psrmultos,nb
malos equidem , fed qui in fermonum tudrtil:
perplexitatc h^fitant, atque pafiiminfidiasfi
fpicantur , quibus religioni, poJitise, artibi
jibcralibus» & in univerfum resum noltrai
ordini nocuifle voiueris. Qi^os fi audire I;
ret, dubium non efl:,mitius tccum utpluri
adumiri. A. Eftne vero, quam ego,
quam, qui patientius audiat, & liberiusatqi
candidius relpondeat ? Et quae toties tefta
fum, hypocritis faltem, garrulis , ardeliot
bus, cornutis male velle, non a bonoaliqu
quod obfcuriu5 loquar , admonitafum. O&l
cro tetamcn, Philalethe , ut quicquid etiani
utrifque habes, inmeeffiindas, quihocuni"
quxro, ut VeritasmendaciicoMvincatur. K
quemihi erirgrave obpatriseamoremfuccui
bere: imo gaudebo,res noflras feliciores etia
num cfle, quam Alethea habear, quod ccmqi
ratur*^ P. Faciam , quod me jubes. '
Veiomcmineris, non mcam cfle curiolitac
iedalienosfcrupulosr A. Tibi ego fucccnft
AlETttEA ExUL. 52/
3x tot improborum fupercilia & nugas ferrc"
iici ?P. Dicitaquemihi,quicle/l,quod/2<'^»ff
^ilc ominaris, & florem e jus, qui hoc temporc
^tftromirefiagrare dicitur, flacccfcerefufpica-
S?A.Nonfumnefcia, quanti Religionispuri-
: I,jultitia;inregrita5,pacistediuturnitasterra5
■|ftilitas,& rioriimarbiterac re<5lor,Solfereniffi-
aisjeftimandaveneanc, neqjdivinaru obha;c
d|idum. unq^uam oWivifcorj fed quid mirum,
Mo^nx aftrorumperitiam habeo, nefcio qtios,
iSPfauftos fjderu quorunda (itus deprehenderim,
]f5ia;nobis violentia,luxuofcitatia,libidie, pau-
iA)riem,infamiam nonnuUorum praefagiant? Et
liemmi, facram quondam Aftrologiam in fa
ii^ Dei 2cde haud paulo mitiora m.initatam. Ex
»10 autem aliorum fac^ifumus,<^ui magnis auri
iaflis fidelitatem murtisannisfumus contefta-
>,mirum non cft , fclicitatem etiam & famam
fc>ftrame(revincuhsimpeditam:fed,utEcclip-
tn.idfaltemfperem, & luminis breve impedi-
iientum multa fuadent,ac pra2 reliquis tot inte-
errimorum pedtorum vota ac fufpiria. Inter
iuae (i qui ridenr Sc fubfultanr , mirum non eft:
I jm nofter interitusillorum ortus palam depre-
iendatur. Tu vero, cujus pedus mihi notum,
um mille millenis aliis mccum ex animo lu-
ebis,fub/«««7f<'»/'/4imperiomahgiiitatempo£-
tripudiare? atque commiferaberis potius fin-
I ero ac filcnre pedore errores noftros, quani
fofdcminfidclilingua non finelucrodealbaios
:omptofc|uedccaDtabis Videamus teiterum,o
5atria,priftiiiO decorcy pulfis nebuLs>& Solcm
P 7 luum
^2<? AiETHfiA Exiri.
tuum in Auge intueamur ! Ph. Fiat ! Eugc, Ale '
thea.quammefcrupulounoliberafti! Atmea
Ims fortius urget , quod Rebgionem non Div
Lutheri hcrois augultara , auc Germania; con
corciem.fednefciocjuamyfandulamfecretanic]
oles,& Theoiogicajeruditioni esiniquior.A.h
magnusjehovaprohibeat, quem fupplcx ado
ro,lucem,quam Lutherus,Brentzius, Bidemba
chii,Cheirmitius,Andiea;, Hunnius,& ahibea
taj & fideles mihi animaj,e favillis exciratam im
mortalibus fcriptis diiFuderunt, quas Germani*
Proceribus inter ingentes Antichrifti machina
tionestanto conftitK,qu<einnocentisfanguini
toncDtibus fuoindc obfigaataeft, per univer
fum terrarum crbem coiufcare & increment
quotidie fccus , quam rafa cal vaqj cohortes au
gurantur.fumcre patiatur ! Casteriim quod mo
res vitaque ChriltiaDorum tanta licentia delin.,,.
quunt.nec is eft opeium, qui verborum, ferTOl
charitatis, quam acuminis ftudium \ patientiaB
quam liiium excrcititim i humilitatis > quam ji'
«itantia? voluptas,ncmo Chrifti devotusmirab»'
tur, (i, quxjuud:aDivinaplaDe& facra forcnt
folutamiuusaftim.antur» NiJmqui olimacha.
die fortiflimi athleta^Chrifti fuerunt^non magi
DialedicasX Rhctorica» quampr*ecibus & jeju
iiii^ i necimperio,quamfacilitate,candore,libe!
ralitate valueru t, & rem contra Satanam utriB
que, eruditiofieputa & probitatcgnaviterget
lerunL Atvulgus J>acnficulofum,alteroapprc
henfo.mirc fibi p]acet.,fi armatamaliqua The©
iogiam,qu*emens Logiccs fpims aculeata, tun
ftrcperun!
f AlETHEA .EXUI^ ^17
, i 'perumquid,cuapplaurupopelli.tuenpofluj
: < .usiseiturus,uc,velutl)mphati,aliterdixifle,
'. ( im fentiuntcieduDtve,vidcatur. Nammoxa
( ^hedraadresfuasreverii, BOD minus Mundi
. ( ifuctudinibusreplentur,quautres, evacuata
) »ia,aere.Ph.AtquishonorfidelibusC"ibr//?/J//-
i , ^/7/,quos(iivinobeneficiopaflrim iiituemurr
1 . lngcs,necaMundohoc infamipetenduSjUn-
• , plerumqi cu paupcrie & calumniis conflidaa
: ;.NariiquiaChiiil:oregnu,nonflbijparant,ni-
t pnguefcut:dein ea opinio invaluit » quifqui»
•\ ..m probatiorem quicrit, Enthufiafb.Svcnc-
diaausjAnabaptiftaaudjat. Q^ vero potuif-
Sacar Ecclelj^e De iturp]usiliudere,^fanati-
lu hominum nominib opiimum queq; coma
|iaic?mfolenci^us ver6applaudere,& Ortho-
^ ncmeD,cujus eit liberaUtatis^llis (altem tri
[«•e,quosno .ita Chrifloiemotiflimos-.Mun-
jgenuinos^Unde haud raro iilacriman oportet
oties vidco.ho»: uno Itrategemate pictatis liu
bfis via cocii amara & m vilam rcddi, foliu iUis-
iidatorib.ftabiliri,cquo hartfcon infavifta no-
jnadifpergutafperjra' tc|3 C^cilli veio fcmel
famiaDotat,is vulgo Arheus.Ha:ieticns,Hy-
Krita,Magus,&c credirur quicquid cotra ver-
sacreipsac6te{letur.Ph.Verafunt,qua?dicis,
ilethea,acnotataruihi Nam& ego novi, qui
wavitaci.m indtcoro aliquo cpitheto confli-
Munt, necbeatiiTimo obitu mahgnas afpergi-
cs eluerunt. A lilorum qvjdem haud ma-
"refert , qap nomine maculentur, qui J e-
Ctucifixo fcfe tradideiunt : at me ali-
^i^ Alethea ExuCr m
fluoium mifeiet,qui nulla malignitaMp
lcd credulitatetantumnimia, intempeEi
ftivoque zelo bonos infe^lantur, quos
fi paulo propinquius noviiTent, magni
amore forent amplexurirquales mcmi
ni,me nonnullos correxifle,magnora
rubore quidem,& temeritatis confeffi-
iie,at majore emendationis gaudio. Pl
Itaque crcdemus te pofthac Luthers
nam ? A, Atqj {incenmmam»Nec enii
uHius mihi querela^ frequentiorcj
quamdiviniiUiusviriEvangelicamli
centiamprsevidentis, cujuscontraoHi
iies hoftes invidus calamus fuorui
diirolutione,& aftuto Evangelii pra
textu penc languit. At tu cogitabii
non elte injurium , acurioribusing<
niis argumentationum Theologics
rumtricas relinquere,mihi fimplicic
rem D e i cultum rcfervarc» In quc
rum utroque beatus Auguftinus mirif
ccexcelluit ,hoc tamenfcnium fuun
& animse devota? anhelitum unice e
folatus.lnterim De u m orabimus,nui
quam nobis ftrenui milites defint, qu
bus fucatos Fratres & fufpedos PactJ
<'<»/<?r<'/ fortiter pellamus , & verborUJ
D Eilimplicemfidem retineamus P)
DcFra- Quam opportunc Fraremitatu^dmi
termta. nailtiinon enim nefcire potes»quidjal
te.R. C, paflim vohter,an ferpar: tu vero ccqaj
commune cueahabes? A.Plaaiflime m
hi
Alethea Exut* 52^'
f.Nam cum paulo ante lufum quenda
'^eniofioremjpctfonatusaliquisinli-
fario foro agere vellet, credidilTem,
cimprimis ajtate , quse ad infolita
arquefearrigit, niiiilmotafum libel-
interfcconflidiantibus, fedvelut in
:oa prodeuntes fubinde alios hifhio-
S non (ine voluptate fped:avr. Ar
tnc cumTheatrumomne variis opi-
'OBUni jurgiis impleaturj& conjedlu-
,fufpicionibus, maledicentia pociffi-
iim pugnetur,{ubduxi ego me.ne im-
udentius meulli reiineertaj&lubri-
immifcerem» Q^denim opuseft»
rmkm exponere, & mgeniumpericli-
ri,ubi mera? funt nebuL-e, & Chimx-
impugnandar,ac mox fibi ipli applau
rc> cum tacito fpedantiura irrifu?
aotiGre^o,&:, quodad rem facir, tu-
>r,(i ad Di vini Verbi Lydium iapidem'
iritusaffticemiReliquaD Eoconcre
m,arcanorum unico Principi,& por-
vera m Chrtjii Fraternitatem de v o ta
:*-! ente tuear,quq humanae carnis fupre-
; f. 'Um cft faftigium. Ph. Nonne ver6 ri-
W bimusjteir^/fr^y/r^^/^iliius fororem
c-5 mftanter & impudenter creditam ? A.
;sf ttemporahsec funt,nihiIinfoIitum vt
•}3i i:ripoteft,autinexfpe(ftatum. Sedtu
i^ iidaliudhabes>quodaccufes? Ph.Nc-
qi io,quid prius,aut pofteiiiis dicam..
[ifj 'ulojo^hm omnis tibi acerbc indigna -
5^0 Alethea Exn i/ '
tur.A. Philorophu?Illagermana mea
quapoftDivipaOracula ovbisnobiliu
mhiihaber,c^on.':iii charius? Arrua
"Vf . ne pro vera & genuina ilia umbiati
lisaliquaiibiimponac.Hodienamquf
mquifquc literulis levjieriinctas cfl
itafc philolophiaedclici im;a6lirar.Vi
de vero, quam tuupiterh-rvhumanigd
nerisregina habeaiur Nam, utabipj
A!'tJumfcient'arumc]ueciavKula Jaifl
cipiam, GrummAttca , qinsnaw r, eai
picrumqiie hominibus d- fpcratis , ioj
ciidis,:> cforoiiteraiiO ejcd-sproftil^
&ingenioium florcii. us coAXtitii/qii,
buf-neceitingeuium, nec c^-^-bru i^
juos capitis nebctudcc'^^ iiioaan dii
foiatio ad Schobs , veluii lap^dicina
condcmnavit a^ Qpane& fuiiidaalei
J> alc dos ? SacctdJt Dsu edica, doq ca> qu
^na. ingeniota iatiocmatione amat.&. ver;
tatem ind iTer)fed loi^uaculum aliquc
& impc?i(.f-{m pioftibalum , termin
& nugisprafgrans qi!a:,quianihiion
nmohabtt,quoddijudKet ( abfjnt (
nim, ne ncfcias,in pleffc', rehquasLa
tcsjlecum ipfa litigit. ac Sy logilhn
cum ryllocjfmo confliiMt. Er ha^cm
gnatyrar.iiidc Philofphiam fe ladita
loiorcfque rehquas pra? fe contcmni
tantaq; inanitate Pfittaccs f los implc
ut,quifq;£>/^'^^/.'<'/ Erottmata dcg
ftavitifubitooranemPhilofophiama
lorpfii
l
Al^the A E xiii. J51
bfilTc glorietur. Hinc de Rhttortc^
nomco & exuvi*B rupeilunt, qux
Gtammatices imperioab iis fubm-
apulat,quiLaunograece,aut Grafco
ne crocitantes , incruditorumaures
li, ni fallor,rururro cirtumvolant.
autem & hic inclcmentius aliquid»
od Rhetores proclamantur ,ouibus
Epiftolium quidem Latinum abl-
: Prifciani vulnerefcribitur, quibus-
iiElopi fabulaabfqs Dafy}.odiO ( O
tm benefico honiinel) vix iei^itur;
Quam ridicula es. Alethca , eti.iii
ens ! fed de Muficu quid vidctur ? A»
bpercilium dicam;an ftuporem 1 te-
orum 1 Nam ciim H^irmomA Orbis
tanim vix quiccjuam habcat elegan-
fublimiusjatque ingen!olics,meri»
inea inJaganda Antquitas foliciti
oravir. & concentuum rationcs me»
ationvfq;admiranda induftria eruit
noftra ajtate quicquid cantilletur^
digit sdexterriraciudatuf, vixcen-
mus Mufces arcanaadit-& fuavi-
s hujub o-iginci e litetis pctit, ne
ndaras &veterumfubtilitateprodu-
s capit. 7 ant^e fadx furt nebuJaz im-
itisimperitiSjquajdebebanteiTcme-
umina.Idem de ArttbmtttcacQQ^Q^ Artth^
dumeft, quammagnifici illi Magi- mettctt^
>Telut mercatoriumcompendiu,ha-
at de(picatui,ipfi, ut uno verbo dica
tancoi
f32f Alethea. Exur^ H
rantohominisfaftigio inhabiles,neiii ^j,
dignospronunciem: quodtamencon j^
donaii mifelio gregifacile poiret, ho j,^,
minibus ad confarcinandos CaleptnA, '^
natis, nifi fe Mufices, Arithmetices,^ ^'
uno hiatuy?//^/» Art$um PhtlofiphU •'
g'»^ M4gtfiros ac Daiiores impudentCLjj.
profiterentur. Qui_d ArithmeticjeJ « j^j
)am Cp/r/V««,cuius vix nomen inaudiv^ uj
runr, cujusuna jcquatio Phrenefini i
lisadferret.^: Audcnttamea Af^/Atf«W ;.„
ttcos i eofqueingeniofifTimos juxtil ^
celebcrrimos , velut fatuum aliqu« '
nimiftjue otiofum genus , irridcrC)^ ■
infulfiflimisdid:eriispeterc : quafi r |
gium fit , fyllabam nedlercj fordidui ,'■
, vero, numerorum miras progrefrioai _
^^^^' vefligare. Quod fi & a^c;w5/r/4 dign .|,
tatcm, prxtermfinitum vita: humaa
ufum>ajflimare veiimuSjQuanto \i fi« J^
Magiftellorum opprobrio I Atque Ul '^^
nam illi faltem ingenuis &: exquifit ..j^
Artibus parcerent, neque hanc meai j^;
rndignationem provocarec! Cajteru- ^j
dumillislicetimpunc,exa(flilfimaqu. ,.,
que conculcarcjfuos elferre flilos &'pt '.
gillaresj libet & mihijinfultare homin
bustam curtx fupellcclilis. Nequc
nim aliud cft quod humi repere, & lir- . ,
ras,ut iia dicam , prope omncs ignora ,
facit,quam quod ad Mathefeos cotc C
duriffima iugenia nunquam acuerur ^^
Geom-
frtA,
AlETHEA ExilX. ;^^f
Itpmetriam fan« nercire,quid^li.ud
quamdiiudicauoniseruditioris.di-
liom igcrorare ? Nam ciim in huma-
fociecatis inftrumencalc difFundar,
;:rit6 Plato & Philofophorum acutif-
li quique tcyieJiniTfim^t crediderunc
»lerabiIem.Ph.Vidc,netepr^cipites.
[ittnfiadMathefin eruditosomjaesrl-
: adigas j & ieptcmplices jubeas Ma «•
ros omnes,quam prolixum celeber
lorum virorumcatalogum condem-
)is , quibus ingenium ad tot ftudia
\li vacavit ! A. (^am cs in cogitans 1
leminifti, temeriiatemmeiis expro-
[afle , qui omnium artium peritia ma-
(«ealiquoA/.prdficenturjCumvixuna
.'cramv^ honefte tueantur : velutifi
fiisfcPhaimacopGcum,pi6lorem,fcul
Jorem,horoiogiopocum, aurifabrum>
fc. magna confidentia venditet,ipfc
[rtor & artium illarum penitiflime ru-
s, nonne , indignareris vel rideres
rte? Ph. Ha. ha he! A, Attu paflim
'dcasliterato^;, quibus ne vulgaris fup
'itatio quidem , aut Euclidis prima
lcmcnta,autcocli univerfiunica ftcl-
ilacognita 3 nondum abijciendosta-
len, mfi eos, quibus hxc cura ac indu-
riaeftjambitiofifTimeperflringcrent»
rfefupra poloscmnes, efferrent» Nec
Qim coafti fumus talia difcereifed quas
'cfcimus, coiumpciitiam mentiri,ac
paternif
f;4 AlETHEA ExUI^
paternis nummis emptosfurriositeru!
"^endcre:id cujusintc2ritatisrir,nonii
cile proDUnciavermi. iN^e^r vero dubit
inter cot Magiftrorum exercitus in
gnem numerum reoeriii , cjui mag
laude & ingenti ufu Arttum Enry- lop
dt>trn impetrarinr, indeque ReipubU^
{iroul achteranar mmoitalifama pfi
fucimt,veirancefinguli^,quantumi
puserat, & Itudiorum meta requir«
videbatur,delibanres, adferiamagis
contulcrint 5 d niqae, fi nhil eori^
ingenioarrifitfuojn abis benevolo
nmio approbarint. Q^ium utinJ
quis catalogum conficcrtt auritis il
opponendum , & cuminfipidis nug
ruminftitoribus commitrcndum? A
•dereautemlicerer fupeiioreapcatc vit
cruditionerefert^ninios, piopin^juic
minus ceUbres, no(tra nobis tantm
nec alibi asque fufpiciendos: ut Cafl
liasacidulas fortedjlunorcshodie, q
pridem,credeie poilcmus.nifi i.os dn
nialiquotingenia , fcd ea m-nus vul,
scftrmata fuffmereDt. Ph Hem, qui
iniqueaccufataes,que virulenra vec<
dia otfuciis tuis imp( ritoium fmpli
tati imponcrcadeoc^ue univeifam
rumoprimnrnm parcntem, Phlofp-
<»»7,pedibus conculcaramire voluec
A.line,{icloquanrur,&Philofophia;i
juriammtcrpreteacur, ii quis Alogc
Anaiii
ArETHEA Exnt. jj/
larthmon. «>fcd»A4£'T^>;7»v,Amuron.Aphyficoa
ibitctPhiJolophom Mihiveio quciclie illo-
w Rhetorum nondum excideiur.t, quib. olim
mis fac»km lionoriim difhihu^-ioncm funt
fcdati Cxterum erud;torum memoria ur f<.ra
r facrofsnda mihi eiit ; ita maximc vclm,
isundiqut proltare , c^uotquot vel artibus vel
icnt is ontime meruerunt , cjuo rehquotum.
iprriti^, veluti noduisa^ole , major cahgo
infamia adfcratur Ncmo enm, opinoie.
«cri^-ftupoiis utcredatjve omnc>' , quotquot
lagiltralia puipita adicendun t, cflV omDiirn
tium peritos, vel qui mgenio dih^entiaquc
ilueruiit, ahorum focordia macdari. Nam
NolnLs fatentur quo'dam lui oidinis igno-
lcs & equiccs agnofcunt ahquos mmus ftre-
iiosiunaliteranatyrannis omnes nobis poU-
(fimos & fupcielemfutares obtiudet ? Patia-
luraurem limphcioribus cum luceho imf oni:
obisfancahterfentire hccat.:qui cum tahViis
uotidic haudjucuDdicougrcdimur. Necde-
tintcquidem, qui palam impeiitiam fuam in*
cnucfateai'tu':al i veio.ubi fcrael artium de-
uftatione.fnb A/>4|-//i'r> tituiofuntadmiffijper-
sxcrunt,& PhilolophixiDterioranon fgniter
,;iantcoDtemplati. Undepia*cLnus eft hono>um
, ir<i<^«A.»7^ulus,finonhftaDt> fedftimulenrro»
V- iusjDOiaginent fed ptTpctunmappeLiiil alantj
\.\ ion foporcDt.fcd vnei fabinde novas afiiindant.
> /iderintautemifti Jaaitores>qua frontedigros
',,ji miiim & indigniftimos admittant , quibus
Aio? cRepu.
J^6 AlETHEA ExtlX^
cRepublica vidus non miniis, quam-pcmifi
mis decernitur, pofteaquam magna cura & foi
€ito examine approbati credunrur.Ph.Abripea
ne({Vie^J^ro»omfaz?? yeihnloes dignata A.Qu
eam ofFundam terrenorum fordibus ? Nam,qu
debebatefle hominis fuma voluptas, coeli iii:
tiones & aitrorum admirandas rotationes n»
yifle.acreiiqua ingentis machinasphsenomci
Bobile indagineperfcrutari , ea fupcrvacua &,
Depta aliquafpecuiatio creditur,non iis , qui p
triamregunt vel tuentur, necquibus terra: c
ingenionor anatomia,fedquinomina inKi
delinetia in OX magna trepidatione conquiri
& plumbeis ilihsfolidiflimum quemque conf
diuntvSed beneefljpoftquam fchoiafticos cil
mosomnes detrivere, a Calendariorum icu
culis non*mitius,,quambubuicumaut opiji
nem quemvis, eosfuipen.di, &ad rubri nigri
atramenti fpesminafve cucumagi :quam in
gneidverooperon^eiiteratur^ prxtium? quj
gloriofum , ad agricoi^ niodcftas & timi^
qusftiones turpiter negari ? 'quam pudendc
potius,at confoentiam tuamappellem, a vii
toribus,runcoIis,muliercuiis>acbrutisip{isc<
licarum converfionum annotatione fupera
Supercftenim. aiia Schola, qu^poft Acaden
casSapienti^e pienos cyathos, heilebori aiiqi
cados propinat, & ignorare convincit,quiElc
magnis jurameutis afleverafres^humana ne
peC<?»a>fr/G//c,qua;indiesmajorapluraquce:
git , quam ScholafticsE incruftationcs poliic<
tur,quaeque in mantica; iiterariae, quod a ter
,c
It
~ Alethea Exut. 5^7
ft, falfiflimc ridet& pudefacit. Ph.Relinqua*
ms artes, a guibus tute permultos abfol vifti , (i
quiorcsefle velint: illud tamen fatcritcopor-
t, ncminem, nifiPhyficesgnarum& Ethices
:ritum,ab cruditionis cenforibus approbari.A.
^s tu nugasagis, amicc ? Nam, ut ut paucos
dcasartes dodios.pauciorcs timcaP^j7ros iC'
firc cft. Noloautcm Erotemata ^el Eptto^
*rproPhy{icaadmittas,qua»junioribus opti-
c prsefaibuntur , uthis primis gradibus Na-
lac^clutiinrtientur, & ad llniverficatis hujus
^uftiflimam contemplationem prseparentur.
ttjus fpedaculi Phnius ingeniofiflimus indcr
'J... |t, omnino gloriofulis illis opponcndus, qui,
"." lantafitrcrumnaturaliumamplicudo, quan-
'.„' ingcnii humani focordia vcUippitudo etiam;
"'",j Caimeneo infchcior,qu6da.paucioribus adhi-
' '., tar. At tu, quaefo, mecum perpende , quam
'; ^uum de Mocu, de Coelo,de Meteoxis, de A-
^'r, maandifcatur, qaam minima exigui hujus in*
^^^ lligantut. ;Qu6dfitalesinNaturaethcatrura
oducuntur, quam funt peregrini,quam cx ul-
paBarbariaadvenx? quam ftupent,filcnt,ru-
■iit ! Tcftor "Medicos, Chymicos, Agricolas,
autas, Vcnatores, Metallicos: nihilillisjcque
iVifum,autceTtej:idicuIura, quam Epitomicse
lyfices 5tudiofum. Neque hasc querela fc-
ctacft.fed plancpublica.nihil corum in Scho-
'1'^' ^didicilfc, qua: ad NaturamfoHdc pcrfcrutan-
'^^ im faciat;quas fivc dodorum, five difccntiunj
^•f . ilpa cft , magna cquidcm culpa eft, Ph. De
■dC£S
III ji:
3^S Alethea Exui.
Ethica aliter fentics,qua? planior eft & human*
vit^ propinquior. A. Paulo mitm^. Qmd c-
nim juvat , fumma morum civilium culmiM\
perftrinxifle , ^ fi*prewt bont idolum fculpiiC*
fe, fi ea ad vitJe confuetudinem pariim inftru
ant, & adverfitarum proceliis occurrant? Q^anai
jejuua enimeaiint in vktutis arduo clivo dc-
fadanti.malimabalijsaudirc, cjuamcum invL;
dia efFerre. Ac quia Prudcuti*E Erhica magna
partefubeft , ncrno miretur, a ju^enibus eaai
minus exfpedlari , qui vit^e humanjc anfracfVdi
& lubrica nondum explorarunt. Unde mira
ri fjspiufcuie contingit , quas tandem audaCM
imberbes nobis ac impuberes Poltttcos pariat
qui Lefbiis regulis Mundum dimetiri audent
& Leges papyraceas Univerfitati huic ferre, ipl
vix crepundiorum legibus foluti. JucunduD
tameneft,intueriilIos orbisReformatorespaa
16 poft uxoris aut familise impofturis ciicucn
agi , ac , nafo qui penetralia terra; olfacere crc
debatur, ridicule fufpendi Ph NoH mihi, (
Alethea, f/>/?or/rfw prseterire. A. Hiftorice dt
xusalibi adftruxi : qua:> quia mecum exula
;libens tacer, & imperitiam eorumrider,qu
quod fua tantum facmora a triviali fchola a
fu<^geftum> ideft, a virga ad fccptrum recit.'
xenorunr, univerfi Orbis compendium pofl:
<lerefamnianc. Hinc illisurbs Orbis, epiton:^
Bibliotheca , triviu Monarchia,piIeoIus diad
ina,ferulafifces, Leges Schoiaftic^anathem
ta, UQoque verbo magnifica omnia. Atqui i
.lisego Chriftophorum Miiasum opponere f
519
n3,qucm,auc mentftur Alcthea, vix dedmns
ntque ablque menns deliquio intuebitiir.
•queadco difFuraeftvit^ human^ fabuia,uc
s immanis illa ma.china comprehendat/ ne
municumterra:puDci:um,quantumvisce!e-
:,capiat ! Ac 6 infdieem huh-inam crudi-
ncm,qua; Athenis S.inclufa adeo Iit,ut,quic-
id undique ignorantia peccccur , his unis
i_dTC affeverifrima,- paranda? incumbanti Th.
caris , tu m.ea Alethea. Nam quis nefciar)
TimEuropam ingeniis cxcellentiotibus fca-
Siindc^ue peregiinantes, veluti mercatorcs,
rcquid ubique ranoris eruditionis & inven-
num feledinimarum, conquirere. A. Noa
is ex ufu hic nobifcum agitur, quoniam noa
•s aptos emitimus : VeUm tamen,pu]vina-
illosdiclatores fispenumero invitosextru-
atqua funt infiati dift.ntique domeflica im-
itia; eamaiicna fcientia expelli co(?erentur
lodubio&fuoprofedu, & noftrJmiciore
equio. C^terum quid opus foret,aliunde
:ifcere,cum hbrouim optimorum, quos pofTi
it,m2gnos acervos hominibus abfcondant,
pertilionibus , muribus, tineifque patefa-
;;; icnifiaffeclata obftinataq,- rerum humana-
;;: ii°^peritiaallubefcerec , ac exinde , quic-
d variam multamque leaionera fpirat, ex-
^nandum crederetur. Ita enim cxculis
I meri Platones , Ciceioncs,GaIeni, Livii
fgihi, Archimedes, Plinn.-Papiniani, addei
^AHguftini acHiero- ymi , videbuntur.
Q1„2 qui-
,40 AllTHEA ExUt.
ronemp.ofpicete.Utinam ver6 C^A^"'^ "«
"°te ,busaiFigenti4certam.s, B.i/«'*'«^ j
qaeacpublicofumptuextatet,_finulloahoafi
«rte, ut quicunque capacions funt iDgeWi , t^
L" g^K m bborL culn olim, tum nupet exh
Lhorum commonefierent i r\°^'f°"l'2
hr alioiura fama induftriaqi dn,erberarenO«
Ph:sSroH.ftoria,fi^u.dine,uslauae
fois dici poteftA.Atqui,hoc.unum faltem teq
ouod multoium nosadmoneat ,qusPhil«>
1ftuterbfcond.t,& .mmodeftrores m dijudK
Siorum in2eni.sieddit, ac perf^pe, ciui u.
u"ltearra.|iportus infpeaoiesfaa. fumj
": iuserud.ti?n.s Confulatum accep.ffe ,n^
iBepteperfuadeat. Quodfiplures H.ftor.aW
enuUarevellem,fin.snonforet,Tuvto
omniacalumniatoiumtela ejaculait.! lU.P
fcTo Quam me inopinato contudens , qu. pU
■ ^°&exptobratums. Nam,dumat
Prcutrifti , magnammalevoloium turba^
lefecifti. quorumhoc unum fapereeft .IW
tUm tegere, & auiiculasimmane al.oqum p
Snentls c^mplicaie. Vulgus fupereft !
alienis ocul.s videns, auribus aud.e.is , fua d
Uneuag=>ti.ens.quemfiaud.iepolles,non«
Idferem. A.Poflemutiqucifed qu.d opus
.amdiffonas choidasconcoidare.aut.utY?
dicam,ex balatu, mugitu, grunn.tu , rud.ttt^
«m al.quam quatuor vocum '"«''"if"";'
conere' Peccantalii fimpl.c.tatecrudel.tat.
K!;<./.»ajuntfamofura l.bellum: aUi
^ A L E T H E A E X U L» ^4t
- ^im fuum fccure depafcunt, acfi quis propius
icedar, cornuferiunt :alii inquinamentis im-
•J- <rerfi, netangi quidcm abfqironchis poflunt:
i"- JKf.i deniquc r.ec led:a,nec fele<5Va, nec intcllc(Si:a
;: 4ijciunr, condemnantqucaccarduosrofis, li-
r i'fquc pr^ferunti, Ph. At at ! jam.in mcntenv
: o.vocafti, cujuste maxime admonuiile opor-
:bat, ne pofthac tcnebrofis, aculeatis,.velatis».
Imofis chartis,quibusRomanoImperio inter-
fcbum graviter cftjalicna* famae & glorias infi-
iripergas.A.Cumquoloqueris? Ph.Tecum,
lcthea, tecum, qu2 tam peiTime audis» A Mc-
tm~vcr6,qua;mco periculo-pictatis, integrita-
l,eruditionifquc famam vindico? Ph. Tecumi
]uam,deqjianonvu]gi hxc, fcdPatrumpa-
jatorumquerelaeft. i^.. Aufis mihi unum no-
liinarc?Ph.Au(imifedin aurem:accipe.A.O (tu
[crtm, '3c oiiinis.antiquitatisfimui ac reccntil-
irerum ignorantiam ? Nam qum veterious^
?^/,indc Co/na?iifa,qmdmoxSafyr*t,<^uid A-
^logus A\\xd fuit , quam morum humanorum
lublica, fcd falfa atque iudicra notatio, quam
iJraeci Romanique liberam: cffe voliierunt ac
|iviolabilem,quam diu ipfis Libertas ftetit: ne-
|tiefaneunquam,nifi tyrannis, difplicuifle no-
[«aeft,quorumrefert , fiagitia nefciri, vei fane
^aud exprobrari. Etquisacdat.camdelicatos
^oftros ac impatientes .quinoadum novacu-
itafti,aHos prohibeant mordaci radere veroi
qui communia peccnta in finguJarcs ho-
lesapublicacriminationereferanr^fimulqne
0^3 irafccndo
^42. Alethea Exui.
rafvjendo agnorcant vitia , & fibi maledixifTfl |i,'
aviram coganr? Ph.Nercistu pei:dut]l:onem, i ij;
juis liberiore lufu vitioium ipecics petac? A »
Ah kidifimple M-igiftf.r: tu vei^ i^hiialethe. op- J|,
oneiis Lurheii Comiria picarum, Melancfa' |p
/C'nisDic'ymum,Eiafmi Julium, Curionis Eo j ,
ilaricum, frcixreiHinnulum, Vcrgerii AdiO' f^r
iiei, D.Eberhaidi Wirtcnbergicnfi£ Dimnani '^^
Gentilis Auftialem terram , Barciaij Euphor ^^
mionem, Reuchhni Obfcuros, HutteniDialb' j.,
gosjjommum eruWitifllmorum& integeviimj^ f,;^
rum,quojumludilubal!enis lacniis acV; nuttj jj,
quam perduellionis accufati funr,potius ad. o^j
Bciii poftiwiirarem;, magnaingeair fam;i proftaJ
l)untituma'iorum Analyfes, Synopfcs, Expa
iitiones, ac Conftrucljonespi{ eris *ervandicij'
cullis dedic.ibuntur, Sed & noh pra?termi|
teit Eralnii Moriam & Ciceroniantim, Moc
trto^-iara, Lipfij Somnium, Hcinlij Hcrcu<
lcm, Cui x\ Sardos venalebjOchrni Apo'ogos
HoKieii Aiinumavem, &c.. Schorpcri Reinv
ken Rolh gij B.:trachomyomachiam, Stepha-
ni A/ologiam, Seneca? Claudium, Frif hhni
Prifcianum, Naogeorgi Jeremiam, Cardaiw
Neronem , Fifi.hardi Rhyrmos , admiranda
plan e opufcula , quibus caperati ; ilU & fupercir
iiofi in arennm proira<^i , aceto hteiario funl
perfufi. Qujae fi maxime fua quodque ^etate
nonabfqueind-gnatione lunt excepta , hodie
tamencumpcrpetua Hogoftrati, Murneri,Or
tuini, & fimilium infamia tutiflimc pcrlegun-
tur, Sed, ut magis fsria profcramus , quid
Alethea Exux. h^
^olfim nofter,quid Flaccfus opcribus ^^''iir
LUis lauii. tifilmis puritlimiim egerCj Cenfur.
^uamrurrici:i-miv:mura,dideria, qua: Fiacctj
fcub tyrannorum inroltntia exaudita T'*?/?^/
'remj.-eiluc'-, r^.ddita libertate, in lucem Vertt.
at profetrenr? Ouus Ecclefia:, Golias,
Ganf, cdus 3 Mariiiius Patavinus.Bern-
■ftaruus Wefteiiodus, Vincentius Fer-
tariusj&fexceati alii piidem infames&
mecum laritantes, nunc Vtrttatts nobis
r^/fj-invicti,funt,ade6 utPoetas, Pe-
crarcliam,Dantem, Mantuanum, Satv-
nazarium nemoTheologafter jam pr^-
rercat, quifquis piimaacimbellia arma
contraPapa:policiam.(umit.Itaqihaud
»gre fero, li aliquandiu ampuUatis illis
bullis cedendam lit, cum & Chnftus i-
pfePharifasorumSadducsoriaqjverita-
tislucedevidorumir^ non nunquarn
eeflerit Haec cnimHypocritarumcrux
cftjUt, quo ringuntur vehementiiis, &
fccircumvolvuntfinuo/ius,e6 pateant
evidentius. Cuju&B. Lutherus inlignis
tcftis elie poccit, Monachorumimpor-
tunitate atque impudentia ftimulatus
potius, quam cohibitus , non obfcurp
aobis documento,quaeimporentius ex
cufantur, nototio vitiamagis fufpeda
& defpeda elle dcbere.Ph. Qa^am defe-
cato animo lum, Aleihealpol' quam fu
fpicionum,divinationum, animadvcr-
fionum , fcrupulorum nugas magnp
niimeromihi exemifti : ncc tamenitai
544 Alithea Exttt.'
planeliber fum, quin minutise fupcfcr
{int»A.Noli,obfecro,fermentiatomunj!
tibirelinqui.quodopinione citius fa»' ^^
pidiffimam maflam inficerc potefb Ph. ^^
Ain'tu,aliquosEcclefis fubreperc? A, "^'
Etiamfeintrudere,, Ph. Et vitam a do- ^^
ftrinanonnunquamdifcrepare? A.Iti """
Ecclcfia vocatcs , in foro confonaa* W
tcs efIe.Ph.Quid?au insqualitermul- '^
ti aluntur? A.Sic,ut pinguelcant alii,aUj "'f
tabefcant. Ph, Poiiticis tu quibufdam ^K
difEdis ? A. Non minus, quam annuis ^
Prognofticis. Ph. Dolent Latinitati* '^^
privilegia?A. IUatinispromifcuecott- ^^io
cefla.Ph. ChriftoSchoIasiniquioresftt ^k
fpicaris?A.CerteAriftotelicas.Ph.Coe- "iic
lum vereris aiiquoties vendi ? A.Paupe- i^s
rum querelaeft, Ph. Divitibus ne nimU W
iimlicet? A.Adulterantur,heluatur,&c: |(i
impune.Ph Etminusfenoreshumanx Ja
rcguntur ? A. O feneftellas D e u s ada»- 5fic
periat! Ph.EcquidvcroVirtusefuriat? %
A.Strenue.nifi cognata (itPh.ln Pasda" Sij
gogisquiddefidcras? A. Extra Schola
prope om^ia. Ph» Fifcus quid ofFendit?
A, Quod pancmliberis debitum canir
bus proijcit. Ph. Msgiftros feptcmpli»
ces negas ? A. Vix fimplices quofdaajo.
PhXiadus tibi nimio veneunt, A. Imo
minimo Ph.Pompas culpas ? A. Scilicet
£thnicas> Ph.Satin'profped;um nobifc
«ft.A.Satis,fi animam,corpus, bona ma
lumus
I
AtETHlA ExUL. 54f
> inus,q\iamargenti unicamconcredi-
tPh. Quastibinovataxaeft?A,HiDC
1 2X auri,illincmica; ccrebri» Ph. Ne-
( ^,an amoi mihi , & perpetua tui con*
( tudoimponatj.nihileft quodteani-
j -is urgendaracenfeam : illudjam po-
t s mirari fubit.quipotueris tam mul-
tdifpHcere. A. Ne mireris-.quiu imo
I iciirimos iS/»////^r* /ST^^// rem iges
:o,quos fcqui,velis nohs, necefle eft.
■ Licetnc exte quaereic, quibusju-
:ibuscondeninatafis.A. Jamexora-
/a tecramiut audircs.Lubec enim hu-
mi ordinis monftra exagitare, ut pa-
nfit, nunquam Ariftidem iniquius
itraciimo muldatum, quam Alethea
iathemate.Mcmincrisvcr6,nonuni-
fuifTe ordinis,qui exfularejulferuiit:
.qj diftinftiusinfoimadus^cs.Primus ^*
i^omihiaula interdixit Sycophanta, ^y^'
rfpiciiia, novaculas.cucurbitulasin- "**'
nircjfuffitus facere, atq; cuniculos in
|ni penetralia agere gnarus,Qui,uc
imum animadvertit, mc inungucs
uus intentum, & factoris impaticncc,
hil prius habuit , qua me Patrise pro-
torcm inclamare. Qijidagererlupus-
iud.quam canem peri vigle accufarct,
:,filiccat,ftabul6 abigcret? Ph.O for-
!inatamterram,quacacivibus fuis re-
Ltur, nccaratitiofis nimiiim, nectu-
iiiltttaciis^ncctemcrariis, ncc peregri-
1 -- Qj nofuc-
^4^ A L E T H E A E X U I. i
no fucco imbucis ? infclicem veio eam iiac!
cuiped;oiaalienigen2,Iiriguaeexoticas |l
manusiniifluei^multoaurocoriciliau ^i
2« dafunt? A. Alterexfacro orciine Stm m
^rat- tQialiquis.aniroieiatijEcclefiaexpulii k
ihnfius humani-generisjUt planiffime dicam u
odium. Nequeenim cuiquambellqi \%
aunwUud O^er/yU, (iitm. mefua»f exa idii
<^iuscompetere;.mecum , quicunqiri jre
informi monltro fubclTe coguntur.li n;
benter fatebuntur, Hujus riibiinitH dni
feimonibus facilius frater contra fca k
trem concitatur,quam Chnftianaclia !«{
ritas (ericur:nc'qi credibile tit, uncjuaa? m
S. SpinturaadeHehoniini fuiiofo li^^ [tai
docpe.Ph.Ehcu duram Chiiffianoimil soli
lorttm; quosnon potius tranquiliitat m
mode(iia, chaiitjs, liberalicas pafcuoi jcii
quam a:(lus, jaitanrin, odiumaapin, ut,
^» depafcuntl A. Tertiu<^licerarium'mi|i np
Svphijit foriimoccludt fumivendus, fucata lo a
'*■>*• quacitate formjdabilis , peiHlens aoi
mal,& cui calum t£rra,re!Jgionem h^
refi, fapgumcm atiamento, Eurcpafl
A(iam;fcerelu(us, Non habet Aritb
meticatot numeros, quot ille VcrtuEO
Dusfacies. S vc Vefpenu Sicula. vclis
iive crepufctilum Sanbariholomae^
num (ive epulum Danicvim , five fuif
CfcfTioncm Ottomannicam • omi ia
calamus audet , non Draconis faltc
graphi|
Burba"
\ ;raphiaiio, fed Stygixpaludi innndus.
'h. VahjUtapes merameila,ita aranea:
:' lera venena iugunt : tantum intereft>
;' 1 quem hominem liter^e incidant. A. ^ 4
; ;^uartus c publica platea abegit, Stu-
<or,cornurumpe'-us, non quod reve- ^'*-^*
imaleveUeti (ed qnod aliis odiofam
adiretrnon , auod hbcrtat-em meani
irreiion polfer^ fed quod non cape-
et : non , quod aculeis offenJerctur;
id quod mhil fentiret- Vidiires valde
ratum, & velut GrammaticaH bello,
ieterochtis , Anomalis , Gerundiis &
llpinis omna perdrepere.Foimidabi-
; tamen non eft : nam ubi deferbuit,
ubfidet iterum , neque cordatiorem
[uemquam intoxicar. Huic fdcihme
)mnium condono: quia nelcicjquid fa-
iat, &fuasipfiusquotidianasquerclas
mprudenscondemnar* Memini eaf-
lem voces , eadem verba perf^pe ex
pfoaudiviire,quae jam in me fcelcfta
aredit: tam pariim capitis & lixivii me-
nor eft. Ph. Parcite.prontprocelli: pofl-
rac pottemur pace p€ren7ir. Vacifct pia-
eat porcis per pr*iiapror/um'. plurfma
^orcorum penerunt pafcua paf^jm. A.
taM. Grunnius Corocotta eos amet.
fcteftameiiroaures , oculos proboki-
J,em,ac pertinacem Spiritumdet leo^at?
^id. enim cum his confligere liocat,
0^6 acqai:
|4S Alethea Exni.
quomodo fenant ? Sed quidtibi videturde mi
isfivecenforibus (ive judicibus? Ph. Permui
tum. Nam fic demum prorcribi, gloriolum efl
Tu vero an dicere mihi poHes, multofnejji
pauciores haspeftes occuparmt? A. Non fati
iiquet: pauciores tamen crediderim. Nam
multos repetire licuit haud iniquos mihi,fci
qui noluntpatere,& cumillistyrannis commit
ti, five quod quietis funt amantiores, li ve ver
tatis amore non faris confolidati. Amo tamc
Tel timidiufculos illosrquoniam errorum n(
Itrorum fciDtillajillis micant, Sc inter tot offt
icationes vifus eft acutior. Scio etiam , hau
paucos meliora de iila humanarumcenebrarun
five, ut mitius dicam , opinionum quadriga fp
lafie^quiubijintempeiiemfenferunt ac violci
ta pertinaciamyvaldefuntconturbati.Nam m;
nifeftiflimarum inconvenientiarum immodi
camtutelamfufcipere, quid ahud eft,quam <
hominibus bruta, ex videntibus cajcos velle f
cere: qualiafunt, Religioneinter tot Hypoci
tas nihilmacularijEruditioneminter tot beaui
efleuniverfalem^Moresintertot Epicureosei
cxadiffimos, Ecclefi^e theiauros in tantoluj
pieimpendi,Juftitiamin tanta confufione d
«qualem. Quae omnia magnis minis obtruder
cft ferrofaucib.appofito rifum extorquere v<
Atnosannahum noftrorum fivefaftorumi
adcoimperitinoniumus, quin astatemcum 1
latc > & pridiana ada tum hodcrnis conf
re valeamus : aec etiam Chriili iUe bajuius i
AletheaExui. ^4^
kn if, cujuspietate& prudentia parva; rescre«
oa unt, turbatiflimae funt miro ac celebri ordinc
CEfi npofit^. Cujus pondera quia paulatime-
!c: antur,fagaciflimus quifque rem commumsm
::,. oUi metuit; Sed eam rcm ego Ordinibus
^iiii iandam relinquo , quorum jura tam fidem'
ikj I u s atquc Pofteritas requirunr.- Mihi fatis-
m ,qucrclarumadmonuiflc,quas,dumobambu-
,jri ,majoreuumeroac£crvore,imo&lacrimisac
)B fpiriis proiataaccipio,quammultiintracan-
;i!i: iios d mufea lua exaudiunt, in quos tamen
Kc! -uii oranium fperant^ Ph. At quid fiet, fi.
i,!ii )fthaclateas atque fileas? A. Tumlapides
iraii iqucntur. Mihi certum eft > nunquam fic
;(tji )Ue homines obruran , quin ahqua; rimula:
viia iperfint,quus necPapa,nec Gaelar, nec Davus>
iii;i! scOedipus omnes obftiuct : cujus tibi uni-
;j« crfi hiftoria teftis effe poteft. Et quid non
liE jfus elt noftra setate ThuanM meus , liberta-
fii;i mnadus , jam nullo dubiomecumprofcri-
v^o2 ins,.fiinmeoshominesincidiflet. Ph. Cum
-:j ueis-vero pono converfaberis? A. Cumbru-
>0 ispotius,quamhominibus: Ph. Quafiver6
[oIb lomines n o fatis brutales fint tibi ac beluini ? A.
ijfi Itiqi fatis : fed cum nunc lconi,nunc cato^nunc
juJj upo.nunc cani, nunc ovi, nunc hirco, nunc lea
^Tii iori ferviendum fit, plurimum inrereft , cui fcr-
^i *ias:neccnimaequefacilisfervituscft Mihive-
^ copofthac cum afinis vivere lubido eft. Ph.
fcoi Haha hel nempe quia auribus valent , & ter-
ilosi gttmycibeiibusafluetumhahont. A. Ponus»
# Ci. 7 ^viod.
LETHE A EXUI» I
d piolapfijco nunquam re verttf
mesma meum & lixivium in f<)
5^0 A
<juodjubi femel
tur. lca qua^ rmej^
biofa & pediculola capita perdidi , nunquam i
tam fordidumlaboremrevocabor. Ph. Ate;
locum tibijonge amoeiiiorem & liberaliorc W)«
fuaferim. A. Quemtandem? Ph. Eleutb i«iiti
ropolim, quoamicimvitant integerrimi , cc i A,
dati,ingenioli,fagacifIimi. A. iamdudum ift; ^^
monita fum : at me nefcio quamnatale (olu
alligavit, cujus dccori hbenterfanguinem mi
zmpenderem! Ncq;enim adeo impatiens fu)|
autimplacabilis. utferreatqj diflimulare inj
riam aliquam non poffim. Uade hunc mihi^l»
cumvolens elegi, dum refrigeant , quibusin
tili calore ped:us efl occupatam. Qu,o eni M
quis irafcitur inconiidcrarius , eofcpauio pc
ndetefrufius Ph Ciedifite, po^ie tamtumid
contratefpiritus. iterum fublidere? A Quid
lacune conquiefcant,cum vaftum mare terapt
ftatibusfsEvuintiaiiqiuHetui? Ph. NonUcebi l:ii)
credcmihsperranas. A At ea^demcoaxant f;
tem , non mordcnt. Ph. Moleita^ ramen faU iini
A. Sed fi igo! e obmurefcunt. Qui tu vero fci
femper ilhs fore tam tepidam auram ? Acutmi
ximefit.quodpjccor ,nunquam tameniisdc» igir
runtavcsformidabiles. Ph Qmdverojamr»
feram amicis tuis , qui paflim cie te funt fohcir
A. lubebono animoelfe. Namqu^ dixi, ce
tioia tarpioraqifunt, quamqua'terricalamci
tis eludi , rtugis excufari polhnt. Sed nolii
ego mea loquacitate noftra dedecora didu
amplius , fiUceac impune de aiiquibus mt
nuiil
Alethea Exiri; 5fi
ifle. D E u M autem orabunt fedulo, ut is
;cleCis Ppiitisctjj afpergines tua coriedione
tcrgeat, ut, quantum terieni nobis Mundus
pingit, tantumdivini Sacer iUe Spiritusin-
mos afFundat -. Itacum hoftibus noftristu-
is confligemus. Ph. Nullamnefalutemdi-
L? A. Omnigenam, optimisquibufque di-
ibuendam. Ph. Qiii fegregavero? A. Vahl
ita; evidentes funt. Saiutabis Tneologos,,
ndidosillqs, humanoSjhofpitales.non turgi-
•s&ftrepevos. Sahitabis Junfperitos, huma-
efocietati accommodos,non autonomos. Sa-
tabis Mtdicos exporred:2E fro_ntis:.non b-ilio-
s.triftes.Salutabis Erhicos faciles,n6 lubricos.
iutabis Ph) iicosfagaces,non crcdulos. Salu-
bis-MathemaDcosingeniofos,n6ioquaculos.
ilutabis Hiftoricos.veritatis teftes,uon adula-
•rios. Salutabis Logicos ranonabileS; no cor-
atos. Salutabis Rhetores lacleos, i:on felleos.
lucabis Poetas fobrios.non lalaces. Salutabis
Luficos cygneos,nonanfer2nos. Salutabis Gra-
aticos dexteros,nonfuperciiios.SaIutabisftu-
ofosfedulos, nonbibuios. Salutabisplcbela-
orJofam non uugivenca. Ph. Tande.&mulierf
alasarq,:puellas (alutabis. A, Sfquidfalutisfu-
ereiLt,noninvideo.NamcuminomneMundu
ominannobis videamurhaudraioa muliercu
sduriter regimur: &,qui Rempublicam far-
amteftamq; noftrainduftriavolumus , vixfa-
16 puellarum pudorem cuftodimus Tanta lu-
inicitatis eft, humanis ingeniis imperare, & res
)mnes ad amuflim aoftram velle dingerej
itaqj
IM
tifiti
liiw.
3jr Al.ETHEA Exiii.
Itaq; mediocri aliquo fapientiiegenere acquir
fcamus,neqi fumma rerum cacumina pervoliu
bimus. Scd&pafcemus nos VerboDEi,cuius Vf
altitudo vel profunditas fatis nobis cfle poeei
ad excrcendum ingenii noftri ardorem : reliqui
Deo comittemus; Ph. Gratiastibiago, Aie ^''J
theamea,qua2candideacfideliter,quidquidbc ^n
norum pe(^orib»ine(re poteftfufpicionis,dilui ^f"^
lli:neq; mctuo, ne Vieritas mendacium dixerii '"'"
Quod fi malorum foEcunditas plura atq; aUa ca "'"
lumniarum iacula pariatireHnquemus ea paren "'H
tibus fuis ,. Sc denfiflimam caliginem commift *'"'
rebimur. Erit fortaflei cum & illi nobis accc '^^^'
dent. A. Amen ! Sed & tu gratias habetc ^'''
quimebonafide monuifti j oroq; vehemente "^'
idporrofacere velis.. Nec enim oculorumft '"""
tis habemufi in tanta rerum humanarum caligi "^'^
ne. Ph. Faciam-, quodmedecet: teveromi H''
hi D Eu s fervet! A,. Te D eus Veritatisa H^*
. more & cognitione^augeat ! At iam vale, Phi "'
laUthe. Ph. Infinitumvale, Alcthcat ^F"
DBOy VBRITATIS IIBERTA
TlSflfE TVTORl ET
rsffdfcii Gloria,
APO
*- Alchywta, 3
ntipAthia. 4
hrabtCitLtngutt. th.
AV OtO G T
1 M O M A N I P U L O
CONTENT I.
rndus.
tfirologia,
trmannut.
t/oldus.
alumnia.
^ampaneUa.
'<ardtnales.
"itrebrum,
"hrtfitani^
r
6
7
8
9
xo.
titd,
II.
IZ
%rtfitanus IIU H
irce.
"iefidtrius,
Enenktlius,
Errare^
ExuL
Ftder,
Flortda.
Srcibancf»
Gladtatores..
iHeJfus.
: Ho(pitale.
HoJpttaUus,
14
18
iO
21
21
23
2*
^l^lUiterati, 2$
19. lohanna, ihd,
^o.K^bala. iS
5L Loyola. %y
11. MacuU* xf
33. Mtrum, 29
Tj/^.Mors. - ja
35 Neander, 31
^6.0portet. 3i
3 7 . Or^/ j- regimen, t(f,
l%.Pattentta^ 35
39. Retrogradus, 34
41. Scal/ger^ 36
42.Sri7rf. JT'
45. Semtta Vitd^ tb^
Ai^.Stmplex^ reHu.il,
4r Suffenus, 59
4t6.^jmf>ola. 40
47. Tantundem, 4t
48 r/f/^. 4z
49. ^ernerus. tb^
50. ZfT-^nta^ 43
MANIPULO II.
I. KMadtfiis. 46
1. ^ura pofularts
AT
3. Gi»-
5. Cand/dfff^ 4?
4. CUudtCfitto. 49
5. Corona^ jo
6. Crux. thtd.
7. Z? £ u s henQdtcat ♦
g. ///. ^/<?^. 51
5. DttbttattQ, 53
10. Durerus, 54
11. Epu'um. 55
iz. £rr<7. 57
15. Erudttio, $8
14/ Exules, 5,9
15. /W/»^. /9
\6.Fundm. 60
17 Gemm^. 61
1%. lndoctltta4, 62
19. Irg-atttudo. 63
7.0. Innocentta. 64
21 /r^ <?/?. <^5
12. lunct». 66
23. I(eci^rmannt«. 67
Z/^.Y.aiforatGr/um. 68,
25-. Macies. 6y
26. Mendactum. 70
27. MtUs Chrtjitanu4 71
i8. Maiitttes. 72
29 Mufzdt offtctna. 73
30. A^//. 74
31. Ontnis. 75
32. Paupertof. ihtd,
33. />//« ultra. y6
lit.VeeKttentttt, '^ "
55. Poe/is^
36. Poiypragmon.
37. Vraxif^
38. Procuratto.
39 Prodttto.
/^o.Sam^ritantn. •' w'""^''
4J. Scala.
4Z. Scpulta Veritatk
45 Somntum. v
j^^.Suppitctum. /
45. TemperamenttM i""
4^. Tr^gxdta, • Jjf""
47 ^'«-
48-. A^rf/^.- ^^'wP)
^9'^ttie dulce. /*•«'«
50. ZadjAiti.
Photbt ludicium
MANIPVLO
trc*r/,
I. A Ccommodat/o»\
z. ^-pothtca.
wtrS
►«4/j
3« Augi4r.
4. Bdanx.
S^ Caupo.
6. Ceoetu Tahula. 1 «J
7 . Cytharcedtff.
8- Conat.H4.
p Concii/atio^
10. Depcjii/e,
11. Dioptra,
II. i
/i
!?'(&
H ommr
ihtd.
j. xeKiplar
thrtfit^
119
X. \ibul<.
130
:en.
r3i
-*,-■•>.'.
ilr.
■)rtuna^
152
^mtts.
I?3
faUtte.
^n
'ebratca
Lin^ua^
thtd.
fones^
r-5
nj^entum.
136
ifoltta.
U7
talta Praxif.
138
■amta.
159
^ibcrtoi.
tb.
OtJgA^/tM
140.
ianci.
141
iercurtus.
142
^odefita.
thtd
iulta^pauca.
143
rater Ktcolau4. J45
^omemlator.
thtd.
^racula.
146
\anuces.
147
anrptfiernon.
148
^htluutus^
149
'rcpheta\
tb.
andd StmfltcttM.
\$o
^apientes^
IJI
^x^ Sapientid^ ip
^i.Stgalton. 153
\-^.Sophta^ ibt^
^^.Statuartus. i5"4
45. Tres Ltnguit. i^S
46. Vugans. \<i6
47. Vtnum. ihid
48. /^//'<«. 157
49. Vmhra, 158
yo. Zotlus, tb/d^
MANIPVLO IV.
1. A 'vloTpr^i^ioy. i6t
I. ^ ^B^chanalta, tbtd»
3. 5^^//. 163
4. CafirumHfJ^antcum^
164.
5. Or. 1^5
6- Corre.^lio. 166
7. D/fcfpi/na^ 167
8. Eucl/des. ibtd^
9 kxa^to. 168
xo.F/des. 169
II. Grattanus. 170
II. Gerjon. 171
1 3 /^f /j Afundi. tbtd.
\i^.lnfeltcttas. 172
\<) Labjrtnthus. 175
\6. Lihellus. ibid,
17. Magnes. 174
\%,M*crokjrJf'. 175»
19- ^*»-
19- Monds^ 176
€0. MonfirX, fifd.
Zi.Multehre Alphabe-
tum. 177
IZ.NaJus. 78
23 t^smma» sl>$d*
X^.ObedtenttK, 179
2f. Oeconomia. 180
1 ^. PMpjrsperda* 181
Zy.Pateimus. 182
2J. Ptetas. ihtd.
29'Pf)cf}e^ 183
^Q^ Pug/Uares, 184
31. Pumex. ihtd^
32. QuAjfus. 18;
^l.Rabula. \%6
3:4 KattoStAtUS. 187
35-. ReprAfentatto,. 188
lC.Rufiicus.^ thid.^
ly.Satyra. 189
38. Sciother/cum, if o
^9.SeJ4nus. 191
40. S-gnatt. ib^
J^\. Stmonia. 1^1
j^z.S/ne. 193
4i\.Surdafler, itj^
^/^Taulerus. 19^
4^» Tefiamentum. /b.
^6.Vefl/s. 196
4,-..l^ta. 197
48..\V<7/^«/; 198
45». Xjjius. 1^9.
Qutbus addtta W\
Metamorphofis. : ^*^
MANIPULO
1. A Uttpodes,
2. ^ Artffex.
3. Augufitnus,
4. Btbltotheca^
<,. Bocaltnus.
6. Canes,
8. Comeedta,
9. Dectmator,
10. DefeSus.
11. Delfcati Mart)
tbtd.
IX. 'D//putatio,
15. Eleemofiyna,
14. Enjangel/um,
15-. Euchar/fi/a.
}6. Eujebtus,
17. Exe^u/ti.
1%. Exu^/a.
19. T/fcella.
20. Fur/a.,
21. Genutnt.
zi.Henrtcus Mag '^\}
23- Homo.
24. Incend/ar/us.
25. Langutdus. -^^x,
26.
tm
f"
lii(».
Firr»;
lufus, 2SS
Macula, 25*6
Mathematica. 257
Merttum. 158
Monjirum, ibsd.
Wundm4. 259
'iecommus. 261
Operar^. 261
Vallas. 261
Vaupertas. 164
Veregrtnatio. sht.
Vradsca. 26f
Pr4ihenday t66
Pro/crsptus, 167
•Religso. 268
^eS'^. 269
Ssngularis, 270
7'^//ff* 271
Thra/o. shsd,
, Trtumphus. 27I
Typograph/a. 274
^Vsrgsnstas. 27S
. Vsrtus Germana^
shsd
,Zodsacusf^stx, 276
ANIPULQ VI.
A Cademsa,
^rmtnsuSt
280
281
Mhcsjmuf, a82
4. ^arharie/. ihsd.
y. Btleams jijsna. i^j.
^. Calendarsum peife^
tuum. 2$4
T ^CataUgHS Harettco'
rum. x%f
%, Cs^slstas. 286
9. Con/ssetudo, 287
lO,"Dsfilou, th^
II. Dsj^smulafte, i%l
11. Excommuntcatto,
2S9
13. Traternitas, 290
i4..Cnatho. thtd,
15. Heraclitut, 291
16. Hercules, 29»
17. Herodotus, 19 J
i8, Hffiorta, 294
19 . Imagtnes. 29 f
xo.lndi^sduum, 296
21. In^entores, 197
2 z .Lstera ^Arma, Z^X
23. £W/o 299
i^.Lutherus. ihtd,
2S,Mecitnas. 500
16. Msmi, 301
27 Nshsl. 301
Zt.Nohslss, 30}
29 A^W<rf Veritas. ih,
30. Oculus, 504
31. OrdoCructs, 505".
3», Vojieritas. 306
33. rr4'
B. VrAeeptOi' pre<s!afus. 45. ^dentium. ^> **
■ 507- 44- Thecphrajiuu ^' \ ^,
34. Proba, 30S 4f. r//A!//. f,'^*
55. ProphetiA ^ulitebres 46. rermtctda.
309 ^j.Vni^er/AUa. ■' ■.
^6.Queru/ut. 310 48. F^/»/. 31
37. ^/<r/. /^/^. 49 Xi»/^/^^Wrf»»*ifi!'!*
38 Rafitnus. 311 /^/^.
^^.Refipifcens. 311 fo.Zeno,
40 Rejpubltca. 313 ^/i/^/ ^rr^//
41. «y^*/*/ puhltca. tbtd. Methea exul.
ttZ^Satellttium. 314
|,.taeii
,11, (pn
f I N I S.
Lrrata.
A.2.1. iilt. <iiiidinliis.Ibid.b Li^.proert, leg.& A 7 M
li.&22.redolent. A.io.b.l.antep.Atego. A it b I.15. mp ^W
rum.i>.5.l.2i.&: ^^dele C; 6 ^.prcnunciare.p 17 luppeditic' '^n
ai.pro res: leg.nos. is.l.ult. fobrieq; 22.I. penult. animadv ")?*
25.25. dixerint,3ddc,Aucci:ftiiri/int!l 27 ignorantibus.t ^^lO
CreJamus(adde;non credinius,inviuit 28 ^jFibuUuisiU
cas 3j.11 alicn3E4o 15 bcnigne (adde , habita I.29 cnfe^
MatheniaticLs 49 9 Infideni.l.ro 'fljungitur, 51,28 Ecclcfi
52.14 f.rvict 55 21 /gnorantia: 1 21. appcticuuiii.56-?.po<
duui 6r 7,oliveti.68 5. nioim uerita.71.11. cucullUin.73.7.
non l^.obliqiatrir 77.8 comportantHr 79. 6 Spagiricac "«;(
Biiclideas 82 12 p'>liorcctis 84 j^ delicati 1,20 hon.ini 85,
rotationes i6 zo. crepent. I.28 Jek: quis. 90 2,. fama. l.j
9L>6.ih'\k'ut, 9i.i7. ^eu-ctiir.i.i^. ti-i^udiiintcs- 9i %>on A?,
ILt^-impatient 94 7 c8r'panicnmr.I v\t in/Tgnes ?t 1%
ivifibiicsacldeir'(rti.estinien&.:' i>reh:nfib'Ies.l. jjpn :!ir-
:e 96 4 illam 1 '7 urccaii 98 30 Bchem. rh 99 5.< ar.iba*.
{.Armemaaorii.ioo 2 perf.>icate' io'./8 i ■•iv>rninira-
jjj.liiuuift'^ '08 } dona 09. 4 qiicrelac.i o ztf.-.hcrait-
ii9 15 C f^.oxeni ?4. '.5 ^^l'ta 4-.15 nec 147/? ''-'i*
9.kl. (port£ft,acidc:niniii .51.I. pen. Maximi. Ibid Clc-
J5t 5.<lele-«i-57 8.tiebeto..«Ji.ivt3>0:t»n .<55.i4.1eJ
utriiifqj.l.i' ai iraunatiirl 177 o tatHfi. 79 tf.in^P»"
.;83.i9 hacv: 188 15 nii.:92.r.clientit>iis. 96 4.fucco. 98,
citadis. ,00 i.metis l.l^.Actu.r.crt.l 15 indomita.lli.il
entur.i'.9.i9.poliicenir.i o S.otiati.l antep noaufa.u^
tdicirate.22%is.rcrCfacilifi 126.! 2o.fcrimus.ii7.29.c^-
tiuiiS, i 1 pr ficiant,i9.ca£l:tus.ii9.1.pen.difplicco.l5<>
eant.1,8 inipudtus.l.i^ c< arctatO eft.;j4 u fublats 1^5
oirei.'j<5 rj robora-.ione l.ult gyans 237 ^.clathris 1,- 6
cret l . 8 aufcrret 139 8 vmcire I..L7 dttredaret.i^t 18.
ucrat. 24<s.ia.,iced;3.l.i6.qui'qui. '47 1.15 cxtoiTerfJt ;5J»
ioca:u5.2>4 22 JEdoeivris l.a/.occur: erat.255 2 colaphls.2)7
udit.2 8 9.f curilfi .us 159.1 ij.Mero(copi.l.22.red ere 1.
ca 261 20 ii..c 262 4 p^rticipat 25j.2i.Hi!Ctenis 268 6 Mar
js 1 25.fnrdid!ffi;iius gfq; I.50 facellij, i^z.j.phyficochynu
i.oviii.l ij.nionuiiienc rii.l22.Viitus 274.:2.aitrahcictur
J9.ea.l.ult TroCi 276 lai.tei-.ararctur 277-15 quubid.Cc-
279 s.arftiii es 28i.j.audariii .^iift.uij.282 22. e'icit.28j ^.
.8><i8.pelluciditate 286 l.aiitep fucceififlc 290 20 fallimc;»
ji 4.)iiibre.|Ha 1 17. duendq, i-criti. 1.19, naevos.292. 1.28,
a29j 21 juvare.l pcn lndc.2y<5.8. idojoru.l zo.fanJti L26»
ti.297 8 praEiniiSjl ij.luxu.l ^i.LeUia Ibid. pro: Ncmoltg,
o,1.27.Cineritia 299 6 fpeftaret.l i5.terat 300.27 apritarc
joi.i.impiidcierje .8 fin^trct jo<? n iiqiicr jo8 5- tni.L
i vpHcis l 29. admifero J09.17. 3lliis.ji<5. 1. antep Centcm-
das.j:j 24 Uiua ji^ 7 Jele.te lij.libidincm. J29 j qiicm
bnatus.jj4.L ancep. conculcatu 1 jj<!f 10. nobili.l. 21. ^rc-
1.1 2j iiiigaii.Lult.proinlcg id jj7 ;5 qtii doceat,! pen fa«
t.jj9 K5ca.ittin.us.j4o.i7 perfu. dec J4J.29.N toria 345.
icia J46 5.funt'.I S.bcluini! 547 25 por.cUi.l pen. cgetlpt.-ft'
llt. infereomifni: qisi And;;batanim uioic nclvUUit qmniij'
♦♦8,1 ^Cii.euin isi.j^.ruf.cxaUQri/S.